ӦСЬӦ ВАСЬӦ ЁГОР

Коми сикт-грездъясад чери кыйны радейтысьястӧ оз ӧтмоза донъявны. Ӧтияс шензьӧны, кыдзи нӧ пӧ оз дышӧд лун и вой вадорын коллявны. А мӧдъяс татшӧмъястӧ и дивитӧны на. Ассьыныс дышлуннысӧ пӧ сӧмын сэні пӧжӧны, кӧть эськӧ горт гӧгӧрыс тырыс уджыс. Но со матыстчас кутшӧмкӧ праздник да дивитысь суседъясыд пыр и воласны черинянь вылӧ черила вуграсьны радейтысь ордад.

Ог кӧсйы дивитны татшӧм шуасьысьяссӧ, но найӧ, тыдалӧ, кутшӧмакӧ и правӧсь. Збыльысь, вадорад лун и вой коллялігад и гортгӧгӧрса овмӧсыд чери кыйысь войтырыдлӧн абу нин сэтшӧм зумыд. И керканыс тшӧкыда бӧрдӧмсорӧн видзӧдӧ ывла вылас. И потшӧсыд пӧлыньтчӧма. Сы вӧсна, мый некодысь горт дорсӧ видзны. Татшӧм кӧзяиныдлӧн гидас скӧтыс оз жӧ овлывлы. Сы бӧрся ӧд дӧзьӧр колӧ. А сылы некор. Мыйӧн ва воссяс, Эжва юлӧн берегыс, юбердса вадъясыс лоӧны сылы горт пыдди. И нинӧм вылӧ сійӧ найӧс оз веж. Вадорын чери кыйӧмыд сэсся лоӧ сылы аслыссикас висьӧм кодь.

Вадор радейтысь татшӧм мортӧн вӧлі Ивадор грездысь Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор. Сылӧн важиник керкаыс сулаліс грезд лунвылас, джуджыд сён бокын, буретш вадорлань лэччысь туй вылын. Олісны сэні Ӧльӧш Марья гӧтырыскӧд кыкӧн. Челядь налӧн эз вӧв. Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор кутшӧмсюрӧ уджъяс вӧчлывліс колхозын. Тшӧтш и конюкаліс гӧтырыскӧд. А праздникыс сылы воссьыліс лым сылӧм бӧрын, кор Эжва ю ойдӧдліс видзьяс да воӧдчыліс грездлӧн кыр горулӧдз. Сэки Ёгортӧ он нин вӧлі вермы кутны гортад. Кыскывліс ассьыс ветки пыжсӧ ойдӧм вадорӧдз. Вӧйтавліс сылы ӧтнаслы тӧдса инъясӧ ветельяс, ботанъяс, гымгаяс да коллявліс дженьыдик тувсов войяссӧ веретя вылын пестӧм бипур дорын. Коркӧ шонді петӧм бӧрын нин кайлывліс гортас. И тадзи уна вой сылӧн кольлывліс.

Кыдзи ӧнӧдз помнита тайӧ мортсӧ, неыджыд руд тошка да уска, мелі синъяса, серамбана чужӧма, киргысь гӧлӧса, пырджык купайкаа да тӧвся шапкаа. Со неуна гӧрбыльтчӧма да бара нин катласигмоз лэччӧ вадорлань. Сёрнитіс неуна ныр пырыс. Гӧлӧсыс петліс кыськӧ ылі пытшкӧссяньыс. Радейтліс шмонитыштны. Мыйкӧ тешкодьтор висьталас да ачыс мукӧдкӧд тшӧтш сералӧ-ваксьӧ. Суседъясыс юаласны сылысь, уна-ӧ пӧ Ёгор таво картупельтӧ босьтін. А сійӧ пыр и вочавидзас:

— Куимсё пуд, куимсё пуд!

Некор оз вун, кыдзи ӧтчыд тӧвнас нелямын градус кӧдзыд дырйи грездса улича вылын паныдасигӧн сійӧ друг юаліс менсьым:

— Эн на ньылӧд, зонмӧй?

Ме весиг тшӧкмуні да эскытӧма видзӧдлі сы вылӧ. Кутшӧм нин ньылӧм татшӧм кӧдзыднас. Тыдалӧ, збыльысь шмонитӧ. Эз виччысь месянь вочакывтӧ да сӧмын гажаа серӧктіс.

Помнита на, кыдзи ӧтчыд колхозлӧн собранньӧ кежлӧ клубын ӧшӧдісны стенгазет. Сэні грездса художник вӧлі рисуйтӧма и Ӧсьӧ Васьӧ Ёгорӧс дзугсьӧм тывъяс пӧвстын. Дивитісны сійӧс сыысь, мый вывті уна кад коллялӧ вадорын. Ӧсьӧ Васьӧ Ёгорыд и збыльысь тӧвбыд кыис ботанъяс, дасьтысьліс тулыс кежлӧ. Тайӧ уджсӧ сылӧн вӧлі бура пуктӧма.

Но мед кӧть мый эз шуны, грездын пыдди пуктылісны Ӧсьӧ Васьӧ Ёгортӧ. А ми, томджыкъяс, шулывлім сійӧс Ёгор дядьӧн. Со и кузь тӧвся рытъясӧ том йӧз пиысь унаӧн чукӧртчывлісны сылӧн керкаӧ картіасьны. Ачыс Ёгор дядь вомсьыс оз лэдзлы каллянсӧ да карті вылӧ видзӧдігмоз пыр мыйкӧ висьталӧ аслас кузь олӧмысь. Марья гӧтырыс сідзжӧ вомас чигаркаа, кузя кызӧктӧм бӧрын сӧмын шуыштас:

— Эн вай сӧр нинӧм абусӧ том йӧзыслы.

— Мыйла сӧра, — пыр жӧ вочавидзас Ёгор дядь. — Збыль тадзи вӧлі да.

Ачыс буретш вӧлі висьтавлӧ, кыдзи найӧ Марьяыскӧд аддзысисны да ӧтлаасисны. Да ӧд сэтшӧм тешкодя артмывліс висьтыс, мый он кӧсйы да серӧктан. А керкаас сэккості лӧз тшын, кӧть чер ӧшӧд. Тадзи тӧдлытӧг уна рыт кольлывліс Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор ордын. Гозъя радейтӧны вӧлі на ордӧ пукавны волысьястӧ да рытъяснас некор эз игнасьлыны.

А менӧ сэки шензьӧдіс ӧтитор. Эз кокни олӧм овны Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор гозъя. Кыдзи вермисны, йӧзыс моз уджалісны. Сэк жӧ Марья гӧтырыс сылӧн пыр висис пӧдӧм висьӧмӧн. Гашкӧ, шогӧдіс гозъяӧс, мый эз вӧв налӧн челядьыс. Но Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор эз радейт нинӧм вылӧ норасьлыны. А пыр вӧлі нюмсераӧн. Кывзан сылысь гажа висьтасьӧмсӧ да и ачыд нюммунан. Оз тай, вӧлӧмкӧ, быд мортӧс чегны сьӧкыдлунъясыд. Кодкӧ сетчӧ налы да дзикӧдз лябмӧ. А кодкӧ и оз. Пыр зільӧ кутны асьсӧ вылын юраӧн. Гашкӧ, та вӧсна и пыдди пуктылісны Ӧсьӧ Васьӧ Ёгорӧс Ивадор грездын.

Ме ачым ичӧтдырсянь жӧ велалі вуграсьны. Ӧні нин Ёгор дядькӧд тшӧкыда аддзысьлывлім вадорын. Видзьяс вывті восьлалігӧн сідзи и вӧлі тӧда, мый аддза Ёгор дядьлысь веткисӧ либӧ Ива вадйысь либӧ Данямитьвадйысь. Со сійӧ вӧйталӧма ботанъяс да веткиас сулалігмоз бруткӧ ваӧ кузь зібйӧн. Либӧ гӧрбыльтчигмоз пуксьӧма пыжас да ньӧжйӧник куритӧ ассьыс каллянсӧ. Кажитчӧ меным сэки, мый сійӧ васаыскӧд гусьӧн сёрнитӧ, мед мӧдыс унджык чери сетас. И петкӧдчӧ нин меным Ёгор дядьыд аслыссикас тунӧн, кодлы вӧр-ваыслӧн став гусяторйыс тӧдса. А паныдасигмоз юала, уна-ӧ нин, мися, сюри. Сійӧ сӧмын сюся видзӧдлас ме вылӧ да нюмъёвтігмоз шуас:

— Чериыд ӧд ассьыс на сёйӧ.

Сійӧ кужліс кыйны черитӧ эз сӧмын ботанъясӧн, но и вугырӧн. Ӧтчыд мӧдлапӧвса видзьяс вылын уджалігӧн локтім пажнайтны Эжва берег дорӧ. Буретш сэтчӧ вӧлі пестӧма бипурсӧ пусьысь Анна тьӧт. Матыстчи дзик берег дорас, а сэні Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор вуграсьӧ. Сійӧ сӧмын бергӧдчыліс мелань да ӧвтыштіс кинас, эн пӧ ёна шумит. Сэккості сылысь вугыр шатин йывсӧ кутіс нюкльӧдлыны да Ёгор дядь лэптіс мичакодь сын. Сэсся самаліс вугырсӧ нянь ёкмыльӧн да бара шыбитіс ваӧ. И пыр жӧ шатин йывтӧ бара кутіс нюкльӧдлыны. Видзӧдлі да, Ёгор дядь кыйӧма нин, вӧлӧмкӧ, ыджыд сумка тыр чери. Оз быдӧнлы тадзи мойви. Колӧ тӧдны и поводдясӧ, и васӧ, и черисӧ. А Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор пыр овліс вӧр-ваыскӧд тӧлкӧн-ладӧн, бура тӧдіс сылысь да сэні овмӧдчӧм ловъя ловъяслысь гуся олӧмсӧ. Гашкӧ и, тайӧ сетіс сылы бура кывны асьсӧ уна во чӧж. Гӧгӧрволіс пӧрысь мортыд, мый нинӧм кокниа оз сетчывлы тайӧ олӧмас. Кӧсъян кӧ мыйкӧ шедӧдны, колӧ и бура дасьтысьны. Вӧр-ваыс жӧ сійӧс бурдӧдліс уна шог-майшасьӧмысь. Быттьӧ кӧсйыліс шуны, оз пӧ ӧтнадкӧд тэкӧд овлыны быдсяма виччысьтӧм дивӧясыд. Сідзкӧ, велӧдчы кутчысьны. Со татшӧмӧн и коли менам паметьын Ивадорса чери кыйысь Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор.

Ӧні Ӧсьӧ Васьӧ Ёгор Марья гӧтырыскӧд важӧн нин шойна вылын куйлӧны. Бӧръя олан вояссӧ ме сійӧс гежӧда аддзывлі. Висьӧдчис да гортсьыс эз ёна петавлы. Кутшӧм нин вадор, кор гӧгӧрбок ставыс юкалӧ. А дзебны сійӧс отсалісны став суседыс. Бур морттӧ пыр бурӧн казьтылісны. Да и ӧні карын важӧн нин олысь ас грездсаяскӧд паныдасигӧн сёрниӧ волам да тӧдлытӧг пыр и казьтыштам Ӧсьӧ Васьӧ Ёгорӧс да сылысь Марья гӧтырсӧ, сы йылысь, кыдзи коллявлім тӧвся рытъяссӧ на ордын, а гожӧмъяснас паныдасьлывлім вадорын да шойччигмоз кывзывлім сылысь гажа висьтасьӧмъяссӧ. Пыр жӧ шоныдджык лоӧ сьӧлӧм вылын. Ас грездысь петлӧм мортыд сэки тэныд медся донаӧн кутас кажитчыны. Быттьӧ бара волін том кадӧ, кор ёрта-ёртыдлы нинӧм эз вӧв жаль да нянь-совтӧ пыр юклывлін ӧта-мӧдкӧд.