ВӦЛЯЫД ЗЭВ ДОНА
Ӧтчыд сиктӧ гӧститны волігӧн радейтана внукыс козьналіс Анись пӧчлы клеткаын лэбачӧс. Коді тӧдас, кӧні сійӧ чужлӧма да кытысь кыйлӧмаӧсь. Мича кайӧн пӧ тай шуӧны-а. Пӧчыс мода вылас ропкӧдчыштіс. Мыйла нӧ пӧ невӧляын колӧ видзны Енмӧн лӧсьӧдӧмторсӧ. Лэдзам пӧ вай ывла вылӧ. Но внукыс пыр и вочавидзис дивитігмоз, мый абу пӧ татчӧс тайӧ лэбачыс да вӧля вылас пыр и кулӧ. Мед пӧ олӧ тэ ордын. Тэныд жӧ пӧ гажаджык лоӧ. Сэсся велӧдіс, кыдзи дӧзьӧритны, мыйӧн вердны.
Анись пӧчлы и збыльысь лои гажаджык овны мича кайыдкӧд орччӧн. Войнас лэбачыд узьӧ. А мыйӧн югдыны кутас, пыр и садьмас да чипӧстас, ас ногыс сьывны-гажӧдчыны заводитас. Чуксалас сэк кості и кокни унмӧн узьысь Анись пӧчӧс. Мӧдыс видзӧдлас часі вылӧ. Зэв на водз вӧлӧма. И тадз эз ӧтчыдысь. Сэки Анись пӧч водӧм водзвылас чышъянӧн кутіс вевттьывлыны мича кайлысь клеткасӧ, мед пӧ водз оз кут садьмыны.
А луннас Анись пӧчлӧн керкаын гажасьыс-гажа. Ачыс пӧч то пач вом дорын ноксьӧ, то вурун печкӧ, то кепысь внукыслы кыӧ. А мича кай оз и ланьтлы, пыр сьылӧ. Анись пӧч весиг радиосӧ дугдіс кывзывлыны. Гажыс сылы и сідз кутіс тырмыны. А мича кайыд велӧдчис гӧгӧрвоны пӧчлысь сёрнисӧ. Дӧзмӧма кӧ мый вылӧ кӧ да зумышджык Анись пӧчыс, сэки мича кай сьылӧ меліа да видзчысьӧмӧн. Бурӧдны зільӧ пӧчӧс. Мӧдыслӧн регыд мысти и збыльысь омӧль руыс прӧйдитӧ. А бур сьӧлӧма кӧ Анись пӧчыс, сэки кай дугдывтӧг нимкодьпырысь чипсӧ. И зэв ӧд гажаа кутісны овны ӧта-мӧдныскӧд мича кай да Анись пӧч.
Ставыс эськӧ бур, но вочасӧн гажтӧмтчыны кутіс мича кайыд клеткаад. Кӧть и тырыс сёян-юаныд, кӧть и некод оз дӧзмӧд сійӧс. Но ӧд гажтӧм жӧ лун-лун пукавны клеткаын. Сӧмын на кӧсъян лэбыштны, пыр и люкасян клеткалӧн тасъясӧ. А мича кайлы окота аслас бордъяслысь вынсӧ видлыны, качӧдчывны вылӧджык, тӧдмавны, мый сэні ортсыас. Со нӧ мыйта югыдыс пырӧ олан жырйӧ эсійӧ розьӧдыс, кодӧс Анись пӧч ӧшиньӧн шуӧ. А мый нӧ сэні ӧшинь саяс, кытысь сы мында югыдыс веськалӧ?..
...Ӧтчыд Анись пӧч клеткасӧ весалӧм бӧрын вунӧдіс пӧдлавны ичӧтик ӧдзӧссӧ, да мича кай пыр и лэбзис клеткасьыс. Ок кутшӧм гажа вӧлӧма пӧчлӧн жырйын! То пызан вывсянь паччӧрӧ лэблас, то паччӧр вывсянь инпӧлӧ шутёвтлас. А сэсся мича кайыд паччӧр пельӧсын пукалігӧн видзӧдіс-видзӧдіс ӧшинь вылӧ да кыдзи тай лыйыштас сэтчань. Кӧсйис югыд ывласӧ аддзывны. Но тангысис нырнас стеклӧӧ да муртса эз усь джоджас. Ёна и чуймис сэки, коді нӧ пӧ кутіс сійӧс? Быттьӧ восьса ывлаӧ петан розьыс, а мыйкӧ мешайтіс сылы. Дыр на лэбаліс мича кай олан жырйӧд, кытчӧдз Анись пӧч бӧр эз йӧрт сійӧс клеткаас.
А мича кайлы сэксянь сэтшӧм окота лои аддзывны ывласӧ, кодӧс сійӧ вӧтӧн моз нин вӧлі помнитӧ. Узьӧ аслас клеткаын да вӧтасьӧ, мый сійӧ ывлаын нин, кӧні югыдсьыс-югыд да гажасьыс-гажа. И гӧгӧр помтӧм мича кайяс лэбалӧны. Но сійӧ на пӧвстын медся мичаыс, синмӧ медся шыбитчанаыс. Ставӧн ошкӧны мичасьыс-мича кайӧс. А сійӧ нимкодясьӧ да сьылӧ ассьыс помасьлытӧм сьыланкывсӧ. Ак кутшӧм лӧсьыд да гажа вӧля вылас!
Садьмис югыднас нин мича кай и ставыс кытчӧкӧ друг воши. Важ моз пукалӧ сійӧ клеткаын, кытысь и петан туйыс абу. Зумышмис сэки мича кай. Весиг сёйны эз кут ковны. А Анись пӧч ветлӧдлӧ клетка гӧгӧр да майшасьӧ, мый нӧ тайӧ лои мича кайыскӧд, оз ю ни оз сёй, а юрсӧ лэдзӧма да дугдывтӧг нораа чипсӧ. Висьмис али мый? Но гӧгӧрвоис кӧ эськӧ Анись пӧч, мый мича кайлы ӧні абу сёян-юанӧдз. Мый сылы сэтшӧм окота вӧля вылӧ лэблыны, мукӧд кайяскӧд аддзысьлыны, накӧд ӧтлаын сьылыштны. Кывзӧ мича кай Анись пӧчлысь майшасяна сёрнисӧ да нораа чипсӧ. Шогсьӧ сы вӧсна, мый тайӧ мустӧм клеткаас и ковмас сылы кувны вӧлясӧ аддзывтӧг. Морӧсас сьӧлӧмыс ичӧтик лэбачлӧн сідзи и пессьӧ, сідзи и чеччыштас голяӧдыс ортсӧ...
... А сэк кості зэв шоныд гожӧм воис. Керкаас жарысла нинӧмӧн лолавны лои, да Анись пӧч гурйыв восьталіс ӧшинь-ӧдзӧссӧ. Ӧні мича кай пельӧдз кутіс воны ывлаысь лэбачьяслӧн дугдывтӧг сьылӧмыс да чипсӧмыс. Сьӧлӧмыс сылӧн важсьыс на ёна кутіс чеччыны. Ак эськӧ восьса кӧ вӧлі клетка ӧдзӧсыс, сідзи и лэбис ывлаас! И быттьӧ кылӧма Енмыс мича кайлысь кевмӧмсӧ. Ӧтчыд Анись пӧч коркӧя моз бара вунӧдіс пӧдлавны клетка ӧдзӧссӧ. Мича кай быттьӧ тайӧс и виччысис да пырысь-пыр жӧ лэбис ывлаӧ восьса ӧшинь пыр.
А сэні и збыльысь коркӧя вӧтын моз зэв гажа. Югыдсьыс-югыд да шоныдсьыс-шоныд. Керка гӧгӧрын быдмысь льӧм пуяс да пелысь пуяс вылын пукалӧны кайяс да дугдывтӧг сьылӧны, нимкодясьӧны олӧмнас. Найӧ пыр жӧ казялісны мича кайӧс да кутісны ошкыны сійӧс. Ӧд Анись пӧчлӧн олысь клеткаын лэбач и збыльысь вӧлі мичасьыс-мича. А сэк кості мича кай лэбис льӧм пу вылӧ да мукӧдъяс моз жӧ босьтчис сьывны. Сьылӧ да нимкодясьӧ, мый медбӧрын удайтчис жӧ эновтны мустӧмсьыс-мустӧм клеткасӧ да петны вӧля вылӧ. Тані ӧд и олӧмыс да гажыс! Лэб, кытчӧ кӧсъян! Майбыр, некод нин оз кут! Кӧть эськӧ сыкӧд орччӧн пукалысь да сьылысь лэбачьяс пыр жӧ ӧлӧдісны мича кайӧс, мед видзчысьӧмӧнджык олас. Енэжсяньыс варыш вермас кватитны, а му вылын сюсь кань кыйӧдчӧ быд лэбач бӧрся. Но мича кай вӧля вылӧ веськалӧм бӧрын сэтшӧма нимкодясис сылӧн синъяс водзын воссьӧм помтӧм-дортӧм олӧмыслы, мый весиг эз эскы аслас выль ёртъясыслы. Збыльысь ӧмӧй эмӧсь свет вылас татшӧм шуда да гажа олӧмсӧ торкысьясыс.
Сійӧ гажаа сьылігмоз лэбаліс льӧм пу гӧгӧр, то качӧдчывліс вывлань, то из моз усьлывліс увлань, а сэсся друг аслыс тӧдлытӧг пуксис му вылӧ. Льӧм пу вылын пукалысь лэбачьяс пыр жӧ эськӧ и горӧдісны мича кайлы, мый турун пӧвстас пӧ важӧн нин руд кань кыйӧдчӧ, но вӧлі сёр нин. Руд каньыд кыдзи тай уськӧдчис да бергӧдіс мича кайлысь сьылісӧ, весиг льӧм пу вылын пукалысьяс повзьӧмысла лэбисны кытчӧкӧ. А мича кай чужӧм вылас шуда нюмӧн и кулі. Мый кӧть эн шу, а вӧлясӧ сылы удайтчис аддзывны.
Сэк кості кытчӧкӧ ветлӧм бӧрын Анись пӧч пырис гортас да кияснас лядьвей бокас швачнитіс, кор аддзис восьса клеткасӧ. Гӧгӧрвоис, мый бара коркӧя моз вунӧдӧма пӧдлавны клетка ӧдзӧссӧ. Ӧдйӧджык петіс ывлаӧ, эз кӧ пӧ ылӧ лэб мича кайыд, оз-ӧ пӧ шыась кӧть тӧдса гӧлӧс вылӧ.
Но льӧм пу улӧ видзӧдлӧм бӧрын Анись пӧч ставсӧ гӧгӧрвоис. Сэні пукаліс да нювсис суседыслӧн Васька каньыс. А сы гӧгӧр вӧлі разалӧмаӧсь яръюгыд рӧма гӧнторъяс, кодъяс вермисны лоны сӧмын мича кайлӧн. Ёна и бӧрдіс сэки Анись пӧч. Жаль ӧд вӧлі мича кайыс. Но мый сэсся вӧчан. Быдӧнлӧн ӧд аслас олӧм.
