ТАЫСЬ УНАЫС ОЗ КОВ

Коркӧ школаас на история велӧдысь Валентина Ивановна, шӧркодь тушаа, сьӧд юрсиа да сьӧд синкымъяса, стрӧг видзӧдласа нывбаба, шуис ӧти урок вылын Максим Прокушевлы неуна дӧзмӧм гӧлӧсӧн:

— Кывзы, Максим! Эм тэнад тӧлкыд и сямыд. Сӧмын дышлуныд да асныралӧмыд тай венӧ-а. А верман ӧд бура велӧдчыны да весиг нималана мортӧн коркӧ лоны. Сӧмын ва ньылыд эн мун.

— А ог кӧ кӧсйы? — велӧдысьӧс неригмоз нин юаліс Максим. Дерт, зонлы кутшӧмкӧ ногӧн вӧлі нимкодь, мый буретш сы дінӧ, а эз кодкӧ дінӧ, весиг бурджыка велӧдчысьяс дінӧ, шыӧдчис Валентина Ивановна.

— А он кӧ кӧсйы?.. — сылӧн кывъясӧн да сы кодь жӧ гӧлӧсӧн нерыштіс сійӧс велӧдысь, сэсся недыр кежлӧ чӧв ланьтліс да содтіс: — А он кӧ кӧсйы, сідзкӧ, йӧйӧн лоан.

И ставӧн серӧктісны Валентина Ивановналӧн кывъяс вылӧ. Но сійӧ эз сет паськавны серамыслы да гораджыка нин быд кыв тӧдчӧдӧмӧн шуис, быттьӧ печатайтіс шуӧмторсӧ:

— Абу сэтшӧм-татшӧм йӧй, а сюсь йӧй. Эмӧсь, и абу этшаӧнӧсь, татшӧмъясыс свет вылас. Асныралӧм вӧснаыс и бергӧдчӧ наысь шудыс. Помнитлы менсьым кывъясӧс, Максим. Мед бӧрас каитчыны эз ковмы.

Кӧть и стрӧгкодь вӧлі Валентина Ивановнаыс, но классын пыдди пуктісны сійӧс. Бура тӧдіс историясӧ, велӧдіс мӧвпавны ассьыс велӧдчысьясӧс да век аддзыліс стӧч воча кыв весиг медся виччысьтӧм юалӧм вылӧ. И ӧні Максимлӧн ёртъясыс выль синмӧн видзӧдлісны сы вылӧ. Дерт, налы вӧлі и неуна завидь. Мый нин аддзӧма Валентина Ивановнаыс Максимыслысь? Сэтшӧм жӧ зон. Нинӧмӧн ёнасӧ оз и торъяв. А со кыдзи сы йылысь висьталісны. Та бӧрын ёртъясыс корсюрӧ нерлывлыны кутісны Максимӧс «сюсь йӧй» нимнас, но эз лёкысь. А Максим эз жӧ дӧзмывлы на вылӧ.

Школа помалӧм бӧрын Максим пырис велӧдчыны Москваса зэв нималана институтӧ. Кӧть конкурсыс сэтчӧ вӧлі ыджыдкодь, но Максим ачыс эз тӧд, кыдзи ставыс зэв бура сылӧн артмис. А сиктсаяс та йылысь кывлӧм бӧрын сідзжӧ нимкодьпырысь юксисны ас костаныс мӧвпъясӧн. Со пӧ ӧд кӧні велӧдчӧ налӧн сиктысь петӧм зон. Бӧрынджык ыджыд мортӧн лоӧ, налысь парма шӧрын вошӧм сиктсӧ кутас тшӧтш нимӧдны. Но торйӧн нин нимкодь вӧлі Максимлӧн бать-мамлы. Эз вошны весьшӧрӧ налӧн пи вӧснаыс тӧжд-майшасьӧмъясыс. Коркӧ ставыс на бурӧн бергӧдчас.

А Максим сэк кості велӧдчис ыджыд карын, кокниа вуджис ӧти курссянь мӧдӧ да воис нин бӧръя курсӧдз. Ёртъясыс пыдди пуктылісны сійӧс быдтор йылысь зэв аслысногӧн мӧвпалӧмысь. Но торйӧн нин виччысьлісны, кор Максим заводитліс вензьыны лекцияяс да семинаръяс вылын ыджыд нима профессоръяскӧд. Тайӧ венъяс дырйиыс налӧн Максимыс некодлы тӧдтӧм, войвыв парма шӧрӧ вошӧм сиктысь петӧм зон, тшӧкыда пикӧ вайӧдліс аслас юасьӧмъясӧн да аслыснога мӧвпъясӧн нималана профессоръясӧс. Найӧ сэки чышкавлісны ньылӧмнысӧ, лэдзлывлісны синъяснысӧ, а сэсся друг серӧктывлісны:

— А, гашкӧ, тэ и прав. Гашкӧ, тэ ног ставыс и эм...

А сэсся сюся видзӧдлывлісны Максим вылӧ: видзӧдтӧ, кутшӧм мӧвпъяс пессьӧны сылӧн юрын, тыдалӧ, артмас тайӧ мортсьыс тӧлкыс.

Но друг буретш бӧръя курсас нин Максимлы мыйлакӧ эз кут воны сьӧлӧм вылас тайӧ зэв нималана институтыс. Но и мый кӧть бура велӧдчӧ. Мый кӧть лысьтӧ вензьывлыны профессоръяскӧд да вермывлӧ найӧс. Ӧд тшӧкыда сійӧ оз жӧ ассьыс мӧвпъяссӧ висьтавлы, а кытыськӧ да кодлыськӧ лыддьӧмторъяс. Нинӧм тані ёна шензянаыс абу. Нинӧмӧн ёнасӧ сійӧ оз торъяв мукӧдъясысь. Сӧмын тай, гашкӧ, паметьыс бурджык да вензьынысӧ сяммӧ. Аслас сылӧн ёнасӧ нинӧм на абу. Но и мый помалас институтсӧ да кутас лыддьыны кафедра вывсянь лекцияяс, а рытъяснас гижны книгаяс, кодъяс, гашкӧ, шогмасны оз нин уна йӧзлы да кодъяс йылысь лыда во мысти вунӧдасны. А сійӧ сідзжӧ и пӧрысьмас сэсся тайӧ кафедра вылас лекцияяс лыддигӧн, тайӧ буса да вывті нин шума зэв ыджыд карас олігӧн. И тӧдны сы йылысь кутасны оз нин сэтшӧм унаӧн. И медбӧрын воас кад, кор ковмас ассьыс юавны, а мыйла оліс тайӧ свет вылас да мый удитіс вӧчны. Сэки сійӧ вермас ошйысьны сӧмын аслас уна во чӧж лыддьӧм ӧти и сійӧ жӧ лекцияясӧн, кодъяс йылысь сылӧн вӧвлӧм студентъясыс, дерт жӧ, важӧн нин вунӧдісны, да коркӧ гижлӧм книгаясӧн, кодъясӧс тӧдӧны сӧмын лыда войтыр да кодъяс ӧні бусӧссьӧны джаджъясын. И сэки Максимлы друг воис юрас аслас вӧвлӧм велӧдысь Валентина Ивановналӧн коркӧя шуӧмторйыс. А, гашкӧ, прав вӧлі сэки Валентина Ивановнаыс. Гашкӧ, абу индӧма сылы лоны нималана мортӧн, кыдзи чайтӧны сылӧн сиктсаяс.

И страк босьтіс сэки Максимӧс, мый сідзи и кольӧ сылӧн олӧмыс тайӧ ыджыд карас, кӧні сійӧ асьсӧ пыр ёнджыка и ёнджыка кылӧ мыйлакӧ бокӧвӧйӧн, страк сыысь, мый быттьӧ ӧтдортчыны кутіс аслас муса пармаысь, паськыд ю бердӧ лажыньтчӧм сиктысь, кӧні олӧны сылы ичӧтдырсянь тӧдса да медся муса йӧзыс, кодъяс и скӧрӧсь, и бурӧсь, но некор оз эновтны тэнӧ сьӧкыд здукъясӧ да век нин, ковмас кӧ, локтасны отсӧг вылӧ. И сэки Максим сэтшӧма мустӧмтны кутіс тайӧ ыджыд карсӧ, мый окота лои пыр жӧ эновтны сійӧс, код дорӧ сідзи и эз удит велавны, да ӧдйӧджык бӧр бергӧдчыны чужан сиктас. Весиг пыдди эз пукты сэки Максим, мый диплом дорйытӧдз колис нин лыда тӧлысь. И вӧліны нин збыль сёрнияс, мый Максимӧс колясны кафедра вылӧ, кыдзи медбур студентъясысь ӧтиӧс.

А сійӧ сэк кості некодлы висьтавтӧг тӧкӧтьӧӧн чукӧртіс ассьыс кӧлуйсӧ да вежон мысти вӧлі нин гортас. Институтын, кор тӧдмалісны Максимлӧн мунӧм йылысь, дерт жӧ, ёна чуймисны. И медся ёна сійӧ профессорыс, коді коркӧ ёна вензьывліс Максимкӧд да кӧсйӧ нин вӧлі дасьтыны сюсь студентӧс ас пыддиыс. Сійӧ пыр жӧ гижис Максимлы зэв кузь да зэв стрӧг письмӧ, кӧні Валентина Ивановна моз жӧ нимтіс сійӧс «сюсь йӧйӧн». Максим сӧмын нюммуніс тайӧ письмӧсӧ лыддигӧн. Нинӧм тайӧ куш юра учёнӧйясыд оз гӧгӧрвоны сылӧн олӧмысь. А правдайтчыны сійӧ оз кӧсйы. Мый вӧчӧма, вӧчӧма. И сідзи эз и гиж пыдди пуктана профессорлы. Казьтыласны, казьтыласны сы йылысь да коркӧ ӧд вунӧдасны жӧ.

Но дзик мӧд ногӧн паныдаліс Максимӧс батьыс, коді вӧлі терпитны позьтӧма нин виччысьӧ писӧ дипломӧн киас. Чайтіс, мый сэсся Максим нэм чӧж кутас овны Москваын, гырысь да чина войтыркӧд орччӧн и ачыс коркӧ лоӧ чинаӧн, а батьыс кутас гежӧдіника ветлывлыны пи дорас гӧститны да сэсся ошйысьны сиктсаяс водзын, со пӧ менам быдтасторйӧй кутшӧм вылӧ кыпӧдчис. Но эз тай ло сы ног. Янӧдіс сӧмын пиыс батьсӧ. Ӧні кӧть сиктсаяслы синмас эн петкӧдчывлы. И таысь торйӧн нин дӧзмис батьыс Максим вылӧ:

— Мый, сідзи эн и вермы помавны ассьыд велӧдчӧмтӧ. Мукӧдсьыс сюсьджыкӧн асьтӧ кӧсъян лыддьыны. А ме сэтшӧма надейтчи, мый коркӧ и мамыдкӧд тэ дорын Москваын олыштны удайтчылас... А тані нӧ мый кӧсъян вӧчны? Чера-пилаа уджыд, небось, тырмӧ. Сэтчӧ оз нин ков сэтшӧм ыджыд грамота.

А сэсся неуна чӧв олыштіс да содтіс:

— Кыдзи кӧсъян, а ме сэсся тэнӧ водзӧ вердны ог нин вермы. Со тай кутшӧма сюсьмӧмыд. Ачыд нин сэсся кыдзкӧ-мыйкӧ аслыд сорва вылад да паськӧм вылад нажӧвит. А миянлы мамыдкӧд и тэтӧг на тырмас тӧждыс.

Максим чӧла кывзіс батьсӧ. Весиг ӧтчыдысь эз торклы. Тӧдіс, мый весьшӧрӧ дӧзмӧдас олӧма нин мортӧс да сӧмын сылы и аслыс лёкджык лоас. А ӧні мед инӧ пинясьыштас. Вочасӧн чискысь ӧгыр моз сылӧн скӧрлуныс ачыс ваймас.

Но нӧшта ӧти виччысьтӧмтор вӧчис Максим регыд мысти нин Москваысь воӧм бӧрын, мый йылысь сиктса аньяс вашкӧдчисны лавкаӧ чукӧртчылігъясӧн. Сійӧ налы клуб кодь вӧлі.

— Кывлін, мый Сьӧд Сандрӧыдлӧн Максимыс вӧчӧма?

— Мый нин, мый?

— Гортсӧ эновтӧма да чотысь Ира дорӧ мунӧма овны. Мамыс тайӧс тӧдлӧм бӧрын гортас сы ни садь пӧ куйлӧ.

— Но Ираыс ӧд дзоля кагаа. Некод верӧс саяд эз босьт да сэсся кутшӧмкӧ ветлысь-мунысь шоперкӧд вой узьӧма. Сійӧ и кынӧм вӧчӧма коктӧмыдлы.

— А оз тай видзӧдны ӧнія том йӧзыд, кагаа кӧть кагатӧм, чукля кӧть веськыд кока пӧлыд. Бать-мамыдлысь оз юавны ни.

— Но Максимыс ӧд, буракӧ, орчча керкасьыс Линакӧд вӧлі ветлӧдлӧ. Кывлі, свадьба йылысь нин коркӧ сёрнитлісны бать-мамъясыс.

— Линаыс, висьталӧны, карӧ пышйӧма шогысла да яндзимысла.

— Господьӧй дай Енмӧй, мый бара вӧчсьӧ свет вылас, шензьынытӧ он вермы.

Но век кӧть кывзы сиктса аньяслысь варов сёрнияссӧ, шензьынысӧ ёнасӧ нинӧм вылӧ вӧлі.

Максим збыльысь колльӧдчывліс орчча керкаысь гӧрд юрсиа Линакӧд, кодкӧд ӧти классын и велӧдчылісны. Линаыс воӧн водзджык помаліс институт. Ӧні велӧдіс аслас сиктса школаын да виччысис Москваысь Максимӧс. Но и сійӧ кутіс дузъявны Максим вылӧ, кор тӧдмаліс, мый мӧдыс дзикӧдз эновтӧма институтсӧ. Максим та бӧрын сідзжӧ лӧгасис Лина вылӧ, кор аддзис, мый ныв оз кӧсйы гӧгӧрвоны сійӧс.

Сэтчӧ жӧ, мыйлакӧ, Максимлӧн туй вылас пыр тшӧкыдджыка и тшӧкыдджыка кутіс паныдасьлыны пыр нюмъялысь Ира. Сиктсаяс сійӧс чотысь Ираӧн вӧлі шуӧны, кӧть оз нин вӧлі сэтшӧм ёна чот, сӧмын муртса кыскыштӧ шуйга коксӧ, кодӧс ичӧтдырйиыс вӧрзьӧдлӧма да абу лючки-бура сійӧс веськӧдлӧмаӧсь. Бокӧвӧй морт кӧ эськӧ эз и казявлы Ираыдлысь чотӧмсӧ. И со друг мыйкӧ быттьӧ вӧрзис Максимлӧн сьӧлӧмын Иракӧд паныдасьлігъясӧн. Векджык сёрнитісны нинӧм абу йывсьыс. Но зэв нин сюся Ираыс видзӧдлывліс Максим вылӧ. Зэв нин коранаӧсь вӧліны сылӧн лӧзіник пыдӧстӧм синъясыс, быттьӧ сідзи и корисны зонмӧс видзӧдлыны на вылӧ да вӧйтчывны налӧн пыдӧсӧ. А Ира сэк кості меліа сёрнитӧ Максимкӧд да сідз и малалӧ зонмӧс аслас синъяснас, аслас мелі кывворнас, быттьӧ корӧ: эн пов меысь, матыстчыв ме дінӧ матӧджык да кывзышт здук, кутшӧм ёна тіпкӧ менам сьӧлӧмӧй.

Ираыс кага вайӧм бӧрас и збыльысь мичаджык да лӧсьыдджык лоӧма. Сиктса бурлак зонъяс пиысь весиг кодсюрӧ видзӧдлывлыны кутісны сы вылӧ да сёрниӧ сибӧдчыны, но сійӧ некодӧс эз сибӧд ас дорас. А ӧні со веськаліс друг сылӧн туй шӧрӧ Москваысь бӧр воӧм «сюсь йӧй» Максим, кыдзи бара кутісны шулывлыны Сьӧд Сандрӧ Максим йылысь сиктсаяс. И Максим мыйлакӧ друг кутіс повны Иралӧн мелі видзӧдласысь, но сэк жӧ терпитны позьтӧма виччысис сыкӧд аддзысьлӧмъяссӧ да весиг вӧтасьлывліс нывлысь пыдӧстӧм лӧз синъяссӧ. Сэки и мӧвпыштіс сійӧ, мый Иратӧг олӧмыс сылӧн оз нин артмы, сэтшӧм ёна сійӧс кутіс кыскыны том нывбаба дінӧ. Мый кӧть и кагаа. Быдмас ӧд. Бать туйӧ на кутас пуктыны. Сэсся и жаль вӧлі Ираыс, мый пӧръялӧма сійӧс кутшӧмкӧ ветлысь-мунысь шопер, коді весиг гӧтрасьны кӧсйӧма сы вылӧ. Но Иралӧн кынӧмасьӧм бӧрын сэсся абу нин петкӧдчывлӧма налӧн сиктын.

Позьӧ оз нӧ сэсся та бӧрын эскыны мужичӧй рӧдлы, кор найӧ тадзи сяммӧны пӧръявны сиктысь петавлытӧм да быд бурас эскысь нывкаӧс, кодӧс, гашкӧ, сиктса зонъяс ӧтдортісныджык сӧмын кодлӧнкӧ неладнӧ чотысьнас шуӧмысь да коді ӧні виччысис сӧмын мойдвывса саревичӧс. И со ӧд веськаліс саревичыс сы туй шӧрӧ. Ӧні сійӧс сэсся Ираыс оз нин лэдз. Мый кӧть мед оз кутны сёрнитны сиктын.

И регыд мысти нин Максим аслас бать-мамыслысь бласлӧвитӧм виччысьтӧг вуджис овны Иралӧн ӧти жыръя патераӧ. Лина сэки дзикӧдз лӧгасис да яндзимысла-ӧ, шогысла-ӧ, мый сылысь мырддисны со татшӧм зонмӧс, муніс кытчӧкӧ карӧ.

Сӧмын ӧтнас Сьӧд Сандрӧ ку пиас эз тӧр да дугдывтӧг броткӧдчис ас кежысь:

— Колӧ жӧ эстшӧм зонлы эндӧм ныв дорӧ патеруйтны петны! Мыйкӧ нӧ юрас сылӧн эм али абу? Сідзкӧ, абу весьшӧрӧ сійӧс велӧдысьыс «сюсь йӧйӧн» шулӧма. Ёна на ковмас миян пилы йӧйсӧ разӧдны, пока тӧлк вылӧ оз пуксьы.

А Максим медводдза лунсяньыс жӧ бура овмӧдчис Иракӧд. Сійӧс ӧні сиктын ӧдвакӧ кодкӧ лысьтліс шуны чотысьнас. Этатшӧм зон кӧ нин сы вылӧ ыштіс. Максим уджаліс стрӧитчысьяслӧн бригадаын. Гожӧмнас тшуписны то олан керка, то гид, то склад. Максим батьыс кодь жӧ киэтша вӧлі да эз кольччывлы мукӧд мужичӧйысь ни зільлуннас, ни сямлуннас. А сэсся, кор во мысти налӧн Иракӧд чужис пи, бать-мамыс том гозъякӧд бӧр бурасисны. Кӧть эськӧ таӧдз Максимлӧн мамыс майшасьӧмысла и збыльысь ёнакодь висьмыліс. А ӧні аддзисны, мый на коластын ставыс лючки-бур и сиктын оз ӧтдортны том гозъяӧс, мӧдарӧ, Максимӧс на аньяс кутісны ошкывлыны, мый эз повзьы босьтны кагаа нывбабаӧс. И Максимлӧн бать-мамлы кыдзкӧ лои бӧр лӧсьыдджык да долыдджык сьӧлӧм выланыс. Он ӧд тӧд ӧнія войтыртӧ. А, гашкӧ, тадзи и колӧ да. Кыдзи кӧсъян, сідзи и ов.

А ӧні куритчигъясӧн бригадаса войтыр корлывлісны Максимӧс висьталыштны Москваын велӧдчӧм да профессоръяскӧд вензьӧм йылысь. Максим эськӧ ӧткажитчывліс. Но сійӧс мырдӧн тшӧктывлісны:

— Вай, вай, висьтышт, эн шванитчы. Ми, сьӧд войтыр, сідзжӧ кӧсъям тӧдны, кыдзи ыджыд карас олӧны, мый йылысь мӧвпалӧны-думайтӧны.

— Да энӧ чайтӧй, мый найӧ тіян серти сюсьджыкӧсь, — шулывліс сэки воча Максим. — Найӧс кӧ миян пыдди сувтӧдны, ӧдвакӧ мыйкӧ вермасны вӧчны, помӧдз вайӧдны. Сӧмын дзугасны ставсӧ. Быд мортлӧн ӧд аслас крест, кодӧс сылы колӧ нуны кувтӧдзыс тайӧ му вывтіыс.

— Эн бызгы, эн манит миянӧс, — бара шыӧдчывлісны сы дінӧ, — висьтышт, висьтышт москвасаяс йывсьыд.

И Максим тэрмасьтӧг заводитліс висьтавлыны, а сэсся вочасӧн ӧзйывліс. Тшупсьысьяслӧн сэк кості синъясныс кымӧсӧдзныс кайлісны, сэтшӧм сюся кывзылісны Максимӧс. А бӧрас сэсся шензьылісны:

— Но и но, збыльысь тай тэ сюсь вӧлӧмыд. И мыйла бара татчӧ бӧр локтін. Олін эськӧ аслад Москваын, ветлӧдлін иномарка вылын, юин виски да коньяк. А ми мый? Миянлы тайӧ сьӧд уджыс и кольӧ.

И жалитӧмпырысь да завидьпырысь сэсся довкйӧдлісны юрнаныс, мый эм жӧ пӧ кӧнкӧ мӧд сикас олӧм, кӧні оз ков сэтшӧма гӧрбыльтчыны. А Максим сэки мӧдарӧ мӧвпаліс, мый сылӧн ёртъясыс оз гӧгӧрвоны тшӧкыда ассьыныс шудлуннысӧ, мый олӧны тані батьяслӧн му вылын парма шӧрын, важся войтырӧн лӧсьӧдӧм на тӧлка-лада оласног серти. Мый оз ков некор мырдӧнавны морттӧ, мед кыдзи кӧсйӧ, сідзи и олӧ.

А мыйла сійӧ локтіс бӧр сьӧд вӧр шӧрӧ Москваысь, тшӧкыда юавлісны сылысь. Гажтӧм пӧ лои ас чужанінысь, гажтӧм пӧ тіянысь, гӧгӧрвоанныд-ӧ ті тайӧс, вочавидзліс Максим. И сылӧн тайӧ кывъяс вылӧ бригадаса ёртъяс сӧмын серӧктывлісны. Кӧть эськӧ асьныс матысса карӧ ветлывлігӧн сӧмын вой-мӧд вермывлісны сэні узьны. А сэсся сідзжӧ быдӧнӧс на пиысь терпитны позьтӧма заводитліс кыскыны асланыс сиктӧ, керка-карта дінӧ, гӧтыръяс да челядь дінӧ. А мыйысь нӧ сійӧс дивитнысӧ?

Да ӧд дивитӧны на вӧлі ёртъясыс Максимӧс шмонитігмоз ли мый ли, быттьӧкӧ Ираыс бӧръя кадӧ сійӧс кедзовтыштны кутіс, весиг броткыштлывлӧ сы вылӧ йӧз дырйи. Быттьӧ Максим абу нин мужичӧй морт да абу нин кӧзяин ас керкаас. И весьшӧрӧ тадзисӧ дивитісны. Ираыс век жӧ вежӧгтыштіс Максимӧс да, гашкӧ, нарошнӧ йӧз дырйиыс асьсӧ стрӧг кӧзяйка туйӧ пуктывліс. А гортас, нинӧм шуны, олісны зэв на тӧлка-лада. И Максим кыдзи водзсӧ жалитыштіс Ирасӧ, сідзи и ӧні важ мозыс жалитіс сійӧс да эз кӧсйы, мед гӧтырыс лишнӧй нок ас вылас босьтіс.

Мед сэсся колӧкӧ та бӧрын шуӧны, мый сійӧ гӧтыр кипод улас веськаліс, мый гӧтырыс вӧжжиӧн сійӧс кутӧ аслас киясын. Сідзи пӧ и колӧ сюсь йӧйлы, мед ёнасӧ оз чеччав. А то Москваыд на сылы абу шогмӧма. Да мукӧд кӧ сы пыдди, гашкӧ, Енсӧ сёысь аттьӧаліс, мый веськаліс татшӧм институтӧ да вермис помавны сійӧс. А сылы и тайӧ оз ков. Но мый сэсся вӧчан, сюсь йӧйыд сюсь йӧй и эм.

Но ачыс Максим некор эз дӧзмывлы, мый сійӧс син саяс и син водзас сюсь йӧйӧн шулывлӧны. Унджыкыслӧн тай налӧн сиктас кутшӧмкӧ ним эм. А сылы и тайӧ воӧ сьӧлӧм вылас. И мӧд олӧм сэсся сылы оз нин ков. И вывті шуда овлывлӧ Максим тайӧ олӧмсьыс, кор аддзӧ водз асывъясын ылі вӧртас сайысь кыпӧдчысь шондісӧ, коді сэсся вочасӧн ойдӧдӧ аслас югӧръясӧн ставнас сиктсӧ. Сэки Максим гусьӧник чеччӧ. Мед гӧтырыс узьыштас на. Ӧттор-мӧдтор вӧчӧ горт гӧгӧрын да вӧлисти садьмӧдӧ Ираӧс, мед челядьсӧ садйӧ мунӧм водзвылын удитас вердыштны. Сэсся челядьсӧ да гӧтырсӧ колльӧдӧм бӧрын и ачыс мӧдӧдчӧ удж вылӧ. И шуда сійӧ. И таысь унаыс сылы оз и ков. Гашкӧ, и збыльысь прав вӧлӧма коркӧ Валентина Ивановна, мый шулӧма Максимӧс сюсь йӧйӧн. Тайӧ кывъяссьыс сійӧ оз ӧткажитчы да оз каитчы сыысь, кыдзи оліс да кыдзи олӧ.