ОКМА
Важӧн олісны вылісны гозъя. Налӧн вӧлі ӧти пи. Ӧтчыд батьыс юалӧ пиыслысь:
— Кутшӧм мастерствоӧ пондан велӧдчыны: сапожникӧ, портнӧйӧ али столярӧ?
— Ме, — шуӧ пиыс, — окотита велӧдчыны, мед быдтор кута кужны вӧчны.
Вот мӧдӧдчис старик нуӧдны писӧ велӧдчыны, медым быдторйӧ сійӧ велалас. Мунісны, мунісны да шор воис. Вуджисны шорсӧ, а каяніныс вӧлі вывті крут. Старик вильдіс сэтчӧ да и уси.
— Окма! — шуӧ старик.
Друг быттьӧкӧ мусьыс быдмис да стариклы паныд сувтіс кутшӧмкӧ дядьӧ.
— Мыйла тэ чукӧстін Окмаӧс? — юалӧ дядьӧ. — Вот ме локті тэ дінӧ. Кутшӧм мог суис меӧдз? Кытчӧ мӧдӧдчин?
— Ме, — шуӧ, — пиӧс велӧдчыны нуӧда. Окотитӧ быдторйӧ велӧдчыны.
— Вай меным питӧ, — шуӧ Окма, — ме сійӧс быдторйӧ велӧда. Во мысти верман волыны аслад детинкала.
Сетіс старик ассьыс писӧ велӧдчыны Окма ордӧ, а ачыс мӧдӧдчис гортӧ. Вуджис бӧр шорсӧ да думыштіс: «Сеті детинкаӧс велӧдчыны Окмалы, ачым весиг эг юав, кӧні Окмалӧн оланіныс.» Кӧсйис старик косавны да юавны Окмалысь, но Окма ни детинка эз нин вӧвны. Маитчис, маитчис старик да локтіс гортас, а гӧтырыслы немтор эз висьтав, кытчӧ колис писӧ.
Коли ӧти во. Старик мӧдіс лӧсьӧдчыны писӧ видлыны Окма ордӧ. Туйӧ петтӧдз пуксис сійӧ гӧтырыскӧд ӧбӧдайтны. Друг сэки бордъяснас швачкӧдчигтыр восьса ӧшиньӧдыс пырис гулю.
— Йӧй кӧ тайӧ гулюыс-а? — шензьӧ старик. — Веськыда керкаӧ пырис!
Сэсся старик босьтіс укват да мӧдіс вӧтлыны гулюӧс керкасьыс. Но гулюыд куимысь кытшовтіс керкасӧ, шыбитчис увлань юрӧн гӧбӧч вылас да морт лои. Видзӧдліс сы вылӧ старик да тӧдіс ассьыс писӧ.
— Менам велӧдчӧмлы вося срок тыри, — шуӧ детинкаыс, — ӧні мун тэ Окма ордӧ да менӧ бӧр кор. Сы ордын велӧдчӧны ме кодь жӧ дас кык детинка. Окмаыд ставнымӧс миянӧс вӧчас дзик ӧткодьӧн и тшӧктас менӧ тӧдны. Он кӧ тӧд, нэмнад менӧ сэсся не аддзывны. Бурджыка приметит. Пызан сайын пукалігӧн ме мӧда паньӧс пуктыны увлань мышкӧн. Ӧні ме локті татчӧ Окмаысь гусьӧн, медым тэныд ставсӧ тайӧс висьтавны.
Сэсся детинкаыд бара пӧртчис гулюӧ да лэбзис.
Мӧдӧдчис старик туйӧ. Воис буретш сійӧ шор дорас, кӧні колян во паныдасьліс Окмакӧд, пуксис шойччыны да гораа шуис: „Окма!»
Окма быттьӧ му улысь петіс да сувтіс стариклы паныд.
— Мыйла, — шуӧ, — чукӧстін менӧ?
— Тӧдан мыйла! Пиӧс нуӧдны локті. Вося срокыд тыри нин велӧдчӧмыслы!
Мунісны, мунісны да воисны Окма керка дінӧ. Пырисны сэтчӧ, а сэні, пызан сайын, пукалӧны дзик ӧткодь дас кык детинка да сёйӧны.
— Но, — шуӧ Окма, — тӧдан он, коді тэнад детинкаыд? Он кӧ тӧд, сэсся некор нин сійӧс он аддзыв.
— Энлы, — шуӧ старик да аддзӧ: панясигӧн ӧти детинка паньсӧ пыр увлань мышкӧн пуктылӧ пызан вылӧ.
— Вот тайӧ, — индіс старик сійӧ детинкаыс вылӧ.
— Тӧдін, — шуӧ Окма, — но ӧні мӧд во кежлӧ кольлан он ме ордӧ питӧ велӧдчыны?
— Кольла, — шуӧ старик.
Муніс старик гортас. Вот коркӧ прӧйдитіс мӧд во. Старик лӧсьӧдчӧ нин вӧлі мунны пиысла. Друг восьса ӧшиньӧд на керкаӧ бара лэбзис гулю, куимысь кытшовтіс керка пытшкӧссӧ, пуксис гӧбӧч вылӧ и пӧри мортӧ. Старик бара тӧдіс ассьыс писӧ.
— Но, — шуӧ, — батьӧ, менам велӧдчӧмлы тыри кык во нин. Окма дас кыкнаннымӧс миянӧс пӧртас дзодзӧгъясӧ. Ме понда кокасьны бордъяс лэдзӧмӧн да сьыліӧс нюжйӧдлӧмӧн. Он кӧ менӧ тӧд, сэсся менӧ нэмтӧ не аддзывны. Ме татчӧ локті Окмаысь гусьӧн, медым тэныд висьтавны та йылысь.
Сэсся детинка бара пӧртчис гулюӧ да лэбзис.
Мӧдӧдчис старик Окма ордӧ. Муніс, муніс да воис сійӧ шор дорас, кӧні первой паныдасьлісны Окмакӧд. Пуксис сэтчӧ старик шойччыны да шуис: „Окма!»
Окма быттьӧкӧ му улысь петіс да сувтіс старик водзӧ.
— Мыйла, — шуӧ, — чукӧстін менӧ?
— Тӧдан мыйла! Пиӧс нуӧдны локті. Вося срокыд тыри нин велӧдчӧмыслы!
Мунісны, мунісны да воисны Окма керка дінӧ. Пырисны сэтчӧ, а сэні джоджын дас кык дзодзӧг кокасьӧны: дас кыкнанныс дзик ӧткодьӧсь.
— Но, — шуӧ, — тӧд ассьыд питӧ! Он кӧ тӧд, нэмтӧ сэсся он аддзыв!
— Энлы тэрмась, — шуӧ старик, — часлы, прамӧйджыка видзӧдла да вӧлисти тэд висьтала.
Видзӧдӧ старик и аддзӧ: кокасигас ӧти дзодзӧг пыр сьылісӧ нюжйӧдлӧ да борд пӧвсӧ увлань лэдзӧ.
— Вот тайӧ, — индіс старик сійӧ дзодзӧгыс вылӧ.
— Тӧдін, — шуӧ Окма, — но ӧні коймӧд во кежлӧ кольлан он ме ордӧ ассьыд питӧ велӧдчыны?
— Кольла, — шуӧ старик.
Муніс старик гортас, колис ассьыс писӧ Окма ордӧ коймӧд во кежлӧ.
Коли ещӧ ӧти во. Пырис бара старик ӧшиньӧд гулю, куимысь кытшовтіс керка пытшкӧсті и мортӧ пӧртчис. Тӧдіс бара старик ассьыс писӧ.
— Но, — шуӧ пиыс батьыслы, — менам велӧдчӧмлы тыри куим во. Ӧні Окмаыд пӧртас миянӧс дас кыкнаннымӧс уткаясӧ. Он кӧ тӧд, сэсся некор он аддзыв менӧ. Ме кута кокасьны борд пӧлӧс муӧ лэдзӧмӧн.
Сэсся бара пӧртчис гулюӧ да лэбзис.
Мӧдӧдчис старик Окма ордӧ. Воис сійӧ шор дорас, кӧні первой паныдасьліс Окмакӧд, пуксис шойччыны да шуис „Окма!»
Быттьӧкӧ му улысь друг петіс да сувтіс старик водзӧ Окма.
— Мыйла, — шуӧ, — чукӧстін менӧ?
— Тӧдан мыйла! Пиӧс нуӧдны локті! Куим вося срок тыри нин велӧдчӧмыслы!
Муніс Окма ордӧ, пырис сы керкаӧ. Аддзӧ старик: Окма ордын дас кык утка кокасьӧны.
— Тӧд, — шуӧ Окма, — тайӧ дас кык утка письыс ассьыд питӧ. Он кӧ тӧд, нэмтӧ сэсся сійӧс он аддзыв.
— Вот тайӧ, — индіс старик ӧти утка вылӧ, коді вӧлі кокасьӧ борд пӧвсӧ муӧ лэдзӧмӧн.
— Тӧдін, — шуӧ Окма, — босьт да нуӧд сійӧс гортад, но сӧмын туйын мунігад сійӧс эн лэдз кисьыд. Лэдзан кӧ, воштан ассьыд питӧ век кежлӧ. Сійӧ сэк менам лоӧ.
Босьтіс старик уткаӧс киняулас да мӧдӧдчис гортас.
Воис бара сійӧ шор дорас, кӧні первой паныдасьліс Окмакӧд. Кыркӧтшсӧ кайигӧн сійӧ джӧмдіс да уси и уськӧдіс киняувсьыс уткасӧ. Утка нетшыштчис да кӧсйӧ вӧлі качӧдчыны эськӧ вывлань, но сэк кыськӧ сы вылӧ уськӧдчис варыш, кватитіс и нуис сійӧс. Казьтыштіс старик Окмалысь кывъяссӧ и ставсӧ ӧні гӧгӧрвоис, мый Окма пышйӧдіс сылысь детинкасӧ. Бергӧдчис старик шор дорӧ, чуксаліс, чуксаліс Окмаӧс, но Окма весиг нырсӧ эз мыччыв. Шогсис, шогсис старик да муніс гортас. Вӧчны ӧні нинӧм — воштіс нэм кежлас ассьыс детинкасӧ. Тадзи коли во-мӧд, а, гашкӧ, и унджык. Муніс ӧтчыд старик базар вылӧ да аддзӧ зэв мича тройкаа вӧв. Сувтіс старик да пондіс любуйтчыны вӧвъяс вылӧ. Кор кӧзяиныс вешйис тройка дінысь, друг ӧти вӧв шыасис морт гӧлӧсӧн старик дінӧ:
— Босьт, батьӧ, менсьым сермӧдӧс, мезды менӧ домповодысь!
Старик сэк босьтіс вӧвлысь сермӧдсӧ. Вӧв кыдз нетшыштчис да скач гӧнитіс. Кор кӧзяиныс казяліс, мый сылӧн ӧти вӧв орӧдчис да гӧнитіс, сійӧ дыр эз понды думайтны, шыбитчис увлань юрӧн муӧ, пӧртчис кӧинӧ да котӧртіс пышйысь вӧв бӧрся. Старик сразу гӧгӧрвоис ставсӧ, мый тройкалӧн кӧзяин вӧлі Окма, а пышйӧм вӧлыс — сылӧн пи, но пиыслы отсавны сійӧ нинӧмӧн эз вермы.
Окма вӧтчис, вӧтчис аслас вӧв бӧрся да пондіс сійӧс суӧдны. Вӧлыд сэк шыбитчис увлань юрӧн да пӧртчис катшаӧ и лэбис пу йылӧ. Окма пӧртчис варышӧ да уськӧдчис катша вылӧ. Катшаыд пӧртчис вурдысьӧ да пырис му розьӧ. Окма сідз жӧ пӧртчис вурдысьӧ да вӧтчис сы бӧрся. Первой вурдысьыд удитіс кодйысьны кыркӧтш дорӧдз, уськӧдчис ю дінӧ да пӧртчис йӧршӧ. Окма сэк пӧртчис сирӧ да пондіс вӧтлысьны йӧрш бӧрся. Сирыд пондіс суӧдны, коньӧр йӧршлы некытчӧ лои воштысьнысӧ. Берег дорын сэк вӧлі пожъясьӧ сарскӧй служанка. Йӧршыд уськӧдчис веськыда служанка вылӧ, чеччыштіс мыськалӧм платьеяс пиӧ да пӧртчис зарниа чунькытшӧ. Сир уськӧдчис берег дорӧ, но сарскӧй служанка повзьӧдіс сирӧс. Аддзис служанка мыськалӧм платьеяс пиысь зарниа чунькытш, сылы лои зэв любӧ. Сійӧ чунькытшаліс да мӧдіс новлыны. Узьны водігас, кор пӧрччис сійӧ чунькытшсӧ, друг сы водзын лоис зэв мича молодеч да висьталіс ас йывсьыс, коді сійӧ.
— Аски, — шуӧ, — Окмаыд непременнӧ локтас татчӧ да кутас корны чунькытштӧ. Тэ кӧ он сӧгласитчы сетны, Окма перъяс тэнсьыд чунькытштӧ сар приказ серти. Тэ кӧ жалитан менӧ, чунькытш сетігӧн уськӧд сійӧс джоджӧ, ме сэк пӧртча анькытш китырӧ. Кор Окма мӧдас ӧктыны киссьӧм анькытшсӧ, тэ сэк дзеб ӧти анькытш тусь, а сэсся шыбит вывлань.
Ставыс сідзи и лои, кыдз колӧ вӧлі виччысьны. Мӧд лун асывнас жӧ воис сарскӧй служанка дінӧ Окма, кутіс корны ассьыс вошӧм чунькытшсӧ, кӧсйысис сы пыдди служанкалы уна деньга, но служанка нинӧмысь эз сет сюрӧм чунькытштӧ. Сэк Окма муніс сар дінӧ жалуйтчыны служанка вылӧ, кӧсйысис мынтыны чунькытш вылӧ сарлы уна деньга. Сарыд корис сэк служанкаӧс да тшӧктіс сетны чунькытшсӧ Окмалы. Та бӧрын служанка, дерт, эз нин вермы пыксьыны. Сійӧ перйис чуньсьыс чунькытшсӧ, но Окмалы киас сетӧм пыдди уськӧдіс джоджӧ, и чунькытш пыдди джоджӧ сявкмуні анькытш китыр. Окма пӧртчис петукӧ да зэв ӧдйӧ мӧдіс кокавны анькытш тусьяссӧ. Но сэк служанкаыд кокнас тальччис ӧти анькытш тусь вылӧ да дзебис сійӧс Окмаысь. Сэсся босьтіс киас да шыбитіс вывлань. Сэк анькытш тусь друг пӧри варышӧ. Варыш уськӧдчис петук вылӧ да сэн жӧ сійӧс косявліс. Та бӧрын варышыд увлань юрӧн шыбитчис джоджӧ, пӧри том молодечӧ да шуӧ:
— Спасибо тэд, мый мездін менӧ кӧлдун Окмаысь. Ӧні сылӧн кӧлдовскӧй выныс ме вылын помасис, и аслыс Окмалы воис пом. Мунан он тэ ме сайӧ верӧссайӧ?
— Кыдз нӧ ог мун верӧссайӧ татшӧм молодеч сайӧ! — шуӧ сарскӧй служанка.
Сэсся гӧтрасисны да овмӧдчисны найӧ зэв бура и, гашкӧ, ӧні на олӧны да вылӧны.
