КОМДОРСЯНЬ КОММУӦДЗ
(Восьтысьӧм-висьтасьӧм)
КОМИЯСЛЫ тӧд вылӧ
КОМИЯСЛЫ пасйӧд вылӧ
КОМИЯСЛЫ казьтӧд вылӧ
«Ми комияс, ми мӧдлапӧвса козъяс,
Ми некор огӧ куснясьӧй, кыдз росъяс».
(Коми)
«Видзӧда комияс вылӧ да шензя. Дзик оланінныс кодьӧсь. Пермякъяс олӧны козъя вӧръясын. Пермяк — козъя тіль кодь, пемыд, гуся дума, родысь, неуна вӧй. Зыранъяс пожӧма ягъясын олӧны. Зыран — пожӧма яг кодь восьса, вылын юра, веськыд сюрсаа».
(Карабулгар)
ВӦЙ КӦР КЫЙЫСЬЯС
Коми морт! Видза, коми морт!
Комиясӧн шусям. Мыйла? Морт оз тӧд. А мортыс — мый лоӧ?
Мортыс аланъясӧн, важ осетинъясӧн, лоӧ дженьыд нэма. Насянь кывйыс воӧма. Сӧмын тай комияс нэм пом абу артавлӧмаӧсь, олӧм абу орйӧдлӧмаӧсь, комияс асланьыс бергӧдӧмаӧсь. Эм кӧ енэжын лэбалысь орт, сідзкӧ эм му тальысь му-орт. Эм кӧ му тальысь му-орт, сідзкӧ эм юын уялысь ю-орт, мортлӧн ёрт. Орт пырыс морт морткӧд ёртасьӧ, орт пырыс ёрт ёрткӧд мортасьӧ. Орт морта-мортӧс, ёрта-ёртӧс ловнас кӧрталӧ-йитӧ.
Йӧграяс мортӧс шуӧны кум. Савроматъяссянь воӧма кывйыс, сэки тшӧтш ляскысьлӧма комилы. Миянӧс пӧ степса сьӧд юраяс шулӧмаӧсь сара кумӧн, веж юра йӧзӧн, зарни комиӧн. Юрсиныс миян пӧльяслӧн, видзӧдтӧ, югыдджык вӧлӧма степса дорысь, зарниа юрси.
Да ӧд савроматъясӧдз нин мусӧ тӧдлӧмаӧсь Комдорнас, коми дорнас. Сэк нин комияс асьнысӧ коминас шулӧмаӧсь. Но и войдӧрджык, Комва дорса Коммуас олігӧн на, коми мортӧн шусьывлісны, кӧнкӧ. А гашкӧ, мӧд ног кыдзкӧ. Кыдзи, ӧні ог нин тӧдӧй. Важӧн вуніс сійӧ нимным. Уна сюрс во ӧд комияслы. Уна войтыркӧд туйвежасьлісны комияс. Уна олӧм олісны комияс, кытчӧдз эз веськавны ӧнія гартола кадыслӧн дзугъяс. Тадз тай Чудӧ-Чурва висьтасьліс-а. Тадз тай Чудӧ-Чурва мойдліс-а. Тайӧс тай Чудӧ-Чурва восьтывліс-а.
Нелямын сюрс во ветлісны комияс этштӧм-помтӧм Парматі. Нелямын сюрс во вӧралӧм помысь олісны. Вӧрысь-ваысь быд бурсӧ босьтлісны. Вӧрсянь-васянь став олӧмыс петліс. Быдмывлісны бур кадӧ Комдор-Коммуын паськыд коръя вӧръяс, тупуяс, ыржапуяс, нинпуяс. Вежсьывліс олӧмыс, кор кынталіс мусӧ, кор нэмъяс кежлӧ кыз йи улӧ вошисны, мый эськӧ войвывса Изьва, Печера, Ву да Мозын, весиг Емва да Эжва эжсисны сюрс сывъя йи эжӧсӧн. Сибыр-Изйысь джуджыда зымгысисны йи сюрӧсъяс. Комва сэк чукӧртліс сӧстӧм васӧ Эжва лунпӧвса йи кыръясысь, нуліс васӧ Азовӧ. Эз на шуны сэк Комватӧ роч Волгаӧ усьысь Камаӧн. Эз на шуны сэк Ком васӧ Роч Волгаӧн. Ком-мортлӧн Комыс, одэ-мортлӧн Камыс Азовӧ на сэк усис, эз на Каспийӧ. Рочьяс эз на вӧвны матын-гӧгӧрын. Лунвывсаяс ас ногыс Итільӧн эз на шулыны Комтӧ.
Тӧдан-ӧ, бур коми морт, кытысь рочьясыс босьтчисны? Кодарысь воисны, мыйла асьнысӧ словянаӧн шуӧны? Энлы, висьтала.
Тӧдан-ӧ, бур коми морт, кытысь лопъяс лоисны, кытысь шомъяс лоисны? Кодарысь воисны, мыйла асьнысӧ суомиӧн шуӧны, саамиӧн шуӧны? Энлы, висьтала.
Тӧдан-ӧ, бур коми морт, мыйла зыранӧн лоин, кыдзи зыранас воин? Энлы, висьтала.
Парма пыдди Йи кыптан кадӧ йи дорӧсас, ляк вӧра эрдъясын Аскандъясянь Сибыр-Изйӧдз олісны кӧр кыйысьяс. Оланінсӧ шуисны ас ногныс: тунадар, тунтури, трундра. Сёрниныс налӧн вӧлі уна визула. Вирныс налӧн эз ӧти вужйысь пет. Волысисны ӧта-мӧдкӧд асывсянь рытӧдз нюжӧдчӧм ва туйясӧд-ордымъясӧд.
Тӧдысьясӧн вӧліны ставныс. Быдӧн ас выяыс, дерт. Рытыввылын ён тӧдысьӧс шуисны ётунӧн, комияс — тунӧн, асыввылын — тунхӧн. Ён тӧдысьлы ордым эз ков, юяс пӧлӧн ортӧн лэбалісны ӧта-мӧд дорас тунъяс. Эз ковны бордъяс, кымӧръяс вылын верзьӧмӧн шуръялісны.
Чорзьӧдчасны кӧ, гыма кымӧрӧн чардалӧны, чарда кымӧр ӧныралӧны *, тунъюра гундырӧн гуръялӧны. Туннырӧн, тунъюрӧн сэсся сійӧ борда кымӧръяссӧ нимтісны. Гундырӧн, гудырӧн сэсся сійӧ юра кымӧръяссӧ нимтісны.
Шурыдмасны * кӧ, еджыд кунӧрторйӧн куньрасьӧны, кунӧр бӧжӧ тшапкысьӧмӧн мӧвкъялӧны, юсьгӧн еджыд кымӧр бӧрысь шлывъялӧны. Кунӧрӧн сэсся сійӧ борда кымӧръяссӧ нимтісны. Юсьбӧжӧн сэсся сійӧ бӧжа кымӧръяссӧ нимтісны.
Сідз нин тай сэсся олісны тунъяс. Сідз нин тай ассьыныслысь ордсӧ-вужсӧ видзисны, сідз нин тай ассьыныс вирсӧ-яйсӧ кутісны. Кодлӧн вирыс сукджык, сы гӧгӧр кизьӧр вираяс топӧдчӧны, ягъюрбокса пожӧмъясӧн чук гӧгӧрыс зымвидзӧны. Ялаа ягъюр — енэжысь еджыд, ялавыв пожӧм — шондіысь зарни.
Зарни комияс, ялавыв комияс чукланьыс сибӧдчисны, нюрвыв олӧмас эз лэччывлыны. Бур мортлы нюрвыв олӧмыд оз лӧсяв, гӧпта олӧмыд оз шогмы. Нюрвыв зыбучыд Енэжсянь ылын, зарни Енэж-Енмысь бокын. Вылын юрӧн олісны еджыд комияс. Ылісянь тыдалісны-чурвидзисны зарни комияс. Чур видзисны Комдорса панъяс. Ачыс Ен-Чур Комдорсаӧс биысь-ваысь, пемӧсысь-лёк мортысь, став мувыв омӧльсьыс видзис.
Сыліс му. Вешйисны войвылӧ юяс, воссисны выль ва туйяс. Вӧрсяліс-нюрсяліс важ оланін. Сетчисны вӧй кӧръяс войлань. Вӧтчис вӧй кӧръяс бӧрся вӧра трундраса йӧз. Овмӧдчис Вой Саридз пӧлӧн, выль воссьӧм юяс пӧлӧн, выль быдмӧм трундраа-вӧраинъясӧ. Паськӧдчис бур войтыр бур сьӧлӧмӧн, вужъясис зумыд войтыр зумыд подулӧн.
Чудӧ-Чурва пан тадз висьтавліс. Чудӧ-Чурва панпияныслы тадз шуліс.
ВӦЙӦМ МУЫСЬ СЬӦД ПЫЖАЯС
Воисны Вой Саридзысь сьӧд пыжаяс. Сьӧд пыжъяссьыс бердіс-сьӧдӧдіс саридз дорӧсыс кык ньӧв чилӧм пасьта. Ӧтмӧдарӧ паськыд кырныш бордйӧн, ёсь йыла кульпи * бордйӧн шевкнитчисны сьӧд сиралӧм пыжъясыс саридз дорӧс пӧлӧн. Аддзисны комиясӧс воысьяс. Сувтӧдісны пыжъяснысӧ ва шӧрӧ. Берегӧ оз лысьтны сибӧдчыны. Родӧны-ӧ, вежавидзӧны-ӧ? Энь улов, ай улов, пӧрыся-тома, посни йылӧмысь да дзормӧм-воймӧм войтырысь ӧприч, чеччыштісны ваӧ. Коді пидзӧс выйӧныс ваын сулалӧ, коді коскӧдзыс ваын чурвидзӧ, кодлыкӧ морӧспань улӧдзыс ваыс лоӧ. Коді кага моздора, коді пӧрысь айсӧ-эньсӧ кутӧ пельпом вылас. Виччысьӧны. Корӧны видзӧдласнас, чуксасьӧны вир-яйнас. Синваӧн тыр синмӧн мутор корӧны. Гӧрӧдӧн гӧрддзасьӧм горшӧн отсӧг виччысьӧны.
Петіс воймӧм пӧрысь морт сьӧд пыжысь. Лэччис укшаль пӧрысь морт сьӧд пыжысь. Дӧрӧм бӧждорсӧ ваын кӧтӧдӧ. Дзор тошсӧ синванас мыськӧ. Шыӧдчис коми дорӧ комиӧн. Шыӧдчис воӧм морт пыскыль кывъя комиӧн:
«Вӧлі миян изъя му, чужан му, подула му.
Вӧлі миян оланін-выланін, вердан-вердчанін, чериа-пӧткаа, вӧръяса-юяса. Олім, шог эг тӧдлӧй. Олім, дзескыд эг тӧдлӧй. Вӧрысь пӧтка кыйим, юысь чери кыйим, саридзысь пемӧс кыйим. Ставыс тырмис. Ставыс судзсис.
Сӧмын, тыдалӧ, мыжмим енъяс водзын. Тыдалӧ, эг бур сёянӧн, эг бур сьӧлӧмӧн матыстчӧй видзысьяс-посйысьяс дорӧ.
Скӧрмисны миян вылӧ мупытшса енъяс, дӧзмисны миян вылӧ вапытшса енъяс. Сыркӧдісны мунымӧс миян кок улысь. Личкисны мунымӧс миянлысь ва улӧ.
Шуисны коркӧ лэптыны ва улысь подула мунымӧс. Шуисны коркӧ бӧр сетны изъя мунымӧс вӧрнас-юнас, черинас-пӧтканас. Мыж вешмӧм бӧрын. Улыс енъяслӧн небзьӧдчӧм бӧрын.
Колим ми оланінтӧг-выланінтӧг, колим ми верданінтӧг-вердчанінтӧг. Пуксим ми бура сиралӧм пыжъясӧ, бура дзужалӧм пыжъясӧ. Босьтім, мый сьӧрысь босьтны сюрис, сӧвтім, мый пыжӧ сӧвтны тӧрис.
Мунім ми выль му корсьны, овтӧм му корсьны. Эг аддзӧй выль му, овтӧм му. Кытчӧ ог сибӧдчӧй, быдлаын олысь эм. Кытчӧ ог воӧй, быдлаын пукалысь эм. Некӧн миянӧс пӧсь сёянӧн оз виччысьны. Некӧн миянлы лӧз ной кок улӧ оз вольсавны. Воштім сёа-сюрса мортӧс, сотісны дасъясӧн-сёясӧн пыжъяснымӧс.
Бӧръяысь сибӧдчим муланьӧ. Бӧръяысь матыстчим му дорӧсӧ. Татчӧ кӧ он лэдзӧй, ковмас вешйыны саридз шӧрӧ, ковмас ӧзтыны пыжъяснымӧс, ковмас бийыв мунны вылысса енъяслань. Ковмас кыпӧдчыны ортъясӧн вылыс енъяс дорӧ, водзджык мунлӧм пӧль-пӧчьясным дорӧ.
Сэсся миян бӧрын нинӧм нин эз коль. Сэсся водзысь миянлы нинӧм нин корсьны».
Небзьӧдчисны комияс. Нормисны комияс. Лэдзисны выль олысьясӧс кӧдж вылӧ, Саридз нырд вылӧ. Сёрнитчисны, мый выль воысьяс вӧй кӧр кыйны оз кутны, нэмся олысьяслӧн олӧмӧ оз сюйсьыны. Сёрнитчисны, мый выль воысьяс кутасны саридз пемӧс, васа чери кыйны. Сёрнитчисны, мый выль воысьяс кутасны пелыс лоп помысь овны, койбедь помӧ оз кутчысьны. Мед та йылысь пыжӧн локтысьяс оз вунӧдны, нимтісны найӧс лопӧн. Сёрнитчисны, мый выль воысьяс Енмӧн Вӧйттӧм Муыслӧн кыптӧмӧн тшӧтш бӧр мунасны сирӧд пыжъяснас, сьӧд пыжъяснас тшына-шома му вылас, саа му вылас. Мед сы йылысь оз вунӧдны, кутісны шомаясӧн найӧс шуны, саамуясӧн найӧс шуны. Лэптісны выль воысьяс колаторъяс-керкаторъяс, пончомйысь гырысьджык, керчомйысь дзоляджык. Кола кӧджӧн, Кола нырдӧн нимтісны выль оланінсӧ. Комдорын овны кутісны бур сьӧлӧмӧн. Комдорын кутісны овны кыпыд лолӧн. Му кыптӧмсӧ виччысьны. Енъяслӧн небзьӧдчӧм вылӧ лача кутны.
Дыр олісны орччӧн комиа-лопа. Комияс койбедь помысь олісны. Лопъяс пелыс помысь олісны. Комияс чужан му вылад да, восьса лолаӧсь, веськыд сюрсааӧсь. Лопъяс, выль му вылад да, сиптыса лолаӧсь, нюкыльтчӧм сюрсааӧсь. Ӧні на шулӧны дзебсясьӧмӧн олысьӧс: зэв пӧ гусьӧн олысь, зэв пӧ пӧдсӧн олысь, зэв пӧ ас выйӧн олысь, дзик пӧ тай вӧй лопар кодь.
Чудӧ-Чурва пан тадз мойдліс. Чудӧ-Чурва панпиянсӧ тадз велӧдліс.
ВӦЙМӦМ-РӦЧМӦМЪЯС
Воисны комиясӧн лунвылӧ эновтӧминӧ, шунмӧм муӧ выль олысьяс. Бур олӧм корсьны, лёк олӧмысь пышйыны. Ӧтияс мордӧн асьнысӧ шуӧны, мӧдъяс — мереӧн, коймӧдъяс — муромӧн. Комияскӧд матыс вира йӧз. А кодсюрӧ дзик нин мӧд вираяс локтісны, словянаӧн асьнысӧ шуӧны, кывъяӧн. Му гӧрӧм-гурйӧм помысь ставныс олӧны. Вузасьӧм-ньӧбасьӧм помысь выль воысьяс олӧны. Накӧд ньӧбасьны-вузасьны кутісны войвывсаяс. Накӧд волысьны кутісны войвывсаяс.
Сьӧкыд воны ӧти кывйӧ пемыд йӧзкӧд, кодъяс ортӧн оз лэбавны, кодъяс муӧ видзӧдӧны. Сьӧкыд воны ӧти кывйӧ йӧзкӧд, кодъяс кок увсьыс мортӧс корсьӧны, кодъяс под увсьыс кынӧмпӧт шедӧдӧны. Чукӧртчисны тунъяс-ётунъяс ыджыд сёрниӧн. Йитісны тунъяс-ётунъяс вужъя кывъяснысӧ, гижисны-сёртісны руна-серӧн подула кывъяснысӧ, йитісны лунвывса кывкӧд. Мед ӧти кывйӧ воны ньӧбасьысь-вузасьысьяскӧд, чужтісны выль кыв, кокни вежӧра, кокни мывкыда. Эз чужан кыв вӧв, эз ловъя вӧв, сідз нин, торъялӧм-рӧчалӧм * кыв песӧм, кыв бертлӧм.
Уна вир сорласис, уна кыв сӧльнитчис вузасиг-волысигӧн. Уна туй дженьдӧдысь, кок песысь вунӧдіс чужан кывсӧ, уна кидус * чужан кывйӧн кутіс лыддьыны кокни руа рӧчсӧ. Сэк тай сэсся рӧчалӧм кидусъяссӧ шуисны рочнас. Выль войтыр, том войтыр, роч войтыр чужис куим визулысь. Выль войтыр, том войтыр, роч войтыр чужис куим вирысь. Лелькуйтісны войвывса тунъясыд рочӧс пузчужӧм кагаӧс моз, йитісны вӧркӧд-вакӧд топыд овмӧсӧн, мича оласногӧн. Вужйӧдісны олӧмас зумыд вир-яйӧн, паськыд лолӧн, сӧстӧм вежӧрӧн. Олӧй пӧ, эн полӧй.
Эз на эштыны быдтыны рочьясӧс тунъяс. Эз на борд вылӧ пуксьы роч войтыр. Пузувтчис олӧмыс Асыв-лун муясын, туруна паськыд эрдъясын. Пузувтчис олӧмыс Лун Саридз дорын. Пузувтчис олӧмыс Рытыввыв вӧръясын. Гудыртісны олӧмсӧ выль оланін корсьысьяс, бур му корсьысьяс. Воисны Асыв-лунсянь сьӧд вӧлаяс, гӧрд вӧлаяс лунвыв муясӧ. Ас велӧдӧмӧн воисны, ас нырӧн воисны, гудыртісны ставсӧ. Торкисны тшӧтш роч нэр быдтасӧс, рӧча быдтасӧс. Воштісны рочьяс бур велӧдӧмсӧ дыр кежлӧ, вежисны зарни-эзысь вылӧ. Зарни-эзысьыс на эз бура кианыс кутчысь. Ковтӧм налы вӧлі зарни-эзысьыс, посни челядьлы сяркӧдчан чача кодь. Ворсыштасны-мырддьысясны, шыбитасны-вунӧдасны.
Кодкӧ чукӧртны, дерт, босьтчис, «тайӧ-менамасьны». Тыш-вен пансис на костын, чачаӧн мырддьысьӧм. Пуксисны джуджыд кыръяс вылӧ ӧктӧм-бӧрйӧм ӧксыяс. Каръяс лэптісны, ёна кыпӧдчыны кутісны, ӧктысьны-шепасьны. Ӧктӧма-ӧктысьӧма пондаыс и нимтісны найӧс ӧксыяснас. Быдӧн нин аслас карын ыджыд, быдӧнлӧн сітаныс тыр, да уна вылад тай сыысь уна колӧ. Быдӧн кӧсйӧ, мед сылысь карсӧ медыджыдӧн шуисны. Выть содӧ, горш паськалӧ, азым воссьӧ. Сэк сэсся шуисны аскандъяс роч мутӧ Гардарикаӧн *, комияс — Каръёлаӧн. Сэк сэсся шуисны комияс рочлань сетчӧмъясӧс, каръяс бердӧ сирасьӧмъясӧс каръёлӧн. Сэк сэсся шуисны ылалӧмъясӧс весь олысь весьӧн да бокӧ войтыштӧм войтьӧн.
Зыкӧ воисны олӧм кутысьяс овмӧс ӧктысьяскӧд. Коми тӧдысьяс-тунъяс, коми юръяс-панъяс ӧлӧдны видлісны олӧмысь шыбӧлитӧмъясӧс. Озыр каръяс босьтчисны сотны-пасьйыны:
— Олӧй пӧ Парма серти, олӧй лов серти, эн чукӧртӧй эзысь-зарни, эн горшасьӧй веськыд сювъя косысь моз. Эзысь-зарни енъяслы сӧмын шогмӧ. Эзысь-зарни сӧмын енъяслы лӧсялӧ. Эзысь-зарни сьӧрсьыд мӧдарас он ну. Эн пӧ чукӧртӧй куяс-ротъяс горъяс саяныд. Шогмӧ новлыны куяссӧ енъяслы кокпод улас. Куяс-ротъяс новлытӧгыд сісьмасны. Мый вылад кышалӧма, тырмас тіян дженьыд нэмтӧ. Оз кӧ тырмы, позяс выльӧн вежны. Мый рушкулы колӧ, ньылӧдӧм мушкуӧн шедӧдӧй. Эн мырддьӧй вермытӧмлысь, вылыссьыд пӧрччӧмӧн вермытӧмыслы сетӧй. Сям-эбӧс кӧ эм, шедас рушку поньӧдыд. Сям-эбӧс кӧ эм, сюрас сирин вевттьӧдыд. Сям-эбӧс кӧ эм, он ор сёян-юанысь.
Кысь эськӧ! Эмбурӧ шашаритчӧмыд, вӧйны кӧ кутас, озырлунсӧ кисьыс оз лэдз. Биысь кӧ чепӧсйыны ковмас, эмбурсӧ кинас-кокнас куртны уськӧдчас. Колысьыдлы тай — кымын уна, сымын унджык колӧ. Морт горшысь, Омӧль горшысь паськыд нинӧм му вылас абу. Ассьыс паськыд горшсӧ дорйӧ горш мортыд:
— Олӧмыд кузь, гашкӧ, быдтор на ковмывлас. Вердан йылӧмлы ӧктам. Пӧль-пӧчӧн шуысьлы чукӧртам. Кымын унджык чукӧрмас, сымын бурджык миян йылӧмлӧн олӧмыс лоӧ.
Вензьӧны панъяс, ӧлӧдӧны тунъяс:
— Оз эзысь-зарни чукӧртлыны бур олӧм вылӧ. Мывкыд-вежӧр бур олӧм вылад колӧ. Ворсысь вир-яй бур олӧм вылад колӧ. Эзысь-зарниӧн рушкуыд оз пӧт. Эзысь-зарнинад вир-яйыд оз сӧвмы. Эзысь-зарни весьтад вир-яйыд косьмӧ. Мед мича нывъяс эзысь-зарнисӧ новлӧны жыннян пыдди. Мед муса зонъясыс найӧс жолькӧдчӧм сертиыс ылісянь кылӧны. Мич вылӧ эзысь-зарниыд колӧ, дзебасын видзӧмысь чусмӧ. Эзысь-зарниыд весиг гуся дзебассяньыс морт олӧмтӧ дженьдӧдӧ».
Тадз панъяс шулісны, тадз тунъяс велӧдлісны. Эз тай пон серти сыла тшегырыс ло. Эз тай вердӧм шобді доныс быдмы ляк гыркъя чань.
Ас выяыс олӧ выль войтыр. Ассьыс горшсӧ посйӧ, ассьыс эмбурсӧ тасйӧ. Торйӧдчисны войтыръяс коми панъясысь. Кодлы нӧ колӧ быдлунъя янӧдӧмтӧ кывзыны? Кодлы нӧ колӧ асьтӧ мӧмӧтӧн аддзыны? Ӧні на сійӧ войтыръясыс лёк кывйӧн коми панъясӧс казьтывлӧны, морт виысьӧн, эмбур мырддьысьӧн коми панъясӧс шуӧны. Быттьӧ аслыныс босьтлісны панъяс озырлунсӧ, быттьӧ эз сотлыны ковтӧм шылльӧ-мылльӧсӧ, каръясыскӧд тшӧтш. Быттьӧ эз мортлы бур вылӧ мездывлыны сійӧс кӧласьӧм лӧпсьыс, колӧмсьыс-азымсьыс. Асьныс нин висьталысьясыс оз тӧдны, мыйсяма панъяс вӧлӧмаӧсь, нимтӧны найӧс коркӧ «мустӧм лопӧн», коркӧ «этш тӧдтӧм литваӧн». Бергӧдӧмаӧсь ставсӧ увлань юрӧн тӧдтӧмъяс, вежӧртӧмъяс.
Вунӧ тай бурыс мортыдлӧн ӧдйӧ, лёкыс дыр кежлӧ вежӧрад вужъясьӧ. Мый сэсся керан? Сэтшӧмӧсь нин йӧзыд: оз гӧгӧрвоны атявны *, эштывлӧны матявны.
Збыльсӧ панъяс-ӧксыяс йылысь важ йӧз со мый мойдлісны:
ВӦЙ РАККОЯ-ВЕЖӦРА ЧУДӦ-ЧУРВАА ЙЫЛЫСЬ МОЙД
— Раккой-ӧксы гӧтрасис ыджыдпырысь. Раккой-ӧксы босьтіс гӧтырсӧ ыджыд карысь. Раккой-ӧксы босьтіс гӧтырыскӧд уна эмбур.
Овмӧдчис Раккой-ӧксы Рагна ты дорӧ сюрӧсӧн. Паськӧдчис Раккой-ӧксы джуджыд Кар вылӧ ыджыдӧн. Чукӧртны кутіс овмӧссӧ, вунӧдны кутіс олӧмсӧ.
Горшасьны кутіс Раккой-ӧксы. Нартитны кутіс бур войтырсӧ. Вежа видзӧм бырис, вежӧр видзӧм вошис. Ортыс сыысь весьӧпӧрӧмӧн пышйис. Олӧмсьыс Раккой-ӧксы ортсыасис. Олӧмсьыс Раккой-ӧксы дорӧ колис.
Лябсис-норасис бур войтыр, важ войтыр Чудӧ-Чурвалы Раккой вылӧ. Чудӧ-Чурва — чуд вирысь, Чудӧ-Чурва — чуд котырысь. Чудӧ-Чурва — медыджыд пан. Чудӧ-Чурва Ен-Чурлы юрбитӧ, Чудӧ-Чурва Ен-Чурӧс вердӧ. Чудӧ-Чурва мусӧ-васӧ лунӧн вуджӧ. Чудӧ-Чурва вӧй кӧръясӧс вӧйзӧдлӧ *. Шыӧн бытшйӧдлӧ кынӧм пӧтмӧн. Ньӧвйӧн лыйлӧ котырлы вердмӧн. Уна оз босьт, этшаысь оз бергӧдчы. Асьсӧ вердӧ, войтырлы отсалӧ.
Кывсис Чудӧ-Чурвалы Раккой-ӧксылӧн выжыласьӧмыс, Раккой-ӧксылӧн горшасьӧмыс. Шемӧс усис Чудӧ-Чурва, шензис луна-воя. Муніс Чудӧ-Чурва Каръёл-ӧксыӧс, Раккой-ӧксыӧс чиршӧдлыны-янӧдны, усьпаньвыв пуксьӧдны.
Оз кывзы Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурваӧс. Олӧмсьыс вылӧ пуктӧ эмбурсӧ. Зэвтчӧ Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурва пан вылӧ. Тышӧ пырӧ Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурва панкӧд.
Ыстіс Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурва вылӧ ӧкмыс мортӧс. Шеналіс Чудӧ-Чурва Раккой-верӧтъясӧс * кикарнас. Ыстіс Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурва вылӧ куим-ӧкмыс мортӧс. Шеналіс Чудӧ-Чурва Раккой-верӧтъясӧс кок баннас. Ыстіс Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурва вылӧ ӧкмысысь-ӧкмыс мортӧс. Шеналіс Чудӧ-Чурва Раккой-верӧтъясӧс кык дорыша чернас. Раккой-ӧксы паськыд Кар йывсянь биа ньӧвйӧн шӧтіс. Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурвалысь веж юрсисӧ чишкаліс. Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурвалысь бур ёртъяссӧ дойдаліс. Раккой-ӧксы Чудӧ-Чурваӧс чорыда дӧзмӧдіс. Скӧрмис Чудӧ-Чурва, сотіс Раккойлысь Карсӧ лӧз пӧимӧдз, чилйӧдліс Раккойлысь озырлунсӧ-эмбурсӧ кыр горув, Рагна тыӧ. (Ӧні на сэн Раккойлӧн эзысь-зарниыс Рагна ты пыдӧсас шондіа лун сьӧмӧсын югъялӧ, тӧлыся вой шӧрын син вежӧ). Зырис Чудӧ-Чурва Раккойӧс Рагна ты дорысь. Чепӧсйис Раккой-ӧксы Рагна-гӧтырыскӧд. Пышйис вӧймӧм Раккой-ӧксы Нимтӧм ю катыд.
Овмӧдчис Раккой-ӧксы Нимтӧм ю бокӧ коньӧрӧн. Векньӧдчис Раккой-ӧксы гуся сён серти дзоляӧн. Войявны кутіс, дзебсясьны кутіс Раккой-ӧксы бур йӧзысь. Медся ёна Чудӧ-Чурваысь поліс-полтӧсасис *. Шуис Рагна-гӧтырыслы, муса гӧтырыслы: «Эн шыблав лӧпсӧ-ёгсӧ Нимтӧм юӧ, эн чагйы пессӧ-пусӧ Нимтӧм визулӧ, эн чилйӧдлы пывсьӧм корӧсьястӧ Нимтӧм ю шӧрӧ. Локтас Чудӧ-Чурва пан, тэнсьыд и менсьым юръяс сӧтас».
Оз кывзы муса гӧтырыс, Рагна-гӧтырыс, Раккой-ӧксыӧс, вынтӧм верӧсӧс. Эз татшӧм ӧксы сайӧ петав. Эз татшӧм ӧксыкӧд олӧмсӧ йитлы. Эз татшӧм олӧм ӧксы дорын лачаавлы. Чагйӧ Рагна-ичмоньыд пессӧ-пусӧ Нимтӧм визулӧ. Шыблалӧ лӧпсӧ-ёгсӧ Нимтӧм юӧ. Чилйӧдлӧ пывсьылӧм корӧсьяссӧ Нимтӧм ю шӧрӧ.
Нимтӧм ю вомын Чудӧ-Чурва пукалӧ. Нимтӧм ю вомӧд зарни чаг кывтӧ. Нимтӧм ю вомӧд эзысь лӧп-ёг кывтӧ. Нимтӧм ю вомӧд ыргӧн корӧсь кывтӧ.
«Аттӧ, пиӧ! Эм, тыдалӧ, Нимтӧм ю йылын выль олысьяс! Эм, тыдалӧ, Нимтӧм ю йылын выль пукалысьяс! Эм, тыдалӧ, Нимтӧм ю йылын бур йӧзысь дзебсясьысьяс! Нолтӧ, видзӧдла, мыйсяма йӧз йӧзасьны полӧ?»
Пуксис медыджыд пан Чудӧ-Чурва сиралӧм пыжӧ. Зутшнитіс Чудӧ-Чурва косьт пыдӧсӧ эзысь пелысӧн. Бузнитіс Чудӧ-Чурва джуджыд гобльӧгӧ эзысь лоптӧн. Дас кыкысь зібйыштчӧмӧн катіс Нимтӧм ю йылӧдз. Дас кыкысь сыныштчӧмӧн воис Раккой-ӧксы ӧзынӧдз. Раккой-ӧксы ӧзынын Рагна-ичмонь пукалӧ, нор сьылан сьылӧ. Раккой-ӧксы ӧзынын Рагна-ичмонь пукалӧ, Чудӧ-Чурваӧс виччысьӧ. Аддзис Рагна-ичмонь Чудӧ-Чурваӧс, нимкодьысла нимсӧ вунӧдіс. Босьтіс Рагна-ичмонь Чудӧ-Чурваӧс кык пельӧдыс, Чудӧ-Чурваӧс пӧся окаліс.
Раккой-ӧксы сёнйын вугралӧ, Раккой-ӧксы бур сёян нинӧмӧ воштӧ, Раккой-ӧксы водзӧс босьтӧм вӧталӧ. Вузаліс Раккой-ӧксыӧс бур гӧтырыс, вузаліс Раккой-ӧксыӧс муса гӧтырыс. Олӧм кутысьлӧн тай доныс абу, овмӧс ӧктысьыдлӧн доныс эмбурас. Мый Раккойлӧн вылысас пасьталӧма, сы дон и ачыс сулалӧ.
Чудӧ-Чурва дыр эз виччысь, Чудӧ-Чурва ёна эз жуйяв, Чудӧ-Чурва рушку эз гыжъяв. Раккой-ӧксылы сітан вурысас чужъяліс. Раккой-ӧксылы сьылітшуптас сеталіс. Раккой-ӧксылысь шойсӧ рака-катшалы колис. Раккой-ӧксылысь гӧтырсӧ сиралӧм ыджыд пыжас босьтіс. Рагна-ичмонь эз петитчы. Рагна-ичмонь нимкодьпырысь, кыпыдпырысь выль олӧмӧ пырис. Рагна-ичмоньлы бур верӧс, выль верӧс, ала-мывкыда верӧс сюрис. Рагна-ичмонь Чудӧ-Чурва-гӧтыр вылӧ нимсӧ вежис.
Чудӧ-Чурва вужсянь ӧти мойд колис. Раккой вужсянь мӧд мойд муніс. Кодар мойдыс веськыд, кодарыс кытшола, оз ставӧн тӧдны. Кодарыс велӧдӧ, кодарыс ылӧдӧ, оз ставӧн гӧгӧрвоны. Пана-ӧксыа оз ӧти озырлун видзны, пана-ӧксыа оз ӧти мойдӧн овны.
Лызьтуйыд — гозъя, катша коктуй — розъя. Мича пожӧма чугйын, он кӧ пагав дзугйын.
Тадз нин медыджыд коми пан Чудӧ-Чурва шулывліс. Тадз нин медыджыд коми пан Чудӧ-Чурва гаравліс.
ВӦЙМӦМ КОМИЯС
Сӧмын тай эз быд раккой вылӧ чудӧ-чурваыд сюр. Эновтчисны комияс овмӧс чӧжысьясӧс бур олӧмӧ пыртӧмысь. Вежӧр кӧ мортлӧн синма-пельӧдыс оз сод, пукаланінсяньыс этша нин содтан. Асыввыв вешйисны комияс каръёлысь, рочысь. Торйӧдчисны комияс весьысь, войтьысь. Ылыстчисны комияс шомысь, лопысь. Мозын кузя, Эжва кузя катісны. Йӧгра-яран дорӧ сибӧдчисны. Ханті-маньсі дорӧ матыстчисны. Олӧм видзны, олӧм кутны. Йӧз синмысь бокын Чур видзны, мед йӧз син водзын этшаджык чурвидзны.
Чудӧ-Чурва комиӧс йӧгра-яранкӧд йитіс. Чудӧ-Чурва комиӧс комикӧд йитіс. Выль воысьяс важ ног на Комдорӧн ассьыныс мусӧ шуисны. Комдорӧн на олан мусӧ нимӧдісны. Камва пӧлӧн олысьяс Коммуӧн ассьыныс мусӧ шуисны. Коммуӧн олан мусӧ нимӧдісны. Войвылын — Комдор, лунвылын — Комму. Сідз олісны комияс кык муӧн, кык бордйӧн нэмыс. Дыр олісны, олӧм кутісны, зарни кутшӧн лэбалісны, сьӧд кырнышӧн вӧралісны, еджыд каляӧн чериалісны.
Олӧм кутны абу олӧм вуджны. Олӧм вуджысьыд сьӧдас тільсьӧ, сьӧд удж песӧ, вердчӧ-быдтысьӧ, вир-яйсӧ быдтаснас кад пыр вуджӧдӧ, сідз сэсся кывтӧм пемӧсӧн пемыдас помасьӧ. Вуджас, мӧдарас виччысьӧ гуа-горт, виччысьӧ шойна орд.
Олӧм кутысьыд тайӧн оз пӧт: ассьыс олӧмсӧ олӧ, содтӧмӧн йӧзлы сетӧ. Мортсянь мортӧ тай содӧ. Содтӧд вылӧ содтӧд. Сод вылӧ сод. Сідз вӧляникысь сэсся содтысьӧ Ен содыд. Кыптӧ мортыд вир-яйсьыс вылӧ, кыптӧ ловнас-ортнас Енэжӧдз. Сӧмын отсӧг колӧ олӧм кутысьлы ортсысянь-орччасянь. Отсӧгсӧ морт босьтӧ олӧм кутысь енъяссянь, мыджсьӧ морт олӧм пыкысь ёртъяс вылӧ.
Коми мортлӧн енмыс уна. Коми мортлӧн енмыс лыдтӧм. Быдтор вылӧ аслас ен. Быдлаын аслас видзысь. Му пуктысь Енэж-Ен. Би пестысь Гым-Чард. Би видзысь Шонді-Ныв. Лов сетысь Войпель-Зон. Ен-Чура — Муса-Муа. Тыра-Тора. Дара-Дора. Кылдысь-Вордыся—Му-Кутыся. Ва-Куля—Вӧр-Пеля. Чука-Чоя. Зараня-Чераня. Налӧн ина-арта зарни нывъяс, эзысь пиян...
Кок подйысь улӧ сэсся ог нин лэччӧй. Горувсасӧ вой улӧ ог нин казьтывлӧй-кодралӧй. Синсайсасӧ вой улӧ ог нин вошйӧдӧй-чуксалӧй.
Важъя комияс эськӧ ставсӧ лыддьӧдлывлісны. Важъя комияслӧн эськӧ ставлы ним сюрліс. Чудӧ-Чурва быд енкӧд синмасьліс. Чудӧ-Чурва быд енлы ас мортӧн вӧлі. Чудӧ-Чурваӧс быд ен пыдди пуктіс. Чудӧ-Чурва быд енмӧс вежа видзис.
Миян сы вылӧ сям оз тырмы. Миян сы вылӧ вежӧр оз судзсьы. Комдора-Коммуа костас ыджыд тув пырис. Комдора-Коммуасӧ рӧчаліс-торйӧдіс. Бордъясыс эськӧ колисны комияслӧн, сӧмын борд костсьыс зарни кутшыс бырис. Зараньсӧ дзеблавны ковмис. Чераньсӧ гуавны ковмис.
— Вӧлі Зарань, Кылдысь-Вордысь * инь. Вӧлі Черань, Мыждысь-Ёрысь инь. Нэмыс вӧліны, комиясӧдз на.
Зарань — веж зарни юрсиа, нюмсера паръя. Черань — сімсьӧд юра, зумыш вомдора.
Зарань — олӧм панысь, ловби сетысь. Черань — олӧм помалысь, ловру босьтысь. Чойяс найӧ. Чужӧм вылас весиг ӧткодь мичаӧсь. Мыгӧрнас весиг ӧткодь шыльыдӧсь.
Зарань выліті ветлӧ, бур олысьӧс чужтӧ-кылдӧ. Зарань быдӧнлы бур олӧм вордӧ. Олӧй пӧ, менам быдтасъяс, зарни мус улын видзӧмторъяс!
Черань уліті ветлӧ, лёка олысьӧс мыждӧ-чергӧдӧ. Черань быдӧнӧс лёк олӧмысь ёрӧ. Бырӧй пӧ, синмӧн аддзытӧмторъяс, няйтысь лэптӧмторъяс!
Вунӧдны кутісны йӧзыд Зараня-Чераняӧс. Бурлань йӧз оз сетчы, лёкысь оз ӧтдортчы. Гаж оз корсь, мыжысь оз пов.
Шуисны важ тӧдысьяс дзеблыны найӧс дженьыд мывкыдаясысь, кузь киаясысь. Шуисны важ тӧдысьяс саймовтлыны найӧс вежӧр куштысьясысь, рушку тыртысьясысь. Шуисны важ тӧдысьяс вӧчны ловъя аканьясӧс, висьтасьысь-видзысьясӧс.
Куим Зараньӧс кисьтісны веж зарниысь. Мый Морт йылысь бурсӧ тӧдісны, дзебисны ӧти Зараньӧ. Мый Му йылысь бурсӧ тӧдісны, дзебисны мӧд Зараньӧ. Мый Енэж йылысь тӧдісны, дзебисны коймӧд Зараньӧ.
Вит Чераньӧс дорисны сьӧд кӧртысь. Мый морт йылысь лёксӧ тӧдісны, дзебисны вит Чераньӧ. Сир-Шог. Мыж-Висьӧм. Веж-Лӧг. Тыш-Кось. Кулӧм-Пыдӧс. Сэтшӧм нимъясӧн лэдзисны му вывті ветлыны.
Быд Акань дорӧ орта войтыр индӧма. Быд Аканькӧд орта войтыр йитчӧма. Быд Аканьӧс чуд войтыр лелькуйтӧ.
Зараньяс юяс пӧлӧн ветлӧны. Зараньяс юяс дорысь оз вешйыны. Зараньяслы кысьӧм юыс тырмӧ. Видзӧны найӧс видзысьяс. Посйӧны найӧс посйысьяс. Дорйӧны найӧс дорйысьяс.
Чераньяс ва дорӧ оз лэччыны. Чераньяс косӧд ветлӧны. Чераньяслы паськыд муыс тырмӧ. Видзӧны найӧс видзысьяс. Посйӧны найӧс посйысьяс. Дорйӧны найӧс дорйысьяс.
Эн корсь найӧс, пеж морт. Эн корсь найӧс, вежа морт. Оз сюрны бур мортлы-ӧ, лёк мортлы-ӧ весиг ёна корсьӧмӧн. Оз сюрны бур мортлы-ӧ, лёк мортлы-ӧ весиг кузя вӧтлысьӧмӧн.
Кад воас, асьныс петасны. Кад воас, асьныс мыччысясны. Чудӧ-Чурва панлӧн пияныс войвывса Зараньӧс ваясны. Рагна-ичмоньлӧн нывъясыс войвывса Зараньӧс йӧзаласны.
Сӧмын тай мортыд бурлань оз вежсьы. Сӧмын тай мортӧс лёклань кыскӧ. Оз на талун пет зарни сьӧлӧма шурыд Зарань. Оз на талун мыччысь кӧрт киа чорыд Черань. Ӧнія йӧзлӧн синмыс Зараньлӧн син ёран югӧрысь чегас. Ӧнія йӧзлӧн пельыс Чераньлӧн пель ёран юргӧмысь потас. Жебӧсь ӧнія йӧзыд. Нярӧсь-колысьӧсь, горшӧсь-полысьӧсь, йӧз олӧмӧн олысьӧсь.
Ӧні ӧти енлы, овтӧм керкаысь вайӧм йӧз енлы юрбитам, дай сійӧс на ог бура тӧдӧй. Ӧти енмӧс, изъя муысь вайӧм йӧз енмӧс ог вежа видзӧй. Йӧз ылӧдчӧм кывзам, сьӧлӧм шӧпкӧмлы ог эскӧй. Олӧм коляссӧ корсям, олӧм сюрӧссӧ эновтім. Сьӧд юра йӧз енмыскӧд сёрнитны ог кужӧй. Кывсӧ сылысь ог тӧдӧй. Воссьынысӧ сылы ог вермӧй. Сой кыза сисьяс сотам-буралам. Рӧчалӧм кывйӧн (кужам-ог кужӧй) варгам-муралам.
Мортысь мортӧс ог аддзӧй. Ёртысь ёртӧс ог кылӧй. Некор морт вылас видзӧдлынысӧ. Каръёвтчим-рӧчмим. Карсялім-рочмим. Эмбур куралам, йӧз ныр улысь нетшкам. Сӧмын тай йӧз ныр увсьыд куш мыльӧсыс сюрӧ. Номыр кокалысь уна, юсьбӧж кунӧрӧн лэбалысь эз коль.
Овны ог кӧсйӧй. Овмӧдчыны дыш. Олӧм вуджассӧ миянлы ӧдйӧджык колӧ вуджны. Мӧдарас миянлы колӧ ӧдйӧджык воӧдчыны. Тэрмасям гуӧ-гортйӧ, шойна ордӧ. Быттьӧ лӧз нойӧн сэтчӧ туйсӧ вольсалӧма. Быттьӧ ньыв лыскӧн сэтчӧ туйсӧ чышкӧма.
Аттӧ, комияс, комияс... Та вылӧ ӧмӧй чужлім? Та понда ӧмӧй миянлы пӧль-пӧч вир-яйсӧ нэмъяс пыр вуджӧдісны? Та вылӧ лачаӧн ӧмӧй Чудӧ-Чурва коми Енъяссӧ вердліс, лов сетліс, ышӧдліс? Рӧч вӧлі, сӧмын тай рӧчыс паськаліс, асьным дзоляник рӧч вылӧ колим. Діалісны миянӧс дзоля діяс вылӧ, юклісны комиӧс сартас пескӧс моз сартасъяс вылӧ. Та йылысь Чудӧ-Чурва на ӧлӧдліс. Та йылысь Чудӧ-Чурва на мойд висьтавліс:
— Енма-Муа войтыръясӧс чужтісны. Енма-Муа войтыръясӧс вӧчисны. Омӧль на гӧгӧр гартласис, Омӧль на гӧгӧр тшыкӧдчис. Коді тай кылдыны-вӧчны оз вермы, дась вӧчӧмсӧ керӧ-тшыкӧдӧ.
Медводз артмисны сьӧд йӧз, пемыдын вӧчӧмъяс, бипур дорын вӧчӧмъяс. Омӧль найӧс шомӧн-саӧн, пӧимӧн-ӧгырӧн сузляліс. Омӧль найӧс Енлӧн бипур дорын пуртікаліс.
Аддзис асывнас Ен, мый артмӧма, ёрис артмӧмторсӧ, Омӧльӧн тшыкӧдӧмторсӧ. Ёрис Омӧльӧс, артмӧм йӧзлы енмӧн сійӧс индіс. Ёрӧм-енаӧн сьӧд йӧзӧс шуис, лунвылӧ шыбитіс.
Виж сёйысь Енма-Муа йӧзӧс вӧчисны, лэбулӧ косьтыны пуктісны. Омӧль локтіс, виж йӧзлы юрас тапйӧдліс. Виж йӧз куньтыра синмаӧсь, латшкӧсӧсь лоины.
Аддзис асывнас Ен, мый артмӧма, ёрис артмӧмторсӧ, Омӧльӧн киалӧмсӧ. Омӧль ки тай тшыкӧдӧма-киалӧма! Ки-тайӧн виж йӧзӧс шуис, асыввылӧ шыбитіс.
Кылдісны Енма-Муа рочьясӧс. Омӧль на гӧгӧр гартласис, Омӧль на дорын тшыкӧдчис. Вӧчисны Енма-Муа содзтыр рочӧс. Омӧль войбыдӧн дас сюрсӧдз лыдсӧ содтіс-пӧляліс.
Аддзис асывнас Ен: му пасьта роч жуӧ, бергӧдчыны некӧн. Дӧзмис Омӧль вылӧ Ен, став рочсӧ кодзувкотӧ пӧртіс, лыда-лыдаӧс колис. Эз кӧ кодзувкотас рочӧс пӧртны, ӧні йӧз юр вывті эськӧ ветлісны куим пӧвстӧн.
Вӧчисны Енма-Муа уна пӧлӧс войтырӧс, бур войтырӧс. Вӧчисны Енма-Муа быдсяма войтырӧс, бур войтырӧс. Разӧдісны му пасьта бур кӧйдыс моз, бур олӧм вылӧ. Сӧмын тай оз тӧрны войтыръясыс му вылас. Сӧмын тай дзескӧдчӧны да дзескӧдӧны ӧта-мӧдсӧ. Бур олӧмсӧ бокысь корсьӧны, бур олӧмсӧ йӧзлысь аддзӧны. Оз гӧгӧрвоны, мый олӧмыс ставныслӧн ас саяс.
Комиӧс дырӧн-регыдӧн Комдорысь зырасны, зырӧмъясӧн вӧчасны. Комиӧс дырӧн-регыдӧн Коммуысь пӧрӧдасны, пӧрӧмъясӧн керасны. Сэтысянь зыранаӧн шуны кутасны. Ковтӧм зырымӧн Из бердӧ сульзясны. Сэтысянь пӧрӧмаӧн шуасны. Сивнырӧн пӧрӧдӧм вӧр моз Из бердӧ пӧрӧдасны.
Тадз Чудӧ-Чурва пӧрысьладорыс висьтавліс. Тадз Чудӧ-Чурва жугыльтчӧмӧн мойдліс.
Зырисны тай. Зыртісны. Зыранаӧн вӧчисны. Сӧмын коді мыжаыс таысь? Некодӧс мыжавны. Код вылӧ ыстысьны? Некод вылӧ ыстысьны.
Олӧм кутысь панъяснымӧс кык пӧръя вузалім. Олӧм видзысь тунъяснымӧс сизимсё во чӧж бырӧдім. Олӧм олыссянь чужанінын палюрӧдз усим. Шулісны эськӧ важ йӧз:
«Кымӧс вылад ёсьӧн кӧ пыридз кутны верман, верман палюравны. Чаль гыж йылад кӧ йи вылын сулавны верман, верман палюравны». Дыр-ӧ на пыридзсӧ йӧз серам вылӧ, йӧз теш вылӧ кымӧс йылад кутан, коми морт, бур морт? Дыр-ӧ на чаль гыж йылад чеччалігад сюрсатӧ жуглан, коми морт, бур морт? Кокыд мый вылӧ колӧ, тӧд вылад уськӧд. Кымӧсыд мый вылӧ колӧ, бура казьтышт.
Пань тыр рок вылӧ гортад кывйӧ шедтӧмӧс лэдзин, ачыд пон чомйӧ овмӧдчин. Сюрнянь кӧрыш вылӧ вузалӧм йӧрад чепйыв понйӧ пӧрин. Олӧм видзыссянь йӧз овмӧс видзысьӧдз усин. Ковтӧм лоин, йӧр сайӧ шыбитан туйӧ. Морт-ӧ тэ? Ог нин тӧд... Коми-ӧ тэ? Ог нин тӧд...
Менӧ кывзы. Ме тэнад медбӧръя лов пыкӧдыд.
Менӧ кывзы. Ме тэнад медбӧръя сьылысьыд.
Менӧ кывзы. Ме тэнад медбӧръя оллялысьыд.
Оз казяв коми морт, бур морт менсьым пыксьӧмӧс. Оз кыв коми морт, бур морт менсьым горалӧмӧс. Оз вежӧрт коми морт, бур морт менсьым лӧвтӧмӧс. Коли коми кадыс. Коли панъяслӧн ыджыд нимыс. Коли тунъяслӧн ыджыд выныс. Вунӧдісны менӧ, важ сьылысьӧс, олӧм видзысьӧс, олан вуджӧрӧс. Орталісны ловъявылысь... Ортӧн ветлыны сӧмын колис, ассьым ортӧс видзны...
Тайӧс аддзывліс Чудӧ-Чурва нэмъяс сайын. Тадз висьтасьліс Чудӧ-Чурва Комдорсалы. Тадз велӧдліс Чудӧ-Чурва Коммусаӧс. Сӧмын тай ачыс куш мойдын коли. Сӧмын тай ассьыс бур нимсӧ дорйыны эз куж. Йӧз муын нимсӧ сылысь важ ротӧс моз летӧны, киссьӧм бон моз бонйӧны. Комияс Чудӧ-Чурваӧс оз нин казьтывлыны. Комияс Чудӧ-Чурваӧс оз нин нимӧдны. Вушйӧма сылӧн бур нимыс коми вежӧрысь, зыртсьӧма сылӧн вежа нимыс коми вежӧрысь.
ВӦЙПӦМ ОРТ-ВИДЗЫСЬ
«Бур вӧлі пыжӧй, вӧлі ӧзын...»,
Мый морыс ковмис меным йӧзын?
Лаз зептӧ мудӧд шудӧс босьті,
Вель ыджыд ноп тыр сюрнянь косьті.
Ас йӧзлы корсьны петі гортысь
Выль шемӧс му. Ме, ӧтка корсьысь,
Кузь туйӧ вӧрзи шыӧн-пуртӧн...
Дзик весьӧн лоис мусӧ куртӧм.
Ме вуджи юяс, изъяс, эрдъяс,
Бур муыс-ваыс менӧ вердліс.
Мойдвывса му тай эз ло воча,
Мед вӧлі сьӧдъяс пӧвстын, рочын,
Мед сюрліс би пыр, ва пыр вуджны,
Мед соскӧс уна пӧръя пуджлі.
Кор вынӧн венлі, письтлі гусьӧн,
Кор муныштавлі лӧз ной кузя.
Скӧр гундырлилысь юръяс сӧтлі,
Мед сылысь зарни нопъям лӧдны,
Медмича нывъяс-аньяс бокӧ,
Дерт, нёровтчывлі... (бур-ӧ, лёк-ӧ?)
Зэв кыпыд, гора сьылан сьывліс
Ме йылысь нэмӧвӧйся сьылысь.
Пыр гаравлісны шогӧн-гажӧн...
Тшук ставыс кольӧма тай важӧ.
Кор куліс сёӧд дзормӧм сьылысь,
Сэк войтыр вунӧдіс ме йылысь...
Мый корси кӧнкӧ бокын, йӧзын?
Бур вӧлі пыжӧй, вӧлі ӧзын,
Ён керка — куд кодь, кыркӧтш йылын...
Бур пыжӧй сісьмис ӧзын вылын,
Сьӧд вӧвдом-сюръя воймис-пӧрис,
Дзуг раскӧн вежсис пожӧм вӧрыс.
Выль войтыр менӧ оз нин сьылӧд,
Дыр корсян муӧй воши ылӧ.
