ТОБИК

Гажтӧм босьтіс Тобикӧс. Лун-лун куйлӧ ӧшинь улас, шонді водзын мушвидзӧ. Кор вывті нин жар лоӧ, кильчӧ пос улас пырас. Кынӧм сюмавтӧдзыс сэні куйлас. Дивъя тані, гож саяд, лӧдзьяс да гутъяс оз дӧзмӧдчыны, гырысьджык понъяс оз эравны, оз пурны.

Рытъявылыс петас кильчӧ пос увсьыс, сёяс-юас. Аддзас кӧ кыськӧ чипанъясӧс, пыр жӧ уськӧдчас на вылӧ. Тобиклы любӧ, мый чипанъяс полӧны сыысь, котсігтыр котӧртӧны водзвылас, корсьӧны понйысь дзебсянін. Коркӧ ӧтчыд збоймӧдчис Тобик да уськӧдчис Султан нима кӧза вылӧ, коді мунӧ вӧлі туй кузя. Султан ӧвтыштіс тошнас, скӧра видзӧдліс ичӧтик еджыд пон вылӧ да горӧдіс: «Ме... м-е-е!..» Тобик скӧр Султанлысь кӧсйис бӧр коксӧ курччыны, но сэк кості кӧза лэдзис юрсӧ увлань, ачыс уськӧдчис Тобик вылӧ. Пон муртса удитіс пышйыны сы бӧрся вӧтчысь Султанысь да дзебсьыны керка саяс.

Тобиклы кӧть вӧлі витӧд арӧс, но тушанас ошйысьны эз вермы: ичӧтик, жеб. Сиктысь аддзас ыджыд понйӧс, да вежыс петӧ: «Меным кӧ эськӧ сы моз быдмыны, некодысь ог кут повны. Весиг Султан меысь кутас пышъявны». Но Тобик эз быдмы. Кутшӧм вӧлі во-мӧд сайын, сэтшӧмӧн и коли. Кӧчысь ыджыдджык эз ло тушанас.

Мӧд луннас Тобик садьмис водз. Гашкӧ, эськӧ эз на садьмы, но кӧзяиныс кутіс ветлӧдлыны, тыдалӧ, удж вылӧ мӧдӧдчӧ.

Тобик петіс кильчӧ пос увсьыс, видзӧдліс лӧз енэжас. Шонділӧн мелі югӧръясыс ворсӧдчисны нин сикт весьтын.

Петіс кӧзяиныс кильчӧ вылас, малыштіс Тобикӧс небыд гӧнӧдыс.

— Горт овны кольччан. Эн вильшась, а то норасьӧны суседъяс, чипанъяссӧ пӧ вӧйсӧдлан. Ми кӧзяйкакӧд видз вылӧ мунам.

Ог тӧд, мыйкӧ гӧгӧрвоис эз Тобик, но пыр жӧ кутіс шенасьны пушкыра бӧжнас, быттьӧ кӧсйис шуны: «Кывзыся, ог кут пакӧститчыны».

Кор горт дорас коли сійӧ ӧтнас, ещӧ на гажтӧмджык лоис. Некодкӧд весиг ворсыштны. Туй вылас эськӧ рувъялӧны понъяс, но некод оз кӧсйы ворсны ичӧтик Тобиккӧд. Да и эмӧсь сэтшӧм понъяс, кодъяскӧд паныдасьӧм бӧрын ӧдва удитан кокъястӧ нуны: дойдаласны и курччаласны.

Недыр мысти керка дорӧ, кӧні оліс Тобик, кутіс матыстчыны почтальон, олӧма косіник нывбаба, коді быд лун ветлӧдліс сьӧкыд сумкаӧн сикт кузя, кежавліс пӧшти быд керка дорӧ. Почтальон эз на удит газетъяссӧ лэдзны почтӧвӧй ящикӧ, кыдзи сы вылӧ уськӧдчис Тобик да вом тырнас мӧдіс увтчыны. «Ав-ав-ав... Вот ме тэнӧ ӧні повзьӧда. Ӧдйӧ и усйысян», — мӧвпаліс керка видзысь пон. Но почтальон эз повзьы, зымнитіс кокнас, горӧдіс: «Шӧть, лякбадь, а то ньӧръяла! Мый нӧ вомтӧ жерйӧдлан?» Сэсся босьтіс киас ньӧр да шеныштіс увтчысь понлань. Тобик повзьӧмысла ойӧстіс и здукӧн тювкнитіс-пырис кильчӧ пос улӧ.

«И тайӧ меысь оз пов... Чипанъяс тай нӧ полӧны», — майшасис Тобик да пыр на тіраліс почтальон горӧдӧмысь. Пон мыйкӧ дыра куйліс аслас местаын да бара петіс ӧшинь улас. Кӧсйис котралыштны туй кузя да шай-паймуніс: сэні Султан нин ветлӧдліс. Аддзас кӧ Тобикӧс, бара садь быртӧдзыс повзьӧдас. Ловъя юрнад он нин мын сыысь.

«Вӧрӧ, гашкӧ, ветлыны? Сэні ыркыдджык да и кодӧскӧ, колӧкӧ, верма повзьӧдны», — вӧтліс ас дінсьыс шогсӧ пон. Сідзи и вӧчис Тобик. Чеччыштіс потшӧс костӧд, кытшовтіс карта сайтіыс, медым люкасьысь кӧза оз казяв, и уськӧдчис вӧрлань. Вӧрыс, майбыр, сикткӧд дзик орчча.

Тобик котӧртӧ вӧрса векньыдик туйӧд, исасьӧ, корсюрӧ гӧлӧссӧ сетлӧ. Туй бокын еджыд бордъя бобув пукаліс, тыдалӧ, шонді водзас шонтысис. Тобик уськӧдчис бобув вылӧ, кутны кӧсйис, но эз удит: бобув кыпӧдчис да лэбзис. «Э-э... Повзин. Сідзкӧ, меысь кодсюрӧ полӧны на», — радліс пон да мӧдіс котӧртны тэрыбджыка.

Туйбокса неыджыд гӧптын кузь кока истан котраліс, гагъясӧс, тыдалӧ, куталіс. Тобик лажыньтчыштіс да мӧдіс кыссьыны гӧптлань. «Тюрли-тюрли»... — повзьыштӧм гӧлӧсӧн чивӧстіс вӧсни кока лэбач, сэсся тойыштчис мусьыс и воши пуяс сайӧ.

«Да меысь, вӧлӧм, унаӧн полӧны! Вот ошкӧс кӧ верма ещӧ повзьӧдны», — дзикӧдз збоймис пон.

Водзӧ котӧртӧ Тобик. Вӧрын и збыльысь ыркыдджык, Шонділӧн югӧръясыс омӧля веськалӧны му вылӧ: дзор козъяс да пожӧмъяс оз лэдзны налы писькӧдчыны. Вель ылӧдз нин котӧртіс, а векньыдик туй век на оз помась, код тӧдас, кытчӧдз мунӧ. Туй бокын куйліс кыз конда, тӧлыс, дерт, коркӧ пӧрӧдӧма пусӧ. Тобик кежис сэтчӧ, кӧсйис шойччыштны. Эз на удит воны пу дорӧдз, кыдзи сэтысь звиркнитіс кузь пеля руд кӧч. Тобикысь, гашкӧ, ыджыдджык. Пон сэтшӧма повзис, весиг шӧйӧвошліс. А кӧч и ачыс повзис, кутіс пызйыны мый вынсьыс. Тобик петкӧдліс грӧз: «Ав-ав-ав...» да мӧдіс вӧтчыны кузь пель бӧрся. Регыдӧн и пон жаяліс. Суӧдан ӧмӧй тэрыб кокъяса кӧчӧс? Вӧтчысь бӧр бергӧдчис пу дорӧ. Аслас нюмыс быдӧн петӧ любӧысла.

«Со кутшӧм ыджыд зверӧс верми повзьӧдны. Ай да ме! Ӧні и Султанысь ог кут повны».

Унаӧс на тайӧ луннас вӧрын повзьӧдіс Тобик — шырӧс, сырчикӧс, весиг дозмӧрӧс, коді тапъяліс пуяс гӧгӧр да ӧктіс вомас польдчӧм чӧд тусьяс. Рытъявылыс нин пон мӧдӧдчис гортас. Кӧть кынӧмсӧ нюкыртӧмӧн нюкыртӧ, но сьӧлӧм вылас долыд. «Быдӧн на, вӧлӧм, меысь полӧны. Аски бара вӧрас кайла. Мед кутасны тӧдны, мый Тобик, кӧть и ичӧт, но некодысь оз пов».

Ставыс, колӧкӧ, бура помасис, но Тобик казяліс, кысянькӧ лэбзис чушканзі, лэччис ляпкыдик мыр дорӧ и пырис мыр улас. Понйӧс вильышлуныс бара дэльӧдны мӧдіс. «Час, ме вӧтла тэнӧ сэтысь. Меысь дзебсьыны кӧсъян, чуравтӧдзыд повзин», — тайӧ думъяснас Тобик матыстчис сись мыр дорӧ, лапаяснас заводитіс кодйысьны, кытчӧ муртса на дзебсис чушканзі. Кор розьсӧ ыдждӧдіс, сэні тыдовтчис гӧгрӧс шар, быттьӧ сійӧс важ рудов бумагаысь вӧчӧмаӧсь. Тобик чашнитіс-косяліс мыр улӧ дзебӧм шарсӧ: и сійӧ жӧ здукас сэтысь, гашкӧ, ветымын чушканзі чепӧсйисны ортсӧ. И быдӧн на пиысь уськӧдчисны пакӧститчысь вылӧ, быдӧн видзӧдчисны сатшкысьны понлы синмас, чужӧмас. Тобик эз вермы водзсасьны, шенасис бӧжнас и кокъяснас, никсіс, быттьӧ кодӧскӧ отсӧг вылӧ корис. А сэсся то мыш вылас шыбитчылас, то лапанас кучкас аслыс чужӧмас, медым вӧтлыны силитчӧм чушканзіясӧс.

Тобик пондіс пышйыны сиктлань. Синъясыс ӧдва аддзисны, гӧгӧр зӧлитіс. Ылӧдз на колльӧдісны пышйысьӧс чушканзіяс. Кӧть и посниӧсь найӧ, а эз повзьыны, кужисны водзӧс мынтыны Тобиклы, коді пазӧдіс чушканзіяслысь позсӧ.