ПЕМЫДНАС КОТРАЛӦНЫ

Дежуритігад войясыд кузьӧсь. Кыссьӧ да, кыссьӧ да, чайтсьӧ, мый некорсӧ югыд шондіыс оз мыччысьлы. Дерт, мыйкӧ кӧ лоӧ, кӧнкӧ лёк войтырыд ыджыд мыж вӧчасны, ковмас котӧрӧн опергруппа чукӧртны, мӧдӧдны, юӧртны та йылысь Сыктывкарӧ, а сэтысянь войбыд сэсся дӧсадитчыны кутасны, звӧнитны да юасьны, стӧчмӧдны, кӧні, кор, коді, кодӧс, мый опергруппаыс вӧчӧма да кутӧма абу мыж вӧчысьяссӧ. Вот сэки кадыс зэв ӧдйӧ лэбӧ, он и тӧдлы войтӧ. Но мед бурджык нинӧм оз ло да кузяӧн чужъялӧм сорӧн кыдзкӧ эштылас жӧ войыс, мыччас нюмъялысь чужӧмсӧ асыв, воас выль смена да вежас важсӧ.

Дежурнӧйлӧн отсасьысь — Сергей Попов, том на, гӧтыртӧм, тӧлктӧг гӧграліс-гӧграліс дежурка кузя, кӧсйис-кӧсйис, медбӧрын смелмӧдчис да шыасис оперативнӧй дежурнӧй дорӧ:

— Но, мый, Василий Семёнович, талун войыс лӧньӧн кӧсйӧ лоны. Середа, вежон шӧр. Огӧ лэччӧдлӧй видиктӧ?

— Мый нӧ, — вом тырнас вашмуніс мӧдыс. —Эротика вылӧ кыскыны кутіс?

— Вӧчнытӧ нинӧм жӧ-а, кӧть нин кадыс ӧдйӧджык коляс.

— Уджтӧ верма аддзыны. То, колӧ кильчӧ вывсьыс йисӧ жуглыштны, мед йӧзыс оз вильсъявны да балябӧжъяссӧ оз дойдавны, — Семен Вась кыскыштіс увлань форменнӧй дӧрӧм бӧжсӧ, коді пыр вывлань кайны видзӧдчӧ бур вердаса мортыдлӧн да мыччӧдӧ гӧгсӧ.

— Сы вылӧ асылыс на лоас, — чукыртчыліс Сергей. — Удита.

— Но, удитан кӧ, дерт. Сідзкӧ, позьӧ и видик лэччӧдлыны. Сӧмын войдӧр ме сводка МВД-ӧ мӧдӧда телетайпнас, а сы бӧрын нин любуйтчышт, том морт, гачтӧм нывъяснад. На ключсӧ, лӧсьыда кабинетсӧ восьт да нинӧм эн жугӧд сэтысь, а то юрнад он вештысь. Эксперт кабинетас пыралін нин коркӧ?

— Пыралі, дерт.

— А тэ, Коля, чуткыв розеткаад чайниктӧ, видзӧдігмоз пӧсь тшайсӧ ырснитам. А ме час сводка бердӧ кутчысьла.

Семен Вась пуксис телетайп водзӧ, шлёчйӧдліс-печатайтіс перфолента вылӧ сводкалысь сӧмын сылы да МВД-са дежурнӧйлы гӧгӧрвоана цифраяс и мӧдӧдіс колана номер кузя.

Семен Васьлӧн мӧд жыръяс ноксигкості Сергей — том мортыд, кайлӧма нин мӧдӧд судтаас и сувтӧдӧма дежуркаын телевизор да видеомагнитофон.

— Менам ставыс дась! — радлан гӧлӧсӧн юӧртіс сійӧ.

— Он тай, другӧ, узь, кор аслыд колӧ, — серӧктіс Вась, лёкног гартліс перфолентасӧ да шыбитіс урнаӧ. — Колӧкӧ, и кассетатӧ водзвыв лӧсьӧдлін дежуритігкежлад?

— А кыдзи нӧ? — нюмъяліс мӧдыс. — Пуксям да видзӧдам, ме включита?

— Чуткыв, мый сэсся тэкӧд вӧчан?

Сергей тойыштіс кассетасӧ видиклӧн паськыд вомӧ, магнитофон пыр жӧ горша ньылыштіс сійӧс, и дежуритысь смена: оперативнӧй дежурнӧй Семен Вась, дежурнӧй водитель Коля Пыстин да ачыс помощник тшай стӧканъясӧн пуксисны видзӧдны эротическӧй кино.

Экран вылын петкӧдчисны медводдза кадръяс, но тайӧ кадӧ биыс кусі.

— Но. Вот и ставыс. Аддзылінныд пасьтӧм бабаястӧ? — гылыда-гылыда серӧктіс Вась. — Оз пӧ позь вывті ышмыны, Енмыс шуӧ.

— Дыр-ӧ, бара-й, сэсся оз сетны бисӧ-а? — ёна майшасьӧмӧн дзуртыштіс улӧснас Сергей.

— Асывнас югдас, эн шогсьы, пиӧ, шондіыс петас да, — сьӧлӧм сетіс том мортлы Семен Вась.

Ачыс истӧг тувъясӧн кок увсӧ югдӧдігтырйи пыраліс кытчӧкӧ пыді жыръяс да петкӧдіс сэтысь карасин лампа, ломзьӧдіс сійӧс, и дежурнӧй юкӧныс югзьыштіс сылӧн чусыдіник би улын.

— Вот тіянлы и электричество, верманныд войбыд эротиканад любуйтчыны.

Сергейлы да Колялы татшӧм эротикаыд эз кажитчы. Медся нин Сергейлы, коді дежуритігкежлӧ водзвыв ставсӧ артыштӧма, и этадзи лёк ногӧн сылӧн став планъясыс пасьмунісны.

А Семен Васьлы веськодь.

— Тайӧ би кусӧмыд сӧмын бур вылӧ. Став йӧзыс водаласны да озджык миянлы некод дӧсадитчы. А ме час висьтала тіянлы ӧти эротическӧй лоӧмтор йылысь, кывзанныд кӧ, быттьӧ?

— Кывзам, мый сэсся вӧчан, — ышловзис Попов. — Татшӧм бинад сӧмын мойдчыны и коли.

— Коркӧ ӧтчыд командировкаын вӧлім куимӧн, и куимнанным Васьяс. Та йылысь и кӧсъя мойдыштны тіянлы, шань пиянӧ. Колӧ вӧлі вайӧдны ӧти жуликӧс Кировысь, вот и мӧдӧдісны сэтчӧ куим Васьӧс: менӧ, Шахов Васьӧс да Нестеров Васьӧс. Ті найӧс онӧ тӧдӧй, важӧн нин вуджлісны мӧд районӧ уджавны. Мунім зэв лӧсьыда, майбыр, некод оз дӧсадитчы, куш асьным. Воим Кировӧ рытладорыс нин и, кӧнешнӧй делӧ, пыр жӧ гостиницаӧ журкнитім. Куш номер кокниа и сюри, абу ӧд кутшӧмкӧ шоныд саридз бердса курортнӧй кар, нёль морт вылӧ, но нёльӧдыс некод эз вӧв, крӧватьыс кушӧн узис. Майбыр! Пӧрччысим-керим да, мый да, мыссьыштім, быттьӧ ставыс бур, сӧмын кынӧмъяс кушӧсь да юрлы гажтӧм. Колӧ мыйӧнкӧ тыртыштны. Улі судтаас, абу и ылын, неыджыд ресторан. Мый миянлы? Гӧтыръяс дӧзьӧр улысь мынім, колӧ лэччывны да пукалыштны прамӧй йӧз моз. А кыдзи нӧ сытӧг?

Но и лэччим. Пуксим да и заводитім надзӧникӧн трайгыны. Водзвыв сёрнитчим, мый огӧ кутӧй вывтіасьны. Сідз, гаж вылӧ юыштам, и шабаш! Аски ӧд удж вылӧ, юрыд кӧ кутас висьны, сійӧ дзик нин абу бур. Музыкасӧ кывзыштам да, мый да. Вот и пукалам, надзӧникӧн юыштам, сёйыштам, варовитам. Век ӧд тай мужикъясыдлӧн удж вылын сёрниыс мунӧ нывбабаяс йылысь, а мыйӧн стопкаяс тыра пызан сайӧ воасны, сэки удж йылысь сёрнитсьӧ. Но и миян сідз жӧ. А Шаховлӧн сьылідзирйыс, буракӧ, солидолнад зэв бура мавтӧма да, швырыллян бергалӧ, синъясыс сідзи и кодзлалӧны ӧтарӧ-мӧдарӧ, нывъясӧс корсьӧны. Сійӧ и ачыс пыр веськыда висьталӧ, кодарӧ уджалӧ юр вежӧрыс: «Меным мед выяджык нянь, да яяджык ань». И сёрниыс Шаховлӧн быдлаын пыр ӧтитор йылысь гартчӧ. Век ошйысьӧ, кыдзи сійӧ ылӧдлӧма то ӧти нылӧс, то мӧдӧс. Аньяс, кодъяс дорӧ Шахов эз на топӧдчыв би кодь пӧсь сьӧлӧмнас, ставныс ӧти нимаӧсь: Кандидатура. Со и сэні, гостиницаса ресторанад надзӧникӧн трайгигад бур ныриса кыйсян пон моз ӧдйӧ и туяліс миянсянь кык пызан костӧн водзынджык пукалысь ӧти сэтшӧм Кандидатураӧс. Ме казялі Шаховлысь бокӧ сатшкысьӧм видзӧдлассӧ да аслам кӧсйытӧг кӧбовтлі жӧ синъясӧс сыланьӧ. Пызан сайын надзӧникӧн сёрнитігтыр ужнайтісны кык ныв. Ӧтиыс вӧлі дзик некытчӧ шогмытӧм: кутшӧмкӧ гӧрдоват юрсиа, беринӧсь кузьмӧс чужӧма, паськыд вома, кузь ныра. Но сылӧн нывъёртыс, мӧдарӧ, вӧлі сэтшӧм мича, мый збыль, он кӧсйы да сьӧлӧмтӧ желлялас. Сідзи жӧ, буракӧ, и миян Шаховнымлӧн вежыс петіс ныв вылад, кыткӧ зӧлитны кутіс. Юсь моз кузя сьылісӧ нюжӧдӧмӧн и тадзи видзӧдлас, и этадзи, — Семен Вась висьталігмозыс петкӧдліс Шаховлысь дзирнясьӧмсӧ. — А мыйӧн йӧктан шылад лэдзисны, пыр жӧ котӧртіс мича нывтӧ корны сыкӧд танго вылӧ. Ме, олӧмаджык мортыд, веськодя видзӧді Шахов Васьлӧн Кандидатура вылад. Да, кыдзи помнитанныд, Марусялӧн да Викул Анналӧн менӧ бӧбйӧдлӧм бӧрын аслым шулі, мый тырмас йӧйтавны, менам эм гӧтыр, меным тырмас. И сійӧ кадсяньыс некор эг сибӧдчыв бокӧвӧй аньяс дорад, нинӧмла, мися, тӧдӧмӧн аслым сьӧкыдлунъяс корсьны. Нестеров Вась эз жӧ ёнасӧ чеччав, мортыс лабутнӧй, юыштім сыкӧд да вилкаӧн тасьтіын гудрасям надзӧникӧн, быттьӧ ичӧтик пелысъясӧн сынам. А Шахов Вась, видзӧдам да, пыр ӧтарӧ ӧзйӧ. Мӧдысь, дай коймӧдысь нин топыда кутчысьӧмӧн зал шӧрас бергалісны мича нылыдкӧд. А сэсся и матыстчис миян дорӧ да шуӧ, мый вуджӧ нывъяслӧн пызан сайӧ. Ме, кӧнешнӧй делӧ, сылы вочавидзи, мед оз ёна ышмы, мед оз вӧч миянлы корсян удж, век жӧ йӧз карын, абу гортад. Но кысь нӧ Шахов менсьым кывзас, сӧмын кинас ӧвтыштіс, аслам пӧ юр та вылӧ эм. Татшӧм Кандидатура эновтны оз позь. Он ӧд сэсся кӧртавлы морттӧ, сідзи и торйӧдчис, муніс нывъяс дорад. Ме да Нестеров пукалыштім нӧшта недыр, сёрнитыштім, а сэсся и кайим асланым номерӧ шойччыны, нюжӧдчим лӧсьыда да кутім виччысьны Шаховлысь воӧм. Кыдзкӧ сьӧлӧм вылын эз вӧв лӧсьыд, ӧтлаын мунім командировкаӧ да эз эськӧ ков сылы йӧз карад ёртъяссьыс торйӧдчынытӧ. Быдторйыс ӧд вермӧ лоны, сэсся миянлы Нестеровкӧд кывкутны ковмас, юаласны ӧд, мыйла пӧ эновтінныд мортсӧ?

А Шахов дыр эз лок. Мудз вывсьыд туй бӧрад юыштӧмыд лӧсяліс да ме тай регыдӧн и унмовси. Нестеров Вась, тшук, сідз жӧ. Но кыла ун йылысь, мый кодкӧ тотшкӧдыштіс ӧдзӧсӧ, ӧтчыд, дай мӧдысь. Сэсся и шыасис Шахов: «Восьтӧй, тайӧ ме». Менам гӧгӧр личаліс, быдсӧн сьӧлӧм вылын кокньыдджык лои, слабог, мися, воис, нинӧм абу лоӧма сыкӧд, чеччи да лэдзи морттӧ. Пырис, эз весиг пыр, а быттьӧ бордъяс вылын лэбыштіс номерад. Видзӧдӧмпырысь, абу вывті код, буретша, тыдалӧ, юӧма, а вомыс пельысь пельӧдз. Сэтшӧм ыджыд шуд чужӧм вылас поздысьӧма, тайкӧ менӧ тшӧтш оз уськӧдчы кутлыны. Уна-ӧ мортыдлы, вӧлӧмкӧ, и колӧ? «Но, кыдзи Кандидатураыд? Кажитчис?» «Во! — певсӧ вывлань лэптылӧмӧн вашъялӧ Шахов. — Но и ныв, дзик биа ӧгыр кодь! Инмӧдчан да ыпнитан». «Гашкӧ, сэсся гӧтрасян да татчӧ и кольччан?» «Сэн тыдавны кутас».

Нестеров Вась тшӧтш садьмис, мыччӧдіс нырсӧ шебрас увсьыс, очсалӧ да синъяссӧ лапйӧдлӧ, видзӧдӧ шудысла дзулькйӧн пуысь Шахов вылӧ. А мӧдыс и кӧсйӧ кутчысьны веськодяджык, петкӧдлыны миянлы, мый сылӧн быд лун татшӧм шуда, но ас кӧсйытӧгыс бара на вомыс жеркмунас. И менам да Нестеровлӧн тшӧтш нюмным петӧ сы вылӧ видзӧдігӧн. Но, кӧть нин сьӧлӧм вылысь изйыс уси, локтіс номерӧ дзоньвидзаӧн ас кокнас да.

Воді, а Шахов би кусӧдіс да тшӧтш, кылӧ нюжӧдчис, крӧвать пружинаясыс дзуркнитісны сы улын. Недыр куйлыштім, и ме заводиті надзӧникӧн сунис трубича гартны. Шахов мыйкӧ нетшыштчис, пуксис вольпась вылас. Ме чӧв ола, быттьӧ нинӧм ог кыв. Пукалыштіс, кывзысьыштіс. Гӧгӧр лӧнь. Бӧр водіс. Мыйкӧ дыра мысти бара чеччыштіс, котӧрӧн ветліс выключатель дорӧ, ӧзтіс би, бӧр локтіс крӧвать дорас, павтыртіс шебрассӧ, гӧгӧр бура видзӧдаліс прӧстыня вывсӧ.

Ме унйылысьмоз дӧзмӧмпырысь юалі:

— Мый нӧ котралан, он узь?

— Час, вода, — кутшӧмкӧ усьӧм гӧлӧсӧн нурбыльтіс мортыд.

Кусӧдіс бисӧ да бӧр водіс. Куйлыштіс, бара чепӧсйис биасьны:

— Кодъяскӧ котралӧны вольпась вывті.

— Лудікъяс, али мый? — очсыштӧмӧн веськодя юалі.

— Лудіктӧ ме, муртса на стен кузяыс кутас лэччыны, кыла нин. Тайӧ абу лудікъяс. Ог тӧд, кодъяс.

— Кодкӧ кӧ ӧд эм, аддзан. Колӧкӧ, тӧрӧканъяс усъяснас тэнӧ гильӧдӧны?

— Мун сэтысь! Кутшӧм тӧрӧканъяс? Некод тай оз тыдав-а.

— Но, сідзкӧ, вод. Он ӧд войбыд сэн кут койтны крӧвать бокад.

Шахов недыр сюся видзӧдаліс на вольпасьсӧ, бура гӧгӧрбок тапкӧдіс кияснас, некодӧс эз аддзы, ыджыда ышловзис, кусӧдіс бисӧ да водіс. Но выльысь чеччыштіс, бара биасис.

— Мый нӧ тайӧ, кодъяс менам вольпасьын котралӧны? Ті некодӧс онӧ кылӧй? Онӧ? Хм-м? Вай бисӧ огӧ кусӧдӧй, сідзи куйлышта, гашкӧ, слӧйма казявны югыднад, кутшӧм сэтшӧм гагъяс крӧватяс кайӧмаӧсь.

— Курччасьӧны, али мый?

— Оз эськӧ курччасьны да…

Бинад вӧлі лӧнь, но ме, а сэсся и Нестеров Вась заводитім шуасьны:

— Кусӧд бисӧ, узьны он сет. Кӧнкӧ кыскасян, быдсяма заразасӧ кӧвъялан, а ми тэ понда шойччыны огӧ вермӧй! Кусӧд!

Шахов мыйкӧ вомгорулас броткигтырйи чеччис да шлочкис—кусӧдіс лампасӧ, водіс. Но эз дыр куйлы, бара чеччыштіс, зэв зіля крӧвать увсьыс судзӧдіс портпельсӧ, кыскис сэтысь выль трусик да вежсис. Важсӧ гартыштіс полиэтилен пакетӧ да шыбитіс юрйыв ӧшинь пырыс.

— Вот тадзи! Ӧні сэсся, тшук, спокой лоас. Ог нин кут тіянӧс дӧсадитны.

Водіс, и пыр жӧ шкоркнитіс — унмовсис. Но бара на эз дыр кежлӧ, чеччыштіс, быттьӧ сійӧс шылаӧн вольпась пырыс бытшкисны.

— У-ук, сюрлас кӧ меным тайӧ Кандидатураыс мӧдысь, ныр-вомсӧ дзик стӧч кисьта, мед тӧдны кутас, кыдзи быдсяма гадъяссӧ разӧдны! А видзӧднысӧ ӧд быттьӧ сэтшӧм мича да сӧстӧм вӧлі! «Фа-фа-фа! Ля-ля-ля! Я не такая!» Вот тэныд и не такая!» Зэв, буракӧ, посньыдӧсь, бус кодьӧсь, а котралӧны, быттьӧ кодзувкотъяс. Вай огӧ бисӧ кусӧдӧй, ме казялі, найӧ пемыднас котралӧны, югыдсьыс, буракӧ, полӧны.

Бара куйлыштіс биӧн, недыр мысти шкоркнитіс нин. Но Нестеров Вась чеччис да кусӧдіс лампасӧ: «Узьны оз сет, би сылы ковмӧма!»

И бара Шахов другысьӧн садьмис, чеччыштіс вольпасьсьыс.

— Но мый тайӧ татшӧмыс, Господьӧй-Енмӧй? Муртса унмовси, и бара нин жӧдзӧны вольпась тыр.

— Мый нӧ, сёйӧмысь полан, али мый? — бара паськыда очсышті ме.

— Сёйӧмысь, эськӧ, ог да. Прӧстӧ терпитны ог вермы татшӧм суседъястӧ. Час, прӧстыня увсьыс видзӧдла, сэтчӧ, колӧкӧ, дзебсьӧны?

Шахов павтыртіс прӧстынясӧ, аддзис сэтысь лӧсьыда паськӧдлӧм суниссӧ, кодлӧн помыс кыссьӧ менам юрлӧс улӧ да джынвыйӧ гартчӧма нин трубичаӧ. Мортыд весьӧпӧрліс, чуймӧмӧн видзӧдӧ менам киӧн вӧчӧмтор вылӧ, а чужӧмыс сідзи и пӧртмасьӧ лӧзӧн да гӧрдӧн. Ӧдйӧ тай чуймӧмыс чужӧм вылас вежсис скӧрмӧм вылӧ. Кватитіс улӧс, лэптыштіс сійӧс да ӧвтыштчис ме вылӧ. Но и повзьылі жӧ сэки! Чайті, мый менӧ дзик збыль кӧрт улӧснас юрӧ швачкӧбтас. Но кыдзкӧ ӧд эз жӧ варт, эновтіс улӧстӧ, сувтіс менам вольпась бердӧ да чуньсӧ чужӧм водзын новлӧдлӧмӧн шуалӧ:

— Тайӧ тэ?! Тайӧ тэ ме вылын тешитчин? И кыдз тэныд абу яндзим?! Ӧтлаын уджалам, другӧн лыддьыссян! Сё! Талунсянь тэ меным абу друг! Сідзи и тӧд! А ме? Честнӧй мича аньӧс тэ понда тайкӧ кувмӧныс ог нӧшав, инвалидӧдз вайӧд, бӧръя кывъясӧн нимта.

Но вочасӧн век жӧ лӧнис, шыблаліс суниссӧ ме вылӧ да нюжӧдчис-водіс.

Семен Вась ланьтіс, ырснитіс кӧдзавны удитӧм тшайсӧ да ышловзис.

— А водзӧ? — юаліс Попов Сергей.

— Водзӧ то битӧ сетісны, видзӧд ассьыд эротическӧй кинотӧ.