БОКӦВӦЙ ШЛОП

Кильчӧ вылын кылісны грыма-грама шыяс. Гораа ойӧстіс кильчӧ ӧдзӧс. Сэсся тэрыб воськовъяс улын дзуртыштісны посводзын джодж плакаяс. И керкаӧ пырисны Ӧсьӧ Паньӧлӧн быдтасъясыс. Куим зонка. Батьыс кодь жӧ гӧрд юрсиаӧсь, беринӧсь чужӧмаӧсь. На бӧрся тыдовтчис и нёльӧдыс, Нюраыс. Пырисны да сувтісны гораа ышкиг-пушкигмоз батьыс водзӧ, няйт дӧрӧм-гачаӧсь, ӧзъян синъясаӧсь. А на сайсянь кыйкъяліс Нюра.

Ӧсьӧ Паньӧ, шӧркодь арлыда мужичӧй, буретш ноксис чери кыян угоддьӧясӧн. Рытланьыс вадорӧ кӧсйис шыбитчывны. Но ассьыс быдтасъяссӧ аддзӧм бӧрын шай-паймуніс. Бара нин, тыдалӧ, петукъяс моз кодъяскӧдкӧ пуртікасьӧмаӧсь. Ӧсьӧ Паньӧ садь быртӧдзыс радейтіс челядьсӧ: ассьыс Шурӧ, Ваньӧ, Васьӧ пиянсӧ. Кӧть ловсӧ на вӧсна дась сетны. Но сэк жӧ стрӧг кодь вӧлі накӧд. Зон челядьтӧ оз позь пӧвадитны, а то велаласны сьылі вылад ӧшӧдчӧмӧн овны.

Ӧта-мӧд бӧрсяыс найӧ во коласӧн чужлісны. Та вӧсна, мыйӧн сӧмын велӧдчисны ветлӧдлыны, пыр ӧтлаынӧсь. Кытчӧ ӧтиыс, сэтчӧ и мӧдыс да коймӧдыс. И ёрта-ёртсӧ некор эз эновтлыны. Код вылӧ кӧ на пиысь кутасны воны, мукӧдыс пыр жӧ отсӧг вылӧ локтасны. Та вӧсна сиктса челядь полыштісны быдӧн Ӧсьӧ Паньӧ пиянысь.

Батьыс кадысь кадӧ стрӧжитыштлӧ жӧ пиянсӧ: энӧ пӧ сэтшӧм ёна лэчталӧй, чӧвджыка олӧй. Но ичӧтъясыдлы нӧ мый, ӧти пельтіыс пырӧ, а мӧдтіыс петӧ. Мед инӧ, ышловзьывліс медбӧрын батьыс, мед збоялӧны кӧ, ӧнія олӧмад оз позь рамӧн лоны. Мед сӧмын весьшӧрӧ мукӧдъяссӧ эз вӧрзьӧдны да лёк туй вылӧ эз сетчыны.

— Мый нин сэтшӧма пошиктанныд? Бара кодӧскӧ пуркӧшитінныд? — шыасис на дінӧ батьыс, сэсся стрӧга видзӧдліс пиян вылас да содтіс: — Висьтасьӧй веськыда, мый вӧчинныд. Ог радейт, кор дзебны мыйкӧ кӧсъянныд.

Сэки Шурӧ, медся ыджыдыс на пиысь, мыкталігмоз шуис:

— Ачыд ӧд дольлін, мый Нюратӧ колӧ дорйыны. Сійӧс бара кутісны дэльӧдны, да ми дорйысьны сувтім.

Шурӧ чӧв олыштіс, тыдалӧ, эз пыр сюрны кывъясыс да содтіс:

— Бокӧвӧй шлопӧн пондісны нимтыны.

— Но и бур, — кокнипырысь нин вочавидзис батьыс. — Оз позь ныв мортӧс ӧбидитны сетны. И абу сійӧ некутшӧм бокӧвӧй шлоп, а тіян чой.

Сэсся бара ышловзис да содтіс:

— Но мыссьӧй сэсся, да мамныд вердас тіянӧс.

И челядь араваӧн мӧдӧдчисны пач сайын ӧшалысь мыссян доз дорӧ мый йылысь кӧ ас костаныс гораа варовитігмоз. Батьыс тай эз вид найӧс-а, ошкыштіс на. Сідзкӧ, правӧсь, мый сувтісны Нюра вӧснаыс.

А Ӧсьӧ Паньӧ сэк кості гусьӧник видзӧдліс сьӧд юрсиа, сьӧд синъяса, косіник тушаа Нюра вылӧ. И сэтшӧм жаль сійӧ лои сылы. Куим пиӧс быдтӧны гозъя. Ӧсьӧ Паньӧ зэв ёна кӧсйыліс, мед кӧть нин куим письыс ӧтиыс ныв чужис. Но эз сет Енмыс нывсӧ. А со тай лои жӧ налӧн семьяын ныв мортыд. Абу аслас, чойыслӧн, коді карӧ овмӧдчыліс. Но эз удайтчы сылӧн олӧмыс. Медводз верӧсыс мӧдар югыдӧ муніс. А неважӧн со и ачыс висьмис да куліс. И ковмис Ӧсьӧ Паньӧ гозъялы босьтны ичӧтик нывкаӧс ас орданыс.

Медводдзаысьсӧ Ӧсьӧ Паньӧлӧн юр вундысьясыс син гугъяснаныс видзӧдлывлісны Нюра вылӧ, кор нывка воис на керкаӧ овны. Таӧдз, дерт, найӧ гежӧдіника аддзысьлывлісны ӧта-мӧдныскӧд. Но сэки карса нывкаыд сиктса зонкаясыдлы веськодь вӧлі. Сійӧ пыр мичаа пасьтасьӧма-вӧччӧма. А найӧ векджык бусӧсь да няйт дӧрӧм-гачаӧсь. Полан весиг тайӧ акань кодь нывка дінас инмӧдчыны. Сэсся ӧд ныв мортыд ныв морт и эм. Муртса на вӧрзьӧдыштан, пыр и дась бӧрддзыны. А ӧні, кор орччӧн пондісны овны, быть лоӧ велавны сы дінӧ.

Сэк жӧ медводдзаысьсӧ пызан сайын ӧтлаын пукалігӧн батьыс гӧрддзаліс кабыръяссӧ да стрӧг гӧлӧсӧн, но эз скӧрысь, кутіс шуавны, быттьӧ нӧшкӧн кучкавны:

— Гӧгӧрвоӧй ті, пиян! Миянысь кындзи сэсся Нюраыдлӧн некод матыссаыс абу. Тіян сійӧ чой лоӧ. Ті и понданныд сы бӧрся видзӧдны. Кодкӧ кӧ лысьтас дойдны сійӧс, ті лоанныд мыжаӧсь. Энӧ, некор энӧ эновтӧй чойнытӧ.

Нюра сэк кості лэдзис юрсӧ пызан вылӧ. Гежӧдіник синва мольяс гӧгыльтчисны сылӧн чужӧм кузя. А Ӧсьӧ Паньӧ ньӧжйӧник малаліс нывкаӧс юрӧдыс, сэсся небыдика йӧткыштіс пиян дорас:

— Мунӧй, петӧй ывлаӧ ворсны да помнитӧй менсьым кывъясӧс.

Гашкӧ, буретш сэки, пызан сайын пукалігӧн, кор зонкаяс аддзисны вазьӧм синъяса Нюраӧс, налӧн медводдзаысь петіс жальыс воча чой вылас. Збыльысь, зонкаяслӧн со бать и мам эм, кодъяс дорӧ пыр позьӧ шыӧдчыны, ковмас кӧ мыйкӧ. А Нюраыслӧн ӧд наысь кындзи сэсся некод эз коль. Сідзкӧ, куим воклы быть ковмас видзӧдны асланыс воча чой бӧрсяыс. Та бӧрын найӧ регыд мысти матысяньджык нин тӧдмасисны.

И абу нин сэтшӧм ляб вӧлӧма Нюраыс. Кӧть и ичӧтик да косіник, но оз кольччы зонъясысь. Пыр накӧд ӧтлаын. И эз радейтлы удтысьны, мыйкӧ кӧ видзчысьтӧг лолывліс сыкӧд. И Шурӧ, и Ваньӧ, и Васьӧ сэксянь кутісны радейтны ассьыныс воча чойнысӧ.

А регыд налы ковмис и дорйысьны сувтны. Сиктса медвӧй зонкаяс пиысь Сьӧд Валер Ӧсьӧ Паньӧ пиян вылӧ дузъялігмоз пондіс нерсьыны:

— А тіян гортад бокӧвӧй шлоп, бокӧвӧй шлоп! Мед бӧр аслас карӧ мунас. Нинӧм сылы тані кернысӧ.

Нюра пыр жӧ кумач моз гӧрдӧдіс да лэдзис юрсӧ. Эз виччысь, мый сійӧс тадзи нимтасны. Ок и скӧрмисны жӧ сэки Шурӧ, Ваньӧ да Васьӧ. Пыр жӧ уськӧдчисны нерсьыс бӧрсяыс. Но Сьӧд Валерыд ӧд абу йӧй вӧлӧма. Быттьӧ водзвыв тӧдӧма, мый сы бӧрся кутасны вӧтчыны. Ылісянь нерсис да Ӧсьӧ Паньӧ пиянысь удитіс гортас уйкнитны.

— Сюрлан на тэ миянлы, — грӧзитчисны сылы зонкаяс.

Но челядьыдлысь нӧ мый босьтан? Та бӧрын коркӧ мӧдысь бара мыйкӧ эз юкны ас костаныс да куим вокӧс, а торйӧн нин, дерт, Нюраӧс дэльӧдігмоз унджыкӧн нин пондісны горзыны:

— Бокӧвӧй шлоп, бокӧвӧй шлоп! Мун вай миян дорысь!

Сэки Шурӧ, Ваньӧ да Васьӧ эз нин виччысьны, а пыр жӧ уськӧдчисны нерсьысьяс вылӧ, кӧть эськӧ найӧ унджыкӧнӧсь вӧліны. Но ӧд куим вок асланыс воча чой вӧснаыс сувтісны. Та вӧсна найӧ нинӧмысь эз повны. Ок и сюраліс жӧ тайӧ пӧрйӧ нерсьысьяслы да торйӧн нин Сьӧд Валерлы. Найӧ бӧрдігтырйи разӧдчисны гортаныс.

А сэк кості, пока Ӧсьӧ Паньӧлӧн пияныс Нюра чойыскӧд нуръясисны пызан сайын, кильчӧ вылын бара кутісны кывны грыма-грама шыяс. И керкаӧ ӧти бӧрся мӧд пырисны нерсьысь челядьлӧн мамъясыс, скӧр да гӧрдӧдӧм чужӧмаӧсь. Удитӧмаӧсь тай, небось, налӧн быдтасъясыс коркӧ кості удтысьны.

— Пантелей Ӧсипович, ми ӧд тіян пиян вылӧ норасьны локтім, — пыригмозыс пыр жӧ и шыасис медся збойыс аньяс пиысь, Сьӧд Валерлӧн мамыс, Гора Анна. — Некутшӧм олӧм тай эз кут лоны миян челядьлы. Дзик весьшӧрӧысь тэнад зырымбедьясыд на вылӧ усьласьӧны.

Ӧсьӧ Паньӧ пыр жӧ чеччис лабич вылысь:

— Весьшӧрӧ шуан? А гашкӧ, и абу весьшӧрӧ. Кыдзи ӧд тайӧс гӧгӧрвоны?

Сэсся ланьтыштліс да бергӧдчис челядь дінӧ:

— Ноко, вай пыралӧй пыді жыръяс. Меным сёрнитыштны колӧ.

Челядь пыр жӧ пырисны пыді жырйӧ да пӧдлалісны ас бӧрсяыс ӧдзӧссӧ. Унатор, дерт, найӧ топыда пӧдлалӧм ӧдзӧс сайсяньыд эз кывны. Но гора гӧлӧсъяс серти гӧгӧрвоисны, мый пансис ыджыд сёрни. И код тӧдас на кыдзи ставыс бергӧдчас. Медводз ярлуннысӧ петкӧдлісны нерсьысь челядьлӧн мамъясыс да медся ёна, дерт, гора Анна аслас ёсь гӧлӧснас чилзігмоз. Сэсся недыр кежлӧ пуксьыліс чӧв-лӧнь, и кутіс сёрнитны Ӧсьӧ Паньӧ. Пыр чорыдджыка кыліс сылӧн гӧлӧсыс. Код тӧдас, мыйӧ воисны вензьысьяс. Но бара лои чӧв-лӧнь. Коркӧ-некоркӧ бать восьтіс пыді жырса ӧдзӧссӧ:

— Но верманныд петны.

Керкаын некод нин эз вӧв. А Ӧсьӧ Паньӧ, гӧрдӧдӧм чужӧма, бергӧдчис пиянланьыс да шуис:

— Ме, кыдзи верми, дорйи тіянӧс. Молодечьяс, мый сувтінныд чой вӧснаыд.

Сэсся ышлолалыштіс да содтіс:

— Но и ті менӧ энӧ жӧ янӧдӧй, энӧ ыкшаасьӧй. Мед эз вӧвны весьшӧрӧ норасьӧмъясыс. А Нюра вӧснаыд и водзӧ сулалӧй.

Та бӧрын сиктса челядь некор нин эз нимтывлыны карысь воӧм Нюраӧс бокӧвӧй шлопӧн. А регыд мысти сійӧс сылӧн воча вокъяс мозыс жӧ пондісны шуны Ӧсьӧ Паньӧ Нюраӧн.