МЫЙ ЭЗ ВӦВ И МЫЙ ӦНІ ЭМ

Триньӧбтіс школьнӧй звӧнок, первойсӧ небыдика, сэсся вочасӧн гораммис. Велӧдчысьясӧс сійӧ чуксаліс классъясӧ. Кузь коридор дзик пыр и тыртӧммис. Кор учительнича Варвара Максимовна пырис классӧ, челядь пукалісны нин асланыс местаясын. Дежурнӧй Витя Канов юӧртіс, кодъяс эз локны школаӧ, сэсся заводитчис урок.

— Челядь, талун ми сёрнитам сійӧ выльторъяс йывсьыс, кодъяс пырисны миян олӧмӧ Сӧветскӧй власьт воясӧ, — заводитіс висьтавны Варвара Максимовна. — Думайтӧй быдӧн, кутад висьтавны асьныд. Урокным сідзи и шусьӧ: «Мый эз вӧв да мый ӧні эм».

— М-м... Гажтӧм урок лоӧ, — вашнитіс Витялы Геня Неверов да заводитіс рисуйтны тетрадяс ракета. Любитӧ сійӧ вӧчны да рисуйтны ракетаяс.

Воддза радъясын пукалысь нывкаяс лэпталісны нин кияснысӧ. Геня оз радейт сэтшӧмъяссӧ, пыр суитчӧны медся первойясӧн.

— Висьтав, Маша. — Тайӧ учительнича шыасис да мыйлакӧ видзӧдліс ӧчки пырыс Геня вылӧ. Ковмис эновтны рисуйтчӧмсӧ.

Шыр бӧж кодь ичӧтик кӧсаа Маша кыпӧдчис парта сайысь да небыдик гӧлӧсӧн мӧдіс висьтавны:

— Кольӧм во со миянлы стрӧитісны выль школа. А менам бабӧ войдӧр сиктын овлӧма да налӧн сэні некутшӧм школа абу вӧлӧма. Сиктас морт-мӧд и кужӧ вӧлӧм лыддьысьны да гижны. Бабӧлы ичӧт дырйиыс сэтшӧм окота вӧлӧмкӧ велӧдчыныс, но кӧні велӧдчан?

— Маша бура висьталіс. Пуксьӧй. Революцияӧдз коми сиктъясын зэв этшалаын вӧлі школаясыд. Унджык йӧзыс кольліны пемыдӧн. Эз вӧвны асланым кыв вылын и книгаяс да газетъяс.

Маша бӧрын сёрнитіс сылӧн пӧдругаыс, кӧлӧб кодь гӧгрӧс чужӧма Оля. Сійӧ висьталіс зэв дыр, унаысь видзӧдлывліс учительнича вылӧ, быттьӧ кӧсйис кывны сысянь ошкана кыв. Кор помаліс висьталӧмсӧ, Варвара Максимовна шыасис челядь дорӧ:

— Оля тіянлы висьталіс, мый миян войдӧр эз вӧвлы ни нефть, ни из шом. Збыль-ӧ тайӧ? Коді кыдзи думайтад?

— Збыль, — кӧк моз шыасьліс Оля.

— А вот и абу. Из шом, нефть да му пытшса мукӧд озырлунъяс миян вӧвлі и войдӧр, но уна сё вояс найӧ куйлісны некутшӧм пӧльзатӧг. Сӧмын Сӧветскӧй власьт воясӧ тайӧ озырлунъяссӧ кутісны перйыны.

Оляӧс дзикӧдз шогӧдіс, виччысис, мый Варвара Максимовна пуктас «пять», а бӧжа «пятьӧн» ӧвтӧ. Учительнича век жӧ ошкыштіс нывкаӧс.

— А вот выль каръяс йылысь Оля зэв стӧча висьталіс. Воркута, Печора, Инта, Ухта да Микунь каръяс зэв на томӧсь. Ставсӧ найӧс кыпӧдісны да стрӧитісны сӧветскӧй йӧз. Ӧдйӧ паськалӧны да мичаммӧны тайӧ выль каръясыс.

Витя Кановлы дум вылас уси батьыслӧн висьталӧмъясыс, и тшӧтш лэптіс кисӧ. Геня Неверов бугжыльӧн видзӧдліс сы вылӧ, но эз вомав.

— Нолтӧ Витяӧс кывзам, — кыліс учительничалӧн гӧлӧс.

— Эн дур, — ӧлӧдіс Канов Геняӧс да сӧмын сы бӧрын мӧдіс висьтавны: — Войдӧр миян абу вӧлӧма ни электричество, ни радио, ни трактор. Сьӧд вӧр шӧрын моз овлӧмаӧсь йӧзыс. И самолётъяс да вертолётъяс, дерт, эз вӧвны. А ӧні тайӧ ставыс эм. Телевизор весиг позьӧ видзӧдны.

— Молодеч, Витька, «пять» нажӧвитін, — вашнитіс сылы Геня.

— И киноыд весиг абу вӧлӧма, — кыліс бӧръя радъяссянь. — Позис ӧмӧй кинояс видзӧдтӧг овны. Ме кӧ эг вермы. Пӧлинӧ, теплоходъяс йывсьыд ещӧ колӧ висьтавны, кутшӧмъяс ветлӧдлӧны ӧні миян юяс кузя.

Семен Кыневӧс школаас локтігӧн талун муртса эз таляв машина. Тайӧ дум вылас уси детиналы и тшӧтш содтіс:

— Ӧні миян карын журъялӧ уна сё машина. Войдӧр и ӧти машинаыс тані абу вӧвлӧма.

— И кӧрт туй стрӧитісны. Москваӧдз поездӧн позьӧ мунны.

Велӧдчысьяс пиысь унджыкӧн и унджыкӧн лэпталісны кияснысӧ. Гӧрдоват юрсиа Петя Соров каникул дырйи вӧлӧма вӧр лэдзысьяслӧн посёлокын. Унатор аддзыліс сэтысь. Пыр на гажтӧмтчӧ пожӧм ягын сулалысь посёлокысь. Час, кывзыштам, мый висьталас Петя.

— Вӧрын уджалӧ уна трактор, — Петя нюлыштіс пар дорсӧ да содтіс: — Пӧрӧдчӧны электрическӧй пилаясӧн. Менам дядьӧ ачыс трактористӧн уджалӧ, и ме сыкӧд ветлывлі вӧрас.

— Рыжик, дженьыдджыка, — мигнитіс мудера Геня, но Петя тайӧс пыдди эз пукты.

— Кор менам дедӧ вӧр лэдзлӧма, пӧрӧдчӧмны прӧстӧй пилаясӧн, а керъяссӧ вӧвъясӧн кыскавлӧмаӧсь. Озыръяс медаласны, и лоӧ тӧвбыд собавны лым пытшкын. Кӧдзыд да лёк чомъясын овлӧмаӧсь. Дедӧ дядьӧлы частӧ шулывлӧ: войдӧр пӧ вӧр лэдзысьыд тшыглун пыкліс да гӧрб нажӧвитліс. Уралӧдз, вӧлӧмкӧ, ветлывлӧны нажӧтка корсьны. И ветлӧмаӧсьсӧ абу машинаӧн либӧ вӧлӧн, а подӧн.

Ставӧн мыйкӧ да мыйкӧ висьталӧны, сӧмын Геня Неверов чӧв олӧ.

— Тэ нӧ мый эськӧ нинӧм он висьтав? — тувкнитыштіс бокас Витя.

Но Геня люкасьысь меж моз пыркнитіс юрнас да вомас сюйис сакар тор, кодӧс быд лун вайліс гортсьыс. Сэсся детиналы друг син улас уси кар весьтӧ кыпӧдчӧм джуджыд труба. Геня ньылыштіс сакарсӧ, ачыс эз тӧдлы, кыдзи киыс кыпӧдчис юр весьтас.

— Кывзыштам, челядь, Неверов кӧсйӧ мыйкӧ содтыны.

Классын лои сэтшӧм лӧнь, Геня быдсӧн кыліс сьӧлӧмыслысь тіпкӧм-пессьӧмсӧ. Эз нин вӧв рад кисӧ лэптӧмысь. Велӧдчысьяс виччысисны, уна пара син видзӧдісны пыр чӧв олысь детина вылӧ.

— Заводъяс да фабрикаяс ещӧ миян эз вӧвны, — муртса кывмӧн заводитіс Геня, сэсся кинас индіс ывлаӧ. — Ӧні со кымын труба тыдалӧ. — Кӧсйис на мыйкӧ висьтавны, но эз сюрны кывъясыс.

Вильыш Сима, коді пукаліс орчча партаас, вашнитіс сылы:

— Пывсянъяс йывсьыд висьтав.

— Ещӧ пывсянъяс эмӧсь, мамӧ менам сэні уджалӧ.

Учительнича нюмъёвтіс. Тайӧс казялісны челядьлӧн сюсь синъясыс, и ставӧн ӧтпырйӧ серӧктісны. Генялӧн чужӧмыс кутіс пӧртмасьны свеклӧ рӧмӧн.

— Мыйла сералад, эз ӧмӧй Неверов правильнӧя висьтав?

— Сійӧ пывсянтӧ вывті нин ёна радейтӧ.

Колӧкӧ, эськӧ велӧдчысьяс дыр на лыддьӧдлісны, мыйяс войдӧр эз вӧвны да мыйяс ӧні эмӧсь, но шыасис гора звӧнок. Тайӧ урокыс быдӧнлы воис сьӧлӧм вылас да кажитчис зэв дженьыдӧн. Пыр чӧв олысь Геня и то восьтыліс вомсӧ.

Учительнича петӧм бӧрын Витя Канов сувтіс пызан дорӧ да лэптіс кисӧ.

— Эк, ми... Эжва кар йывсьыд и вунӧдчим висьтавныд Варвара Максимовнаыдлы. Сэні ӧд кымын пӧлӧс заводъяс кутасны уджавны.

Сӧмын ӧмӧй тайӧс вунӧдісны? Уна-уна выльторйыд миян каръясын, сиктъясын, посёлокъясын лоис Сӧветскӧй власьт воясӧ.