ВЫЛЬМӦМ СИКТ

Миша да сылӧн мамыс виччысисны дона гӧстьӧс: мамыслысь воксӧ, Данил Степановичӧс.

Миша ассьыс дядьсӧ сӧмын фотокарточка вылысь аддзыліс. Мамыс висьталіс, мый Данил Степанович комын воысь дырджык нин эз волы чужан сиктас. Кыдзи муніс армияӧ, сэні ӧнӧдз на и служитӧ. Полковник ӧні. И орденъяс пӧ да медальяс морӧс тырыс. Во нёль сайын мамыс ветліс сы ордӧ гӧститны. Локтіс да ёна и ошйысис. Ӧні со Данил Степанович ачыс локтӧ найӧс видлыны, телеграмма воис.

Детина аслас ёртъяслы, гашкӧ, витысь нин висьталіс, кутшӧм гӧсть на ордӧ воас. Колӧкӧ, эськӧ унджыкысь висьталіс, да эз удит, сійӧс корисны гортас.

Пырис гортас, а сэні пукалӧ военнӧй паськӧма тӧдтӧм морт.

Пызан сайысь кыпӧдчис мамыс да индіс Миша вылӧ.

— Тайӧ и менам вердысьӧй. Мишук, здоровайтчы дядьыдкӧд.

Данил Степанович матыстчис детина дінӧ, топыда кутыштіс сійӧс.

— О, тэ тай, зонмӧ, бурлак нин. Мамыд кодь дзик.

Миша синъяссӧ эз вештыв дядьыс вылысь. Жаль, мый сійӧ орденъяссӧ да медальяссӧ морӧсас абу ӧшӧдӧма, кутшӧма эськӧ любуйтчис детина. Дядьыс абу нин том, но зэв на збодер, юрсиыс ягын быдмысь яла моз едждӧдӧма. И комиӧн сёрнитӧ лӧсьыда, абу вунӧдӧма.

Кор пузис самӧвар, мамыс корис гӧстьӧс матыстчыны пызан сайӧ. Данил Степанович быттьӧ эз кыв корӧмсӧ, сулыштіс телевизор дорын, восьтыліс ӧдзӧссӧ холодильникысь, радиоприёмник вылӧ видзӧдліс, чатыртчыліс пӧтӧлӧклань, кӧні ӧшаліс югыд лампочка, прӧйдитчис став комнатаяс кузя, сэсся вӧлисти пуксис.

— Да, лӧсьыда оланныд, чойӧ. Татшӧм олӧм йывсьыс миян быдмигӧн и вӧтасьлыны эг кужлӧй.

— Ог норасьӧй. Ставыс эм, уджав сӧмын. И кӧм-паськӧм позьӧ ньӧбны, кутшӧмӧс кӧсъян, и сёян-юан, — вочавидзис сійӧ. — Олӧмыс воысь воӧ бурмӧ. Челядьным ещӧ на бурджыка кутасны овны.

— А меным мамӧ пианино на кӧсйӧ ньӧбны, — ошйысьыштіс дядьыслы детина. — Ньӧбан ӧд, мам? Ме и ворсны нин кужа, музыкальнӧй школаын велӧдча тшӧтш.

Тайӧ рытнас дыр варовитісны.

Мишалӧн мамыс висьтавліс гӧстьлы аслас удж йылысь, кыдзи гырысьджык нывъясыс велӧдчӧны институтъясын и регыд лоӧны инженеръясӧн, и сы йылысь, кутшӧм ӧдйӧ вежсьӧ да выльмӧ налӧн чужан сиктыс.

Данил Степанович ёнджыка чӧв оліс. Думайтіс ассьыс челядь дырся кадсӧ. Кутшӧм сьӧкыд да гажтӧм вӧлі олӧмыс сиктса йӧзлӧн революцияӧдз. Школаыс весиг сэки эз вӧв тані. Рытъяснас олісны сартаса биӧн. Кино да радио йылысь эз кужлыны и думайтны.

Водісны сёрӧн нин. Данил Степанович малыштіс Мишаӧс шыльыд юрӧдыс да шуис.

— Шойччы, Миша. Аски меным петкӧдлан сикттӧ. Ставсӧ видзӧдлам, кӧні мый эм.

Аскинас ывлаыс лои шоныд. Асывсянь ворсӧдчӧ шонді. Вель дыр нин татшӧм мича лунъясыс эз вӧвны.

Данил Степанович да Миша первой прӧйдитчисны сикт кузя. Кор воисны сикт шӧрӧ, детина индіс гӧра йылын сулалысь гырысь ӧшиньяса ыджыд керка вылӧ.

— Со тайӧ и миян школаным. А со эстӧні, кӧні тай кыдз пуыс сулалӧ, выль клуб стрӧитӧны.

Миша ещӧ на мыйкӧ кӧсйис висьтавны дядьыслы, но аддзис, кыдзи туй кузя налань матыстчисны ӧти-мӧд бӧрся некымын трактор да автомашина.

— Ставыс тайӧ тіян? — юаліс Данил Степанович да тшӧтш мӧдіс видзӧдны машинаяс вылӧ.

— Дерт, миян. Силосуйтчыны мунӧны. Миян и комбайнъяс эмӧсь. Сэтшӧм ӧдйӧ картупель керӧны, любӧ видзӧдныс. Модест дед тай шуӧ: регыд машинаясыд вӧвъяс дорысь унджык лоӧны. Ӧти машина пӧ, гашкӧ, сё мортлысь уджсӧ кутас вӧчны. Ылӧдлӧ, кӧнкӧ?

— Оз ылӧдлы. Эз кӧ вӧвны машинаяс, позис ӧмӧй гӧрны да кӧдзны та пасьта муяс, вӧчны быд сикас уджъяссӧ, идравны урожай. Миян батьяслӧн войдӧр пу гӧр сӧмын вӧлі, а ӧні сиктад со кымын пӧлӧс машинаяс уджалӧны.

Миша дорӧ матыстчис сы арлыда кодь жӧ детина, и найӧ ас костаныс дыр вашкӧдчисны.

Кор сёрнияс помассисны, тӧдтӧм детина сувтіс Данил Степанович дорӧ да полігтыр шуыштіс:

— Кӧсъян кӧ, пыралам выль скӧт карта стрӧитанінӧ. Менам дедӧй сэні уджалӧ... Тэнӧ сійӧ тӧдӧ. Ӧтлаын пӧ армияӧ мунлім.

— Кыдзи дедтӧ шуӧны? — детина вылӧ видзӧдіг, юаліс гӧсть.

— Сорвачев... Семӧ Иванӧн сиктын шуӧны.

— Дедыслы и Ленин орден сетісны. Сідз ӧд, Ким, — содтыштіс Миша.

— Нолтӧ нуӧд дедыд дінӧ. Зэв окота сійӧс аддзӧдлыны.

Ким да Миша восьлалісны орччӧн. Данил Степанович на бӧрся. Сикт помын тыдовтчис зэв кузь скӧт карта. Сэтчӧ и кежисны куимнанныс, но Семӧ Иванӧс эз нин суны: мунӧма пӧ совхоз отделениеӧ, кӧсйӧма регыд локны.

Дедсӧ виччысигмозыс Ким да Миша экскурсоводъяс моз висьталісны Данил Степановичлы, кутшӧм лоӧ картаыс, кор помаласны сійӧс.

— Ваыс трубаяс кузя кутас локны. Мӧсъяс асьныс вермасны юны, мыйта колӧ. А тайӧ подвеснӧй туй. Куйӧд петкӧдны лоӧ зэв кокни. Кӧрымсӧ шырны бара жӧ кутасны машинаяс, — тэрыба висьтавліс Ким.

— А мӧсъясӧс лысьтӧны аппаратъясӧн, — быттьӧкӧ другыслань бергӧдчыліс Миша. — Да ӧд, Ким?

Мӧдыс сӧмын копыртліс юрсӧ.

— Да-а-а... Ог тӧд ме ассьым чужан сиктӧс. Со кутшӧм ёна вежсьӧма, — вочавидзис гӧсть. Сійӧ восьса ӧдзӧс пыр казяліс Кимлысь дедсӧ, коді матыстчис скӧт карталань, мӧдӧдчис сылы воча.