ЙӦЛА ГОР

(Му пуксьӧм йылысь кык юкӧна ворсӧм)

Ворсысьяс:

ЕН да ОМӦЛЬ — ен-вокъяс (ЕН — еджыда-зарниа паськӧма. ОМӦЛЬ — сьӧда-гӧрда. Найӧ мича бӧжаӧсь, сюръясаӧсь, ыджыд пеляӧсь, лэбач ныраӧсь, йӧз сямаӧсь, но абу дзик йӧз.)

ПОН

МОРТ

АКАНЬ (АНЬ)

ЕНЭЖ, МУ, ВА, ПАРМА — ставыс ловъя, вӧрӧ, олӧ

ЮСЬ, КЫРНЫШ, КӦР ДА МУКӦД ЗВЕР-ПӦТКАЛӦН ВУДЖӦРЪЯС

ВИСЬӦМЪЯС — сьӧдӧсь, пемыдгӧрдӧсь, зэв мисьтӧмӧсь

Воддза юкӧн

МЕДВОДДЗА СЕРПАС

Пуркъялысь ру пиын югнитлӧны Чардби да Шонді югӧръяс. Муракылыштлӧ гым. Шлявгысь зэр шы да шоръяслӧн бузгӧм содӧны шы гудырӧ. Муыс самӧй на чужӧ-муткырасьӧ. Чужӧны юяс да тыяс. Кыптӧны крут изъяс да веж туруна мылькъяс. Мыччысьӧны веж кыддза расъяс да сьӧд козъя тільяс, зарни пожӧма ягъяс да лӧз ниа діяс.

Юсь клуксӧм да Кырныш круксӧм вевттьывлӧны корсюрӧ став шысӧ. Кадысь кадӧ зэв ыджыд ӧдӧн вуджӧртчывлӧны налӧн мыгӧръясыс. Он вермы гӧгӧрвоны: дурӧны Юсь да Кырныш али синсьыныс би петмӧн тышкасьӧны ӧта-мӧдыскӧд. Ру рӧммӧ гӧрда-лӧза рӧмъясӧн: шуйгаладорын лӧзалӧ, веськыдладорын гӧрдалӧ. Вочасӧн вылыс веськыдладорсянь тыдовтчӧ Зарниа Югыд, паськалӧ Му и Енэж пасьтала, вӧтлӧ лӧза-гӧрда рӧмыдсӧ ылыс пельӧсъясӧ. Воссьӧ Ывлавыв, выль чужӧм Ывлавыв.

Юсь да Кырныш мыгӧръяс танкнитчӧны морӧс на морӧс, усьӧны Му вылӧ да пӧрӧны Енма-Омӧляӧ. Пемдывлӧ.

МӦД СЕРПАС

Асывводз. Гажа Ывлавыв. Веськыдвылын — кыдзьяс, шуйгавылын — козъяс. Ю. Енэж. Турун. Вуджрасьӧны пемӧсъяс. Кӧнкӧ кыддза раскын кӧкыштӧ кӧк. Дзользьӧны лэбачьяс.

Петӧ Ен. Гӧгыльтӧ зарни Шонді Енэж кузя, сэсся ӧшӧдӧ Енэжӧ аслыс киӧн судзан выйӧ. Пуксьӧ кыдзьяс улын гырнич бергӧдлан кытш водзӧ. Козъяс улысь быйкнитӧ Омӧль, торкнитӧ пу барабанӧ. Ен дрӧгнитӧ, кокнас гоз-мӧдысь бергӧдӧ кытшсӧ. Омӧль матыстчӧ сы дорӧ.

ОМӦЛЬ.

Мый нӧ, воканӧй, жугыльӧ усьӧмыд?

Видзӧд: вӧр-ваыс гӧгӧрбок — со!

Аслад вежӧрӧн муркӧдӧм мичлуныс

сьӧлӧм вылад нӧ оз ӧмӧй во?

Мырсим кык морта вежон чӧж тэкӧд ми:

вӧчим вӧръяс и тыяс, сюрс ю,

вӧчим черияс, пемӧсъяс, пӧткаяс,

Ва и Сынӧд, и Енэж, и Му...

Тільсим пӧтмӧн, дай мудзӧмыс сюрыштіс.

Ӧні гажӧдчы сӧмын да ов.

ЕН (кыпӧдӧ юрсӧ. Синмалӧ Ывлавывсӧ. Тӧдчӧ: сьӧлӧмыс абу на бурмӧма).

Омӧль-вокӧ, дерт, вӧчӧма унатор,

сӧмын нинӧм оз кыпӧд мен лов.

Быттьӧ мӧдторджык вӧлі тай кӧсйыссьӧ,

но ог гӧгӧрво, воканӧй, мый.

Мыйкӧ ыджыдтор вежӧрын гудрасьӧ,

да ӧд другысьӧн мӧвпсӧ он кый.

ОМӦЛЬ (кыпыда).

Тырмас норасьны, видзӧдлы гӧгӧрбок:

эз-ӧ тайӧ тэд водзынджык ков,

кор ми лэбалім Нэмӧвӧй Пемыдас,

кор эз вӧв нинӧмтор, ньӧти лов?

Кывзы: Пармаын дзользьӧны лэбачьяс!

Кывзы: пучерӧ торкӧдчӧ Кыр!

Кывзы: баксӧны кӧръяс да йӧраяс!

Дугды жуглясьны, гортад моз пыр...

ЕН.

Лӧньлы! Дзуган тэ мывкыдӧс-вежӧрӧс,

сярган ӧтарӧ Кыр Сизьыд моз.

Уна лэбачыс, быдсяма пӧткаыс,

но оз ков налӧн сьылӧмыс, оз.

Ставӧн сьылӧны, кыдзи ме сьывлі нин,

ставныс нерӧны менсьым Важ Вӧт.

Тайӧ шыясыс вӧк петмӧн тӧдсаӧсь,

тайӧ дзользьӧмӧн сьӧлӧм оз пӧт.

ОМӦЛЬ (шензьӧ).

Кыдз нӧ сідз? Ме жӧ на вылысь велӧдча.

Талун вӧчи со торкӧдчан пӧв...

Кӧсъян, воканӧй, пӧлянӧн гажӧда?

Татшӧм шемӧсыс некор эз вӧв.

Перйӧ питшӧгсьыс пӧлян, ворсӧ-ливкйӧдлӧ.

ЕН.

Пӧ-ӧлян... Аддзӧмыд, мыйӧн мен ошйысьны.

Тадзтӧ лэбачьяс тюргӧны пыр.

Найӧс верман тэ нерны Кад помасьтӧдз,

оз кӧ, коньӧрлӧн, ловшыыд быр.

Гажтӧм меным, и тэысь нин шогӧдӧ:

бӧръя кадас тэ омӧлик ёрт.

Энлы! Кывзы

(Аслыс.)

...а мый эськӧ, вӧчны кӧ...?

(Чорыда нин.)

Вӧча выль пӧлӧс лолӧс ме — Морт!

ОМӦЛЬ (виччысьӧмӧн).

Гашкӧ, весьшӧрӧ, Енмӧй, тэ тэрмасян?

Гашкӧ, миянлы некод оз ков?

ЕН.

Отсышт, вокӧ, вай, тырмас сэн пӧлясьны.

Медбур сёйысь ме вӧча выль лов.

Кыдзи шуа, сідз лоас. Да пель водзын

нинӧм абусӧ сэсся эн лӧвт.

Ветлам. Зарни кодь сёй матысь аддзывлі.

(Синсӧ чӧвтлӧ пу торган вылӧ, дӧзмӧ.)

Ассьыд пӧвтортӧ, шуи тай, чӧвт!

Пырӧны вӧрӧ. Котралӧны-дзивъялӧны гӧгӧрбок и ӧтарӧ-мӧдарӧ пемӧс вуджӧръяс и ловъя пемӧсъяс. Сорласьӧмаӧсь вӧт и вемӧс.

КОЙМӦД СЕРПАС

Петӧны. Кыскӧны сёй пельса. Енлӧн кытш лӧсьӧдігкості да ноксигкості Омӧль перйӧ пельсаысь ӧти асык. Видзӧдлӧ сы пыр, сюйлӧ асык пытшкас кисӧ, тотшкӧдыштӧ ӧтилаӧ, мӧдлаӧ. Ылісянь кылыштӧ бубен йӧла.

ОМӦЛЬ. О! (Синмыс югнитлӧ. Тыдалӧ, сылӧн чужӧ ыджыд мӧвп.)

ЕН. Отсышт!

Омӧль зэв ӧдйӧ дзебӧ мыш саяс гусялӧм асыксӧ, кокнас тюрӧдӧ козъя тільлань. Енма-Омӧля пӧрӧдӧны сёйсӧ кытш вылӧ. Ен пуксьӧ кытш сайӧ, видлігмоз бергӧдӧ кокнас.

ЕН.

Мун да довъялышт Пармаас шойччигмоз,

менсьым уджӧс тэ бара эн торк.

Сідз кӧ артмас, кыдз мӧвпъясӧн шымырті,

артмас мича да вежӧра Морт.

ОМӦЛЬ (кыпӧдыштлӧ пельпомсӧ, веськодьпырысь). Колантор вӧлі тэ бӧрся кыйӧдны.

Бара ышнясян. Артмас ли оз...

(Гораа, Ен кылӧм вылӧ.)

Вӧрас пырыштла, сынӧднас лолышта,

пӧтмӧн няръяла намыр да оз!

Босьтӧ киняулас торгансӧ, торкнитӧ. Торган шыяс пыдди йӧла разӧдӧ бубен гор. Омӧль пырӧ вӧрӧ, Ен бӧрся кыйӧдчӧмӧн нокӧ-зэвтӧ гусялӧм асык вылӧ кучик. Ен бергӧдлӧ кытшсӧ, тапкӧдӧ сёй лятисӧ.

Пемдыштлӧ. Ыпнитлӧны би югӧръяс. Би пӧртмасьӧ уна рӧмӧн. Сёй ляти да Енлӧн ки вылӧ усьӧ гӧрд югӧр.

Муракылӧ гым. Шутьлялӧ тӧв. Дзуртӧны пуяс. Омӧль усьӧ кымынь, бӧрӧн кыссьӧ пуяс улӧ, кыскӧ помавтӧм бубен.

Гӧрда-вижа сёй ляти бергалӧ, чукӧртчывлӧ кытшӧ, кыптывлӧ ыджыд гырнич кодьӧдз, паськавлӧ дзоридз моз. Кытш вылын бергалӧ-кыптӧ вочасӧн Морт мыгӧр.

ЕН (лыддьӧдлӧ пуяс шувгӧм улӧ).

Мусяньыс эбӧссӧ, Васяньыс визувсӧ,

Енэжсянь вежӧрсӧ, Тӧвсяньыс ловшысӧ,

Бисяньыс муслунсӧ, Пусяньыс винёвсӧ...

Кыпӧдчы, Мортанӧй, кок вылад зумыда,

пучерысь веськыдджык тушаа-мыгӧра,

Тӧлысьысь еджыдджык чужӧма-банъяса,

Ен кодь жӧ писькӧсӧн, кужысьӧн-керысьӧн,

вежӧра, киподъя, авъяӧн-мичаӧн.

Кытш дугдӧ бергавны. Пуксьӧ чӧв-лӧнь. Асъя кыа югӧр усьӧ кытш вылын сулалысь Мортлы чужӧм вылас. Морт юрсяньыс кок улӧдзыс кырссялӧма-кормӧма. Ен ньӧжйӧник, мудзпырысь чеччӧ кытш сайысь.

ЕН (Мортлы).

Со и вӧчи ме медбӧръя олысьӧс.

Косьмы гож водзас: шондіыс дон.

Водла шойччыны, бӧрас нин ловзьӧда.

Тэнӧ видзнысӧ кольччывлас Пон.

Шутёвтӧ. Локтӧ Пон, легӧдӧ бӧжнас, леститчӧ.

Видзӧд-дӧзьӧрит, медым дзик некоді тайӧ

Мортлы эз вӧч мыйкӧ лёк,

медым вок менам, Омӧль, эз матыстчы.

Зэв ӧд шогмытӧм дзоляджык вок.

Муна, вугыртла.

Пырӧ кыддза раскӧ мыйкӧ броткигтыр.

ПОН.

Видза, дерт, вӧчӧмтор,

ме ӧд дорйысьыс абу на лёк:

пинь кӧ жергӧда, кута кӧ эргыны,

медъён вӧрӧглӧн лыжалас кок.

Рӧмдӧ. Муракылӧ ылысса гым моз Енлӧн шкоргӧмыс.

НЁЛЬӦД СЕРПАС

Гусьӧник кыйкъялӧмӧн локтӧ Омӧль, асыкысь вӧчӧм эзысь куа Тӧлысь-бубена. Кытсалӧ Понйӧс.

ПОН (эргӧ, увтчӧ). Мун! Мун! Мун! Мун!

ОМӦЛЬ (леститчӧ).

Аттӧ! Мича жӧ Енмыслӧн Кутьӧйыс:

кодзув синъяса, чурвидзӧ пель.

Тайӧ, тыдалӧ, мувывса олыссьыс

медся повтӧм, да вына, да пельк.

ПОН. Мун! Мун! Мун! Мун! Эр-р-р-р!

Уськӧдчӧ Омӧль вылӧ. Тшапкысьӧ кокас. Омӧль Тӧлысь-бубеннас нӧйтӧ Понйӧс, мынтӧдчӧ да пышйӧ. Пон бӧр сувтӧ кытш дорӧ.

ОМӦЛЬ (скӧрысь грӧзитӧ козъяс увсянь).

Энлы, пеж ловлы пужсӧ час петкӧдла.

Эм и тэ кодьсӧ лӧньӧдан грӧз.

Ӧтнам Му вылас ворсысьыс-сьылысьыс:

оз ков ме вывті кутшӧмкӧ йӧз.

Медъя, чужин кӧ, коньӧрӧй-Мортанӧй,

Енлӧн ки улысь петін кӧ тшук,

ов! Но Омӧльлысь кывзы быд шуӧмсӧ,

менсьым тшӧктӧмӧс пель саяд тшуп!

Омӧль камалӧ-бергалӧ, эзысь Тӧлысь-бубенас брунӧдӧ. Пон йӧжгылясьӧ.

ОМӦЛЬ.

Вой тӧв! Чизыр лола Вой тӧв!

Бергӧд чужӧмбантӧ татчӧ!

Кынты лысва, кынты войтва,

камод мусьыс лешак паччӧр,

дор кӧрт гумла, эзысьт пуяс,

уклад чептӧн чептав юяс!

Тӧвзьысьӧ. Кыпӧдчӧ Турӧб. Лёкысь шувгӧ Тӧв. Пон топӧдчӧ Морт дорӧ, йӧжгылясьӧ, тіралӧ кӧдзыдсьыс, омлялӧ.

ПОН.

Ы-ыыв, ы-ы-ыв, ы-ы-ыв, ы-ы-ыв.

Оз нин некор лымйыс сыв.

Турда, кынма, Енмӧн керӧм.

Омӧльлы, дерт, ставыс серам.

ОМӦЛЬ (матыстчӧ Понлань, тешитчӧмӧн).

Мый нӧ, Кутьӧӧй, коньӧрӧй, жугыльтчин?

Он нин важ мозыд ме вылӧ увт.

Синмыд чусмӧма, ныр-вомыд гыӧра,

да и тшӧтьыд оз воддза моз сувт.

(Тапнитӧ асьсӧ плешкас. Гальскӧмӧн.)

Со ӧд вунӧдчи! Мыйсяма тшӧть йылысь

сёрни нуӧда? Коньӧрӧй Пон!

Тэ жӧ пасьтӧм на, сё морӧ! Майшасян:

вывті ывлаас кӧдзыдыс ён.

Пон сӧмын тіралӧ да никсӧ.

Менӧ лэдзлан кӧ вӧчӧмтор видлыны,

он кӧ шегъясӧс ӧтитӧг разь,

тэныд козьнала шоныдик, небыдик...

(Синсӧ куньтыртлӧ.)

...сэтшӧм мичаник... кокньыдик пась.

ПОН. Н-но! Н-но! Н-но! Вай! Вай! Вай!

Омӧль плавгӧ Пон вылӧ пась. Пон вешйӧ бокӧ. Омӧль матыстчӧ Морт дорӧ, кульӧ кырсьсӧ, гугӧдӧ Мортӧс, пӧльыштӧ. Морт ловзьӧ. Омӧль ӧшӧдӧ Тӧлысь-бубенсӧ Енэжӧ Шондікӧд орччӧн, тутӧстӧ пӧлянӧ, пышйӧ сералӧмӧн. Тӧлысь-бубенсянь киссьӧ эзысь югӧр.

ВИТӦД СЕРПАС

Пон матыстчӧ Морт дорӧ. Исалӧ Омӧльлысь кок туйсӧ. Никсӧ. Увтыштӧ. Морт нюжмасьӧ быттьӧ дыр узьӧм бӧрын. Вӧрӧдӧ ки-коксӧ. Чеччыштӧ кытш вылысь.

МОРТ.

Дыр жӧ узьсьӧма кокувса сёй пиас.

Мыйла водзынджык бара эг чуж?

Омӧль ловзьӧдіс, вӧтъясӧс разӧдіс,

пышйис.

(Кост. Видзӧдасьӧ гӧгӧрбок.)

Нинӧмтор ог на ме куж.

Эз и велӧдышт нинӧмӧ коньӧрӧс.

Сэсся ӧні мен вӧчнысӧ мый?

Ог кӧ ветлы да пармаас пыравлы...

Ог кӧ нуръясьны звер-пӧтка кый...

Казялӧ Енэжын ӧшалысь Тӧлысь-бубен. Матыстчӧ, видзӧдалӧ быд боксянь ворсансӧ, кинас сайӧдчӧ югӧрысь. Гӧгралігмозыс люкасьӧ Тӧлысь-бубенӧ юрнас. Бубен пыдісянь бувкнитӧ. Морт виччысьтӧмысла садьтӧг чепӧсйӧ бубен дорысь. Ас садяс воӧм мысти выльысь матыстчӧ. Коставлӧмӧн первой чунь помнас, сэсся ки пыдӧснас тувкйӧ бубенӧ. Кывзысьӧ.

О-о!

Тайӧ ворсанлысь шыяссӧ кывлі нин.

Камгӧ тувсовъя Гым моза дзик.

Вай жӧ ворсышта, йӧктышта, пессьышта.

Вир-яй кынмӧма, измӧма чиг.

Босьтӧ бубенсӧ. Ворсӧ. Йӧктӧ. Горзӧ. Бергалӧ. Камалӧ. Пон чеччалӧ сы гӧгӧр. Увтчӧ.

Ок и гажа жӧ вӧлӧма овнысӧ!

Муса Ывлаӧй! Вӧр-ваӧй! Морт!

Морт ӧд чужис! Ті кыланныд онӧй ли?

Чужи ме! Чужи Му вылын!

(Понлы)

Ёрт!

Мунам Пармаӧ кынӧмпӧт перйыны.

Кынӧм сюмалӧ, ола нин Нэм,

а эг видлы ни ватор, ни сёянтор.

Тшыгла косьмӧма дзоляник вем.

Мунӧ. Пон бергалыштӧ, кӧсйӧ вӧтчыны сы бӧрся, но оз удит: петӧ садьмӧм Ен.

ЕН (видзӧдлӧ Пон вылӧ. Сэсся тыртӧм кытш вылӧ).

Тэ нӧ коді? Да кӧн менам вӧчӧмтор?

Кытчӧ вошӧма ловзьытӧм Морт?

ПОН.

Пырис Пармаӧ звер-пӧтка помавны.

Омӧль ловзьӧдіс лолавтӧм орт.

ЕН (лёкысь чужйӧ кытшӧ. Кытш пӧрӧ).

Бара водзавны Омӧльыд лысьтӧма!

Часлы! Веськавлан ки улӧ мен!

Вӧтла Му вылысь Улысса Муясӧ!

Ен на ме? Али абу нин Ен?!

(Понлы.)

Тэнӧ, шогмытӧм, вузӧса быдтасӧс,

ог-ӧ нэм кежлӧ ёрдкылӧн ёр?!

Нэм чӧж вурзавны, омӧльтны Омӧльӧс...

Медым Тӧлысь кор гыӧра, дзор,

медбур морт аслас онялысь керкаас

медся пашляка войӧ оз лэдз.

Медым вӧравны Морт водзын мунігӧн

сӧмын исыштлан пӧткаа лэч.

Медым собалан Йӧра да Кӧр бӧрся

кузь лунтыр, да мед нюжалас кыв,

да мед вӧраліг сӧмын и сюрыштлас

сьӧд нянь кӧрыш да койбедьлӧн йыв!!!

Мун!!!

ПОН (омлялӧ).

О-омӧ-ӧ-ль! Сюрлан кӧ, пура: вур-вар!

Мунӧ бӧжсӧ да юрсӧ ӧшӧдӧмӧн.

Мӧд юкӧн

КВАЙТӦД СЕРПАС

Сэн жӧ. Ен ӧтнас. Пармасянь кылӧ буксанӧн буксӧм.

ЕН (кывзысьӧ).

Бара вӧчӧма Омӧльыд ворсантор:

Кӧрлысь баксӧмсӧ нерӧма тадз.

Оз тай веськавлы менам пӧсь ки улӧ,

эськӧ шылькнитіс мышкусӧ шадз.

Оз тай лешаклӧн горш дорыс гӧрддзасьлы,

тутсӧ ылӧсас, кужӧ ли — оз,

либӧ камӧдӧ пӧвйӧ да бубенӧ.

Мыйла вомнас, кыдз шулі, оз ворс?

Эськӧ, бурнога сьывны кӧ велаліс,

сэсся ворсанӧн содтыштіс шы.

Тайӧ пӧляннад, буксаннад, чипсаннад

вомыд пӧдса да, ёна он сьыв.

Чорыд тотшкӧдчан, сяркӧдчан пӧвъясӧн

лов оз личав, дай сьӧлӧм оз бурд.

Гашкӧ, вӧчны мен шойччигмоз Гудӧктор,

медым сьывны и йӧктыны бур.

Ылысса йӧла вайӧ летчан вужлысь нюжъялан, нор шы. Сылы вочавидзӧ Енлӧн мӧвпъясын чужысь Сигудӧк. Ен кывзысьыштӧ. Босьтӧ ён Кыдз пу, перйӧ ыджыд пурт да вӧлалӧ.

Вӧча Гудӧксӧ лымъеджыд Кыдз пуысь,

но ог Омӧль моз: веськыд да кос.

Вӧча Морт нога, мед менам Гудӧклӧн

вӧлі пельпом, и бекъяс, и кос.

Вӧлалӧ. Вочасӧн кыдз пу керйысь артмӧ нывбаба мыгӧр. Ен гыжъялӧ юрсӧ, шӧйӧвошыштӧма.

Мыйкӧ мӧдтор кӧ тан менам вӧчсис-а?

Артмис бара эз Гудӧк, а Морт.

(Кост.)

Мӧдыс ӧтнас жӧ яг вывті ризъялӧ,

гашкӧ, лоӧ мед сылы бур ёрт?

(Падъялӧ.)

Али нинӧмла кывзысьтӧм котырсӧ

ковтӧг йывмӧдны, олас, мый эм.

Сідз нин Омӧльыс ме вылын серавлӧ:

Мортлы сетӧма лов-ру и вем.

Недыр падъялыштӧм бӧрын босьтӧ нывбаба баласӧ, нуӧ Шонді улӧ, мыджӧ пу бокӧ. Шонді югӧр крута усьӧ Акань вылӧ, быттьӧ мыськалӧ сійӧс.

Медым син сайын, бокынджык сулавлас.

Ог на ловзьӧдлы, кытшовтла вӧр.

Ковмас Гудӧксӧ вӧлавны Коз пуысь.

Оз кӧ сюр, вӧлись косавла бӧр:

выльысь мӧвпыштла, мӧд Мортыс колӧ-ӧ.

Жӧдзӧ, оз на тӧд, мунны-не. Кинас ӧвтыштӧ.

Ветла, пальӧда жаялӧм юр...

Мыла Гудӧксӧ вӧчны, бур Гудӧксӧ,

оз-ӧ гораджык пу меным сюр.

Пырӧ козъя тілльӧ.

СИЗИМӦД СЕРПАС

Локтӧ Морт, камӧдӧ Тӧлысь-бубенӧ, ылӧсас горзӧ лёкгоршӧн да чиклясьӧ. Друг аддзӧ Енмӧн вӧчӧм Аканьӧс. Джӧм сувтӧ. Тінькнитӧ да орӧ Сигудӧк шы: Морт кыйӧ Енлысь вӧт вуджӧрсӧ.

МОРТ.

Аттӧ! Син водзын менам-ӧ вералӧ?

Али сынӧдыс кольмӧдіс юр?

Гашкӧ, вержитчӧ-каститчӧ Омӧльыс?

Гашкӧ, юсьӧма кодаджык сур?

Ӧшӧдӧ бубенсӧ Енэжӧ. Тшапитчыштӧ: шылькнитӧ юрсисӧ, кисӧ чышкыштӧ бокъясас, матыстчӧ матӧджык.

Нолтӧ, Аканьӧй, ме вылӧ видзӧдлы,

чӧвтлы ме вылӧ чӧдлач лӧз син...

Акань, дерт, чӧв олӧ. Морт дӧзмыштӧ.

Тэкӧд йӧзыс став Му пасьта кыкӧн на:

ӧткодь миянлӧн Пармаын чин...

Сюсьджыка видзӧдлӧ Акань вылӧ.

Ак тэ, трасича! Мый нӧ ме видзӧді?

Кертӧм-лӧсавтӧм вӧлӧма гыр.

Колӧ корсьлыны ӧні жӧ Омӧльӧс,

медым ловзьӧдас пырысьтӧм-пыр.

Локтӧ Омӧль. Буксанӧ букӧстлӧ, пӧлянӧ тутӧстлӧ — нимкодясьӧ.

ОМӦЛЬ.

Мый нӧ бара нин, Мортанӧй, казьтывлан?

Мыйла Пармасьыс зверсӧ он кый?

Мунам, велӧда чӧсъясӧн кыйсьыны,

дзугъяс сиавны...

(Казялӧ Аканьӧс.)

Тайӧ нӧ мый...?

МОРТ.

Ен тай вӧчӧма кыдз пуысь Аканьӧс,

ачыс мунӧма. Кытчӧ, ог тӧд.

Мича Аканьлы лов абу сетӧма,

бара нӧдӧма выль пӧлӧс Нӧд.

ОМӦЛЬ (шпыньмунӧ).

Часлы, Мортанӧй, бурджыка видзӧдлам.

Вайлы тӧлысьсӧ киясӧ мен.

Гашкӧ, Ентӧг на Аканьӧс ловзьӧдам...

(Аслыс.)

Воштас сэки мӧд Мортӧс бур Ен.

Камалӧ, бергалӧ, горзӧ, матыстчывлӧ Акань дорӧ, пӧлясьӧ, сьӧласьӧ. Акань оз весиг вӧрзьыштлы. Омӧль пласьт усьӧ муӧ, шыбитӧ бубенсӧ, сьӧкыда лолалӧ. Ньӧжйӧ, ӧдва-ӧдва чеччӧ, чышкалӧ пӧсьсӧ.

ОМӦЛЬ.

Оз, оз артмы тай менам дзик нинӧмыс,

Енмыс, тыдалӧ, помӧдз эз вӧч,

мед нин мич вылас вӧр бокын сулалас...

(Мортлы друг зэв скӧрысь, мед яналӧмсӧ дзебны.)

А тэ мӧдлаын кытӧнкӧ жӧдз.

Ныртӧ быдлаӧ сюявны велалін,

дзик быд пельӧсӧ. Мун татысь! Мун!

Он кӧ кывзысь, он ылав кӧ Пармаас,

тайӧ Аканьыс нэмтӧ оз вун.

Чужйӧ путоргансӧ коз улӧ, вешйӧ. Скӧрысь шувгӧ козъя вӧр, вӧтлӧ Мортӧс.

МОРТ (жугыля).

Сідзкӧ, тешитчис Ен тадзи ме вылын.

Таысь некор оз артмы нин Ань,

а ӧд гозйӧн кӧ кургӧмӧн овмӧдчим,

кутшӧм олӧмыс вӧлі сэк шань.

КӦКЪЯМЫСӦД СЕРПАС

Сэн жӧ. Морт жугыль сулалӧ Акань дорын. Коз улӧ саймовтчыштӧма Омӧль. Локтӧ Ен, киас Сигудӧк балаа. Аддзӧ Мортӧс.

ЕН (нимкодя тапкӧдыштӧ Сигудӧк балаӧ).

А-а! Тэ тані нин, сё муса вӧчӧмтор!

Видзӧд: со тэныд вӧча ме мый.

(Казялӧ Мортлысь жугыльӧ усьӧмсӧ.)

Мый он нимкодясь-йӧкты, он сьыв нинӧм,

вӧрса пемӧс ни пӧтка он кый?

Эз-ӧ ло тэкӧд мыйкӧ зэв шогмытӧм?

Эн-ӧ доймы тэ, он-ӧ нин вись?

Мыйла жуглясян, сё муса пиукӧй?

Мыйла копыртін юртӧ?

МОРТ (видзӧдлӧ Акань вылӧ).

Да, сідз...

ЕН (кыйӧ Мортлысь Акань вылӧ видзӧдлӧмсӧ да серӧктыштӧ).

Эз-ӧ Аканьыс бергӧд юр вежӧртӧ?

Эз-ӧ мусаммы лӧсалӧм кер?

МОРТ.

Муслун курыдӧн пуксьӧма морӧсӧ,

сӧмын нинӧм нин ӧні он кер:

Омӧль видліс со Аканьӧс ловзьӧдны,

но эз артмы, кӧть воштіс кузь лун.

Ӧні олӧм — не олӧм. И Шондіыс

пемдіс. Аканьыс юрысь оз мун.

ЕН.

Энлы, ловзьӧдам, сэтшӧма колӧ кӧ

Эн на Шог пиас сирасьтӧдз бӧрд.

Ен лолыштӧ Акань вылӧ. Сійӧ оз вӧрзьы.

ЕН.

Мый нӧ тайӧ? И меным оз ловзьӧдчы.

Бан ни вомдор эз вирысь ло гӧрд.

Ен видзӧдлӧ скӧрысь Омӧль вылӧ. Омӧль кыпӧдыштлӧ пельпомсӧ, ачым пӧ нинӧм ог гӧгӧрво, да кутчысьӧ пӧлянӧ. Ен ырыштчӧ сы вылӧ, лыйӧ чардӧн, Омӧль чепӧсйӧ коз улӧ. Ен пуксьӧ Сигудӧк вӧчны. Морт — Акань подлӧсӧ.

ӦКМЫСӦД СЕРПАС

Ен вӧчӧ Сигудӧк. Омӧль пукалӧ коз улын, пӧлянасьӧ. Морт Акань подлӧсын, малышталӧ кыдз керсӧ, мыйкӧ нурбылялӧ вом горулас, а гашкӧ, и ымзӧ-сьылӧ нор сьыланкыв.

МОРТ.

Эськӧ, позис кӧ Аканьсӧ ловзьӧдны,

кутшӧм шудаӧн лои ме сэк.

Оз тай артмы...

ОМӦЛЬ (дугдӧ ворсны. Родыштӧмӧн да Енмысь видзчысьӧмӧн мыччысьыштӧ коз увсянь).

Да тырмас сэн маласьны,

керйыс лӧставны кутіс нин...

МОРТ (ышловзьӧ).

Эк!

Омӧль довкнитӧ юрнас кӧритӧмӧн да бара босьтчӧ ворсны. Ен килутшнас тотшкӧдыштӧ Сигудӧкас, кывзыштӧ шысӧ.

ЕН (Мортлы).

Нолтӧ, матыстчыв таланьӧ, Мортанӧй.

МОРТ (дышпырысь кыпӧдчӧ).

Мый нин ковмис тэд месяньыс, Ен?

ЕН.

Вайлы, юрситӧ пратьӧн ме нетшышта,

колӧ Гудӧктӧ сиавны тэн.

МОРТ.

А-а кӧть юрӧс тшӧтш дась сорысь орӧдышт:

мый мен юрсьыс, кор олӧмыс дзуг.

Пидзӧсчанясьӧ Ен водзӧ, копыртӧ юрсӧ. Ен нетшыштӧ юрси прать, сиалӧ гудӧксӧ.

ЕН.

Эн на вийсьывлы водза водз: Сурымсӧ

эг на чужтӧй, он усурмун тшук.

Ен помалӧ Сигудӧк, любуйтчыштӧ сыӧн, нуӧдӧ вужнас сияс кузя. Мыла шыяс пыдди кылӧ сӧмын чишкӧм: Гудӧк оз ворс. Морт веськодьпырысь мунӧ бӧр Акань дорӧ.

ЕН (гыжъялӧ юрсӧ).

Мый нӧ лоӧма? Чӧв олӧ Гудӧкӧй...

Акань ловтӧм, и Гудӧкӧн мат...

ОМӦЛЬ (кыйкнитлӧ коз увсянь).

А тэ, воканӧй, коз сирсӧ няклялышт,

сирӧн вужсӧ да сияссӧ мавт...

Ен мавтӧ сирӧн вужсӧ да сияссӧ, нуӧдӧ гоз-мӧдысь вужнас сияс кузя. Гудӧк нюж-няжмунӧ. Ен друг скӧрмӧ.

ЕН.

Тайӧ Омӧльлӧн индӧмӧн артмӧма,

сідзкӧ, абу нин ворсаныс бур.

Медым лешакыс Гудӧкнас няжӧдчас!

Сӧмын пежалі кияс да пурт.

Ен шыбитӧ Сигудӧксӧ ӧтарӧ, пуртсӧ — мӧдарӧ да мунӧ. Омӧль эновтӧ пӧлянсӧ, босьтӧ Сигудӧк, няжӧбтӧ.

ОМӦЛЬ.

Енлӧн киясысь петӧм бур ворсаныс

оз тай шогмы, оз бур ногӧн ворс.

Со ӧд вӧчӧма сісь коз пу тшалакӧ

урлы дзебсьымӧн ичӧтик горс,

сияс зэвтӧма, быттьӧкӧ ситӧгыс

эз позь вӧчнысӧ гажӧдчан куд.

Шыбитӧ Гудӧксӧ мыйкӧ пежӧс моз Мортлы.

ОМӦЛЬ.

Босьт на. Тайӧн дзик дыш меным ворснысӧ,

сямыд тырмас кӧ, «ур позсӧ» кут.

Омӧль мунӧ. Морт тшапкысьӧ сигудӧкӧ, видлалӧ сійӧс.

ДАСӦД СЕРПАС

МОРТ.

Ен эз вермы ни, Омӧль эз босьтчы ни,

менам морттуйӧй тырмас ли — оз?

Збыль ӧд видзӧдлан: быттьӧкӧ немас кодь —

воймӧм, ройӧссьӧм, горсъялӧм коз.

Небыдика, виччысьӧмӧн нуӧдӧ вужйӧн сияс кузя. Сигудӧк шыасьӧ нывбаба гӧлӧсӧн, быттьӧ сьылӧ. Морт кывзысьӧ.

Бубен Омӧльлӧн, шыльӧдӧм-пелькӧдӧм,

брунгӧ зэлӧдӧм Кӧр кунас сідз,

весиг кок сӧныд брунӧдчӧ-тіралӧ,

быттьӧ тӧв йылын кос турун идз.

Пӧлян тюрӧстлӧ Турилӧн шыясӧн,

чипсан — Сьӧлаӧн. Мыла жӧ гор!

Торгӧ путорган, Кыр Сизь моз сяркӧдӧ...

Талӧн мый кодь и шыыс?.. Зэв нор...

Абу вӧр-валӧн варгӧм кодь варгӧмыс,

и оз зёльгы, кыдз тувсовъя шор,

и оз гымав, оз швачӧдчы пашляк моз.

Быттьӧ висьталӧ зэв гусятор...

Быдтор шыясас: шогыс и нимкодьыс,

жугыль муслун и ылысса грӧз...

Ставсӧ восьтӧ, мый абу на чужӧма,

мыйӧн кутчысьны кутас бур йӧз.

Новлӧдлӧ сияс кузя то нора, то гораа, чорыда. Сигудӧк шыяссӧ нерӧ нывбаба гӧлӧса ылысса йӧла.

Вай жӧ Аканькӧд ӧтув ме ворсышта,

медым йӧктыштас мекӧд том ныв.

Ворс жӧ, гудӧкӧй, сиралӧм Гудӧкӧй,

менсьым сьӧлӧмӧс восьтігмоз сьыв.

Кӧрталӧ Акань коскӧ да ки-кокӧ сунисъяс. Ворсӧ, сьылӧ, кыскалӧ ворсігмозыс Аканьлысь ки-коксӧ сунисъясӧд. Акань быттьӧ йӧктӧ тшӧтш: катласьӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ, шенасьӧ кинас, вешталӧ кокъяс.

МОРТ.

Ноко, кокъяснад нӧшта вай зымкнитлы,

ноко, ёнджыка кияснад ӧвт.

Мый тэд Омӧль да Енсянь эз вичмывлы,

гашкӧ, сетас дас везъясысь кӧв.

Морт ворсӧ да сьылӧ пыр гораджыка и мыладжыка. Сьылігмозыс весиг оз друг казяв, мый Аканьлӧн ки-кокысь сунисъяс вочасӧн мынӧны-оръясьӧны. Аканьлӧн гыпкысьӧ усьӧ ӧти кокыс, мӧдыс, киясыс. Сійӧ лигышмунлӧ, но пуяс да коскӧ кӧрталӧм сунис кутӧны усьӧмысь. Морт бергӧдчӧ гыпкысьӧм шыӧ. Горӧдчӧ.

МОРТ.

Эн, эн усь, муса ныв, йӧктышт тӧкӧтьӧ!

Сунис вежас мед тэд сьӧлӧм вуж:

вужъясь олӧмас, меӧ кыдз вужъясин.

Тэтӧг кула, ог овнысӧ куж.

Босьтчӧ ворсны, Сигудӧк шыяс мойдын кодьӧсь, кыпыдӧсь, мылаӧсь. Акань друг веськӧдчӧ, орӧдӧ бӧръя суниссӧ. Видзчысьӧмӧн босьтчӧ йӧктыны ачыс, ас дорас, ас вир-яяс кывзысьӧмӧн.

ДАС ӦТИКӦД СЕРПАС

Веськыдвывсянь петӧ Ен, шуйгавывсянь — Омӧль. Сувтӧны шемӧс.

ЕН (Омӧльлы).

Синъяс водзын-ӧ тадз менам вералӧ?

Меӧн ловзьӧдтӧг ловзьӧма пу!

Али тэ, вокӧ, бара на сералін?

Да ӧд ва кындзи нинӧм эг ю...

ОМӦЛЬ (Енлы).

Эз жӧ Морт вермы Аканьӧс ловзьӧдны:

кытысь Мортыслы сы мында сям?

Мортлӧн артмис кӧ та ыджда шемӧсыс,

сійӧ миянысь вынаджык Кам.

Колӧ топӧдны ышнясьысь котырсӧ,

кытчӧдз вывті эз паськӧдны рӧд.

Сідз нин кыпӧдчӧ миянлӧн быдтасным,

ассьыс Енсӧ ни этшсӧ оз тӧд.

Морт да Акань оз аддзыны ни оз кывны найӧс. Сӧмын ӧта-мӧдсӧ. Морт дугдӧ ворсны, матыстчӧ Акань дорӧ. Видзчысьӧмӧн кутчысьлӧ киас, малыштӧ бандзибсӧ.

МОРТ.

Акань! Ловзин!? Эг виччысь ме татшӧмтор,

олі шемӧсӧ лачаӧн кӧть...

Оз на эскыссьы, быттьӧкӧ видзӧда

ылӧг унзільын дэльӧдчан вӧт...

Кыдз пу Аканьыд ловзьӧма! Дивӧ ӧд!

Кыдз пу Аканьысь лоӧма Морт!

ЕН (Омӧльлы долыда).

Со ӧд: кодӧс ми сёй-шомсьыд мачалім!

Ачыс вӧчӧма гаж вылӧ ёрт.

МОРТ.

Акань, сьӧлӧмшӧр, сьыланысь чужӧмӧй.

Чача. Лымъеджыд бур шобді нянь...

АКАНЬ.

Абу Акань ме. Нэм кежлӧ ӧнісянь...

МОРТ.

Код нӧ сідзкӧ тэ?

АКАНЬ.

...Гӧтыр да Ань.

ОМӦЛЬ (Енлы).

Эн на нимкодясь водзвыв, эн гажӧдчы,

абу бур вылӧ лоӧма тадз.

Кытчӧдз Мортыс эз ышмы Тун вынъяссьыс,

сійӧс ӧдйӧ бӧр сёй вылӧ разь,

жуглы Аканьсӧ жель выя, чаг выя,

найӧ ӧні нин вуджӧны этш...

ЕН (скӧрысь).

Кыдз нӧ ловъя лов ас киӧн бырӧда?

Татшӧм сёрнинад бокӧ вай кеж!

ОМӦЛЬ.

Сідзкӧ, ачым ме ас киӧн босьтчывла,

мед оз кыпӧдны вылӧджык юр...

(Шевкнитӧ кинас.)

ЕН (повзьӧ, горӧдӧ бокӧ).

Ноко, Пон! Кӧні тэ, Енмӧн ёрлӧмыс!?

Тайӧс Омӧльсӧ мачкыляв-пур!

Котӧрӧн локтӧ Пон, уськӧдчӧ Омӧль вылӧ, эргӧмӧн да курччалӧмӧн вӧтлӧ.

ОМӦЛЬ.

Со кыдз!?. Ёра и Мортсӧ, и Гӧтырсӧ:

медым олӧмыс лоӧ Сир Шог,

медым петасны Му улысь Висьӧмъяс,

йӧзӧс помавны быдсяма ног.

Ен швачнитӧ бӧрсяньыс гымньӧвйӧн. Омӧль вӧйӧ Му улӧ ваӧ моз. Вӧянінысь пырысьтӧм-пыр заводитӧны петны Висьӧмъяс: сьӧдӧсь, мисьтӧмӧсь, чукляӧсь, варгыль кокаӧсь, кодкӧ сой пӧла, кодкӧ кок пӧла. Кытшалӧны Мортӧс да Аньӧс. Бергалӧны на гӧгӧр. Морт ворсӧ Сигудӧкӧн, ветлӧ Акань гӧгӧр. Висьӧмъяс шыбласьӧны на вылӧ, но оз сибавны. Кымын гораджыка ворсӧ Сигудӧк, сымын ёнджыка койӧны югӧръяссӧ Шонді да Тӧлысь, сымын ёнджыка нюкрасьӧны Висьӧмъяс.

ЕН.

Мунӧй, Висьӧмъяс! Гӧпъясӧ разалӧй,

кӧні сюнъя Шог пыдӧсыс лӧз.

Мунӧй Нюръясӧ... Эн ӧмӧй казялӧй:

Менам борд улын медводдза йӧз!?

Висьӧмъяс нюкрасьӧны Сигудӧк шыясысь, сылӧны, вошӧны.

ДАС КЫКӦД СЕРПАС

Морт да Акань сулалӧны воча, ки на ки кутчысьӧмӧн.

ЕН.

Со и бур лои ставыс. И ладмӧдчам

Ен да сы кодь жӧ киподъя Морт.

Сӧмын жугӧд вай Омӧльлысь Гудӧксӧ,

тэнад эм ӧні сы пыдди ёрт.

МОРТ.

Ӧні... став бӧрас Сигудӧк жугӧдны?

Ки оз лыб менам та вылӧ, Ен.

ЕН.

Сідзкӧ вай, ачым пасьварта пу бердӧ.

(Нюжӧдӧ кисӧ.)

Ачым вӧчи да, ачым и...

МОРТ да АНЬ (ӧтлаын горӧдчӧны).

Эн!!!

ЕН (дрӧгнитӧ. Чӧв олыштӧ. Сэсся курыда).

Со кыдз? Сэтшӧма менӧ и кывзанныд?

(Мортлы.)

А ӧд ме тэнӧ вӧчи...

(Аньлы.)

...и тэ —

менам киясысь петӧмтор... Коньӧръяс...

(Кинас ӧвтыштӧ.)

Олӧй, кыдз тіян гажныд, а ме

лэбзя Енэжӧ, йӧйясӧс эновта,

кута серавны-гымавны сэн,

кор ті ме водзын юрбитіг шуанныд:

«Йӧрмим, отсав пӧ миянлы, Ен!»

Гымыштӧ. Гӧгӧрбок югдывлӧ. Пемдывлӧ. Бӧр югдӧ. Зэр сяргӧм шы. Шонді югӧръяс усьӧны пӧлӧсӧн. Ен сулалӧ югӧр усянінын. Мӧвпалӧ мыйкӧ. Сэсся ӧвтыштӧ кинас.

Медъя! Гашкӧ, и лов серти оланныд.

Медъя! Морттуй лёк кывйӧн ог торк.

Сета джодждӧра-пос: гашкӧ, воланныд,

Ӧшкамӧшкаыс ӧзйывлас кор.

Шонді югӧр вольсыштчӧ уна рӧма Ӧшкамӧшкаӧн, йитӧ Енма-Муа костсӧ. Ен мӧдӧдчӧ сы кузя вывлань.

Энӧ вунӧдӧй! Пос кута лэдзлыны,

кута Енкола ӧшиньӧс тшук

кӧдзыд пӧраӧ сэзьдывны-восьтывны.

Олӧй, йывмӧдӧй сюрс челядьжуг.

Ен кыпӧдчӧ Ӧшкамӧшка кузя да саялӧ Енэжӧ. Ен бӧрся кыптӧ Тӧлыся-Шондіа Енэж да торъялӧ Мусьыс. Ӧшкамӧшка разалӧ, паськалӧ зарниа-гӧрда кыаӧн.

Гырнич вӧчан кытш дорын сулалӧны Морт да Ань. Шӧракостаныс, кытш вылӧ сувтӧдӧмӧн кутӧны Сигудӧк.

МОРТ (жальпырысь).

Муніс. Эновтіс. Нинӧм эз гӧгӧрво.

Енлӧн та мында муслун и эм?

Ставыс помасис. Кыдз сэсся овнысӧ?

(Бергӧдчӧ Аньлань.)

АНЬ (нюмдӧ).

Йӧюк. Миянӧн воссьӧ Выль Нэм.

Ставыс водзын на олӧм и вылӧмыс.

Ставыс чужӧ на. Муыс на том.

Нэмся Пемыдыс вӧлись на кылаліс.

Тайӧ сӧмын на пьесалӧн пом.

Нюмдӧны ӧта-мӧдыслы, бергӧдчӧны да кутчысьӧмӧн мунӧны ыпъялысь кыалань. Морт пельпом вылас нуӧ Сигудӧк.

Дон гӧрд кыаӧн лэччӧ на бӧрся занавес.