СУД

Бипур. Азыма ломалысь бипур! Кымын мортӧс сійӧ шонтӧ да косьтӧ. Кымын мортӧс чӧсмӧдӧ-вердӧ чӧскыд шыд-рокӧн, юкваӧн да чайӧн. Пӧсь паччӧр вылын моз сы дорын шойччывлӧны, узьлӧны мудзӧм вӧралысьяс да чери кыйысьяс.

Мунӧй гожся рытӧ Сыктыв либӧ Эжва кузя и вель уналаысь аддзанныд ворсӧдчысь би костёр.

Би гӧгӧр пуксяласны чери кыйысьяс, варовитасны, шмонитасны. Унатор позьӧ кывны сэтысь. Кымын выль морткӧд удайтчылӧ тӧдмасьны ю дорын.

Медся варов сёрниясыс, дерт, черияс йылысь. Кӧнкӧ да коркӧ быдӧнлӧн мынлӧма гундыр кодь ыджыд сир либӧ ёді. Кывзан сэтшӧмторъяссӧ и аслыд быттьӧ тшӧтш крукасьлӧма татшӧм чериыс. Кодсюрӧ сідзи висьталасны-мойдасны, он кӧсйы, да лоӧ кывзыны. А эскан-ӧ? Сійӧ нин тэнад делӧ.

И серамъясӧн тані озырӧсь. Сідз козьныштасны — кынӧм висьмытӧдзыд сералан.

Субӧта. Часілӧн стрелкаяс матыстчӧны вой шӧр кадлань. Лӧня шлывгысь ю пӧлӧн, кӧні сулалӧ запань, бара ӧзйисны кыйсьысьяслӧн югыд бияс. Азыма нюлӧ шоныд сынӧдсӧ билӧн кузь кывйыс. Сьӧд киньяс бобувъяс моз лэбалӧны юр весьтын. Таган вылын ӧшалӧ сьӧдасьӧм пӧрт, жваркйӧ-пуӧ йӧрш юква. Би дорын йӧзыс сук.

Ӧтияс пукалӧны, мӧдъяс куйлӧны либӧ вугралӧны эжа вылын. Сӧмын ӧтнас Тарас Пискунов оз матыстчы йӧз дорӧ. Тапикасьӧ бонаяс кузя, кӧть и чери оз шед, дугдывтӧг зунясьӧ подольникъяс дорын.

— Шойччы, Тарас, копрасьӧмыдла гӧрб быдмас, — горзӧны кузь ныра мужиклы би дорын пукалысьяс.

— Гӧтырыдлы треска ньӧб...

А сійӧ быттьӧ оз кыв. Тэрыбджыка котралӧ вильыд бонаяс кузя, самавлӧ выль нидзувъяс.

— Горш и морт, вермас кӧ, юсьыс став черисӧ курыштас, — дивитана висьталӧ карса учитель, коді быд шойччан лун коллялӧ ю дорын.

— Асьным мыжаӧсь: важӧн колі ӧлӧдны, а то сійӧ лунысь-лун вельмӧ.

Тарас и збыльысь горш да мудер. Оз коль ни ӧти лун, медым поп кодь кузь плаща, вушйӧм шляпаа мужик эз петкӧдчыв запаньын. Кор шедыштӧ чери, сійӧ некымын лун пукалас бонаяс вылын, оз сёй ни узь. Омӧльтчас, гӧрд чужӧмыс вевттьысяс щӧтьӧн. Шедас ыджыдджык чери — сюяс мешӧкас, мед некод оз аддзыв, и пыр лэдзас ваӧ: полӧ тшыкӧмысь. Оз кӧ шед, скӧралӧ, дугдывтӧг куритӧ, ёрӧ васа олысьясӧс, кодъяслы веськодь Тараслӧн видчӧм-скӧралӧмыс. Мастер и пӧръясьны да ошйысьны. Шедас ӧти ёді — висьталас витӧс. Мынас пань кузя сынпи — Тараслы сійӧ кажитчӧ килограммӧн. Шедас кӧ ыджыд чери кодлыкӧ мӧдлы, завидьысла оз тӧд, мый вӧчны.

Унаӧн тӧдӧны сылысь ним, овсӧ, но некод мыйлакӧ оз ыдждӧдлы сійӧс тадзи. Син саяс сылӧн ӧти ним: «Шляпа». Горш мужикӧс тадзи шуӧны челядь и гырысьяс, карса чери кыйысьяс и запаньса олысьяс.

— Шеді, тыдалӧ, и «шляпаыдлы», — ва вылӧ видзӧдліс чери кыйысьяс пиысь кодкӧ. — Стерлядь! Юрӧс сета керавны, абу кӧ стерлядь!

Быттьӧ команда серти кыпӧдчисны варовитысьяс. Бипур кушмис. Бонаяс кузя ставӧн Тарас дорӧ. Коді котӧртӧ, коді восьлӧн.

Кытшалісны мужикӧс. Тарас гӧгӧрвоис: эз прӧстӧ чукӧрмыны та мындӧм йӧз сы гӧгӧр.

— Выя чериӧн тэнӧ... — шыасис олӧма морт. Кӧсйис ыдждӧдлыны Тарасӧс ним-вичнас, но тшӧкмуні. — Стерлядь сідзкӧ шеді. Да тэ эн дзеб: видзӧдлам. Абу ӧд сьӧд вираӧсь, ог керӧй.

— Сӧрад, нинӧм эз шед. Мый нӧ чукӧртчид, черияссӧ повзьӧдлад.

— Стерлядьыд, дерт, чӧскыд, но кыйны сійӧс оз позь. Закон, — сёрниӧ сюйсис пыр чӧв олысь дядьӧ: — Ловъя на, вай бӧр лэдзам, мед быдмӧ. А то татшӧм ичӧтик черитӧ яндзим гортад нуны. Микулай, лэдз...

— Видлӧй сӧмын, ваас ставнытӧ шыблала, — ныр розьсӧ паськӧдліс, а синъясас помтӧм лӧглун.

Гораа шутёвтӧм орӧдіс Тараслысь кывъяссӧ. И сэк жӧ неыджыд стерлядьӧс бӧр шыбитісны юӧ. Сійӧ ӧвтыштіс бӧжнас, воши йирӧ.

Вермис кӧ эськӧ Тарас, уськӧдчис йӧз вылӧ, сӧмын тай оз лысьт. А вильыш зонъяс лэптісны нин ваысь сылысь угоддьӧсӧ, заводитісны лыддьыны вугыръяссӧ.

— Ӧти... кык... дас... дас вит...

— О, со вӧлӧм мыйла тэныд чериыд шедӧ. Ми кыйсям нёль вугыра донкаясӧн, а тэ подольникъясад кӧрталӧмыд кызь вугырӧдз. Абу лӧсьыд олӧма мортлы горшасьны. Вай чинтав угоддьӧыдлысь кузьтасӧ: сідз нин этша чериыс.

Збойджыкъяс да ярджыкъяс горзісны, видісны гӧрд чужӧма Тарасӧс.

— Вӧтлыны сійӧс ю вывсьыс. Ӧні жӧ тодмышкавны.

Тарас прамӧякодь повзис. Мый босьтан тайӧ скӧр йӧзыслысь, вӧтласны, нинӧм он вӧч.

Куньыштліс синъяссӧ, а аслыс кажитчис, мый сійӧ сулалӧ ыджыд залын. И судитӧны Пискуновӧс оз суддяяс, а чери кыйысьяс асьныс.