ТУЙВЕЖЪЯС


1
Шонді югӧр китырйӧ он чабырт,
Лун тӧлыс оз бергӧд кольӧм лун.
Сӧмын паметь — быттьӧ гыма чардби —
Дзикӧдз мырддис менсьым кокни ун.

Томлунӧйкӧд асшӧр сёрни пана,
Оз ло тані ылӧдчана кыв.
Вӧсни коска, алӧй чужӧмбана,
Синъяс водзӧ сувтӧ авъя ныв.

Морӧс вывсьыс аддза кыз руд кӧса —
Нывлысь ордым, ассьым олан визь.
Синъяссьыс ме, кодъяс югыдлӧзӧсь,
Думысь лыддя ӧнӧдз гижтӧм висьт.

2
Дядьводз нылӧн Оля быдмис сиктын —
Куим пӧвстысь медся ыджыд чой.
Кӧть и некод эз нин ов сэк пикын,
Оля тӧдліс кедзовтӧмлысь дой.
Шочиника вичмывліс выль платтьӧ,
И эз тырмыв гортас мелілун.
Зелля дінӧ велалӧм скӧр дядьӧн
Чурка-нылӧн нимтӧмыс оз вун.
Мамлӧн сэки пӧсявлісны сӧнъяс,
Ывла югыд лоліс рудсьыс-руд.
Том олӧмӧй, том гажӧй, тэ кӧнъя?
Мыйла тэ эн бергӧдчыв, эн сувт?
Тӧрытъясӧ косӧдны кӧ позис,
Мыетш эськӧ нимкодясис мам:
Муслун биӧн сьӧлӧмыс сэк ломзис,
Ывла мичыс некор сэк эз ям.
Воштіс шудсӧ чуньяс костӧд ва моз, —
Таысь Наста некодӧс оз вӧйп.
Кусысь пач моз сьӧлӧмыд пыр ваймас,
Сӧмын шогсӧ йирӧ тай он вӧйт.

...Чӧскыд унмӧн узьӧ миян Оля.
Кӧть и шоныд, шебрӧдыштӧ мам.
Муса ныв кӧть талун абу дзоля,
Куим пӧвстысь сійӧ медся рам.

Узьысь нывнас нимкодясьӧ Наста,
Видзӧдӧ и кокняммылӧ лов:
Синъяс водзас быттьӧ нывлӧн батьыс —
Настанымлӧн медводдза любов...

3
Мыччӧ кисӧ гожӧмлы шань тулыс,
Нимкодясьӧ гӧгӧр ловъя лов.
Ыззьӧм Эжва школа дорӧдз туліс,
Кытчӧ Оля ветліс бӧръя во.
Юсянь ӧвтысь тӧвруыскӧд ворсӧ
Школа йӧрын веж кудриа сад.
Татшӧм здукӧ, вӧліны кӧ бордъяс,
Мортыд эськӧ лэбалыштны рад.
Пукалӧ со Оля пуяс сайын,
Киас кыз учебник да тетрадь.
Ылын на кӧть медбӧръя экзамен,
Думсьыс сылӧн — сьӧрас аттестат.
Кыпыдӧн сэк лоӧ вӧльнӧй светыс,
Бӧрйы, майбыр, сьӧлӧм серти туй.
Аслад киӧн олан бипур песты,
Колӧ сӧмын вӧлі мед морттуй.
Тӧдӧ Оля, вӧчны кутшӧм воськов,
Кӧні сійӧ аддзас аслыс ин.
Тшӧктӧ сьӧлӧм, нывлы медым босьтны,
Босьтны медым велӧдысьлысь ним.
Оля бытьӧн лоас Сыктывкарын, —
Сідзкӧ, нылӧс виччысь, институт.
А мый шуас Васьлы локтан арыс? —
Оля немтор думайтны эз кут.
Сӧмын сійӧ ӧтиторйӧ эскӧ:
Нывлысь думъяс бура тӧдӧ Вась,
Муслун киньяс коді сыын пестӧ,
Зонъяс пӧвстын коді медся ас.
Орччӧнӧсь со найӧ первой классянь, —
Олялӧн пыр вӧвлі дорйысь зон.
Дзерӧдысьлы сюравлывліс Васьсянь,
Коді классын вӧвлі медся ён.

Татӧні на Оля, варов садйын,
Лыддьысьӧ, но юрас нем оз пыр:
«Мый нӧ сыкӧд? Кытчӧ Васьӧ падмис?
Мыйла талун абу татшӧм дыр?»
Сэсся сувтіс, лӧсьӧдыштіс платтьӧ.
Зонлӧн локтӧм матын оз на кыв.
Синкым вывсьыс вештіс юрси пратьяс.
Лэбач сьылӧм сылы сьӧлӧмвыв.
Сьӧлӧмвыв и паськыд лӧзов енэж,
Эжванымлӧн дзор гыяса от,
Кокув мулӧн уна рӧма эжыс,
Кытысь мичсӧ нэм чӧжнад он вот.
Сьӧлӧмвыв и Васьлӧн тӧдса гӧлӧс,
Топыд мыгӧр, мугов чужӧмбан,
Эжва бокӧ шевкнитчӧм важ вӧлӧсьт,
Рытъясӧ кӧн кывлан «Шондібан».

«Со и вои... чолӧм... гаж нин быри,
Мӧдлапӧлӧ вуджалам вай тась,
Тэрмасьӧмла лолӧй, аддзан, тырис», —
Оля киӧ инмӧдчыліс Вась.
Нывлӧн чужӧм лои нӧшта мелі:
«Кытысь пыжыс? Вуджавны ме рад».

«Со мыйтаӧн вуграсьӧны челядь...
Огӧ воштӧй тані дона кад».

...Ныла-зонлы ӧні стӧч дас сизим,
Бӧрӧ кольӧ кокни челядь ру.
Ӧмидз моз жӧ мортыд сэки кисьмӧ,
Сьӧлӧмыдлы сэки долыд-бур.
Пырсӧ он тӧд — вежӧглун-ӧ, муслун
Ышӧдӧны мортӧс, кодыр том.
Сӧмын Оля Васьӧлӧн оз вунлы —
И оз ло мед йитӧдныслы пом.
Мӧдлапӧлын дзордзалӧны видзьяс,
Сэсянь ставнас синъяс водзын сикт —
Оляяслӧн керка, джуджыд кильчӧ,
Ыджыд школа сыкӧд орччӧн дзик.

«Ӧні суӧд!» — нюмъёвкерис Оля,
Кокньыдика паськӧдыштліс сыв
И видз шӧрлань руд юрсиа колип
Шлывгис-лэбис — воча нем эз кыв.
Шоныд тӧвру окаліс пӧсь вом дор,
Котӧртӧмысь пӧльтчис платтьӧ сос.
Морӧс тырнас нимкодясис томдыр,
Мӧдысь коді оз нин волы, оз.
Чӧскыд дукысь кольмӧ нывлӧн юрыс...
Вый пыр кыскӧм сись кодь сылӧн стать...
Ныла-зонкӧд радлӧ Эжва юыс,
Копрасьӧ тшӧтш берегдорса бадь.

Васьӧ вӧтчӧ — вӧтӧдны оз тэрмась, —
Гажлуныс эз помась дырджык мед.
Водзын Оля — кылӧ гажа серам,
Серам шыӧн юралӧ став эрд.
Кымын гожӧм котравлісны таті:
Куртлісны и ытшкылісны видз.
Вунӧдлісны сэки школьнӧй парта,
Донаджыкӧн лоліс вӧр-ва мич.
«Кытчӧ пышъян? Сувтовкерлы, Оля!
Мыйкӧ кӧсйӧ шуны менам лов...
Пармаын тэ — медся визув ёльыс,
Тэысь сӧстӧм ёльыс мем оз ков», —
Бергалісны кӧть и уна думъяс,
Лышкыд кывъяс эз на шулы Вась.
Мӧвпалӧ и петӧ кокни нюмыс —
Талун, гашкӧ, висьтавнысӧ дась.

Оля кылӧ — ӧдйӧ тіпкӧ сьӧлӧм,
Кӧть и нывлӧн сійӧ абу жеб.
И эрд шӧрӧ Оля сувтіс чӧла —
Зумыд иддза
			кисьмӧм шобді шеп.
Чуньяс гӧгӧр гартлӧ кӧса помсӧ,
Синмас ворсӧ енэж — сӧстӧм, сэзь.
«Ӧні, Васьӧ, лыддьысьыштны ковмас,
А то луныс миян кольӧ весь».

«Татшӧм лунӧ кыпӧдчывны эськӧ,
Видзӧдлыны енэжсянь му от.
Мый кӧть эг вӧч, эскы кӧть эн эскы,
Синъяс водзысь аддза самолёт.
Весиг вӧтӧн кытчӧкӧ пыр лэба,
Но быд пӧрйӧ гортӧ воа бӧр,
Быттьӧкӧнӧсь бырӧма став эбӧс
И тэ локтан, шуан: «Сьӧлӧмшӧр...»
Тэнӧ аддзӧм бӧрти садьма вӧлись,
Уличалань чатӧртыштла юр:
Ӧтка юсь моз лэбӧ сӧмын тӧлысь,
Быттьӧ корсьӧ пӧвсӧ, да оз сюр...»

Оля кывзіс. Тупкис кыз учебник.
Васьӧланьӧ нюжӧдыштліс ки.
Сьӧлӧм кылӧм кӧть и зілис дзебны,
Он тай саймовт радейтӧмлысь би.
«Кыдзи-й кӧсъян —
			лётчикӧн тэ лоан, —
Оля синнас кыйис зонлысь син. —
Самолётӧн лэбавны ме пола,
Гудрасьӧ сэк менам сьӧлӧмдін».

«Вот и сідзкӧ, велӧдысьӧн ло тэ, —
Васьлӧн петіс ышӧдана нюм, —
Менам кӧсйӧм, лоны мед пилотӧн,
Ачыд тӧдан, — ичӧтдырсянь дум».

...Ныла-зонма пукалісны дыр на,
Радлунӧн да гажӧн ловныс тыр.
Сэсся бара аддзысясны рытнас,
Кыа петтӧдз варовлун оз быр.

4
Тэрыб ӧда гыма-чарда гожӧм:
Помасьӧ жар шондіа июнь.
Ӧшинь улын паськыд сывъя пожӧм
Чолӧмавны кӧсйӧ садьмысь лун.

Шонді бӧрти регыд чеччис Наста:
Бригадирлӧн помасьлытӧм нок,
Торйӧн ӧні, кодыр видзвыв страда,
Рудзмунлӧны кодыр ки и кок.
Со и Наста пыжаяслань лэччӧ,
Чышъян помнас ворсӧдчыштӧ тӧв.
Кӧмтӧм зонка вугралӧ со кельчи,
Лыа кӧджас шойччӧ чаня вӧв.

Морӧс тырнад асъя чӧскыд сынӧд
Улльӧлӧс моз юан, да он пӧт.
Пелысъясӧн, майбыр, оз ков сынны,
Быттьӧ бордъяс — тэрыб катчӧс ӧд.
Наста синмын ворсӧ шонді югӧр,
Гыӧн ворсӧ Эжваыслӧн от.
Коми сьылан пыжсянь ылӧдз юргӧ,
Сьывны мастак том и пӧрысь морт.
Жаль, мый сьылӧм быдӧнлысь оз личӧд
Войнаӧн на кырыштӧм ёсь дой.
Уна во кӧть енэж лӧнь и мича,
Уналӧн на чуктӧ синва войт.
Ӧні сьылӧй,
			сьылӧй, коми аньяс,
Покос пантӧдз ышмӧдыштӧй лов.
Пӧльтысь тӧвнас мыськӧй чужӧмбанъяс,
Сьӧлӧмныдлы шуштӧмлун оз ков.
Со и винтыс дугдӧ песны васӧ,
Берегланьыс ачыс шуньгӧ пыж.
Лысваа на кыпӧдчысь сӧдз асыв,
Юӧдз сунлӧ вожа бӧжа джыдж.

Матыстчӧны пыжлань Ӧньӧ гозъя,
Чолӧмасьӧ — эргӧ Лайка пон.
Конюкалӧ Ӧньӧ,
			лэчтӧ коса,
Узьланіныс — чомйӧ зэвтӧм вон.

Ӧтпырйӧ нин казьтышта ме тані:
Ӧньӧ лоӧ Васьлы рӧднӧй пӧль —
Сотчысь танкын чишкавлӧма бансӧ,
Лӧня шуӧм оз нин кыв и пель.
Праздникъясӧ пысавлӧ медальяс,
Морӧсыс сэк ставнас эзысь дзирд.
Нёнявны зэв радейтӧ йӧг каллян,
Завидьлун ни горшлун абу чир.
«Питшӧг тырныд талун тіян чассьӧ,
Шуӧ сійӧ, кырсӧ кайигтыр. —
Чӧсмӧдлышта тіянӧс ме, часлы,
Свежӧй юква руалӧ пӧрт тыр.
Ставлы тырмас,
			ботайтчышті войнас
Шожим вискын — шеді кило дас...»
Дед кӧть лябӧ коснас да и сойнас,
Быдӧнлы на отсӧг сетны дась.

Дедлысь кисӧ кутлӧ,
			шуӧ Наста:
«Ыджыд аттьӧ тэд, Андрей Ильич,
Зільлунсьыд, и буралӧмсьыд аттьӧ,
Страда чӧж он тӧдлы шойччӧг-лич».

Сьӧд пӧрт улын бипур ваймӧ-чискӧ,
Шуньгӧ ю — веж парманымлӧн чой.
Пызан сайын некод абу писка,
Чери-юква, мыйта колӧ, сёй.

Босьталісны сэсся коса-куран,
Варовитіг разӧдчисны йӧз.
Ставлы нимкодь —
			луныс пансьӧ бура:
Енэжыс со пасьталаыс лӧз.

Лэбулынӧсь бригадир да Ӧньӧ,
Наста киын бонзьыштӧм блокнот.
Пасъялӧ со сэтчӧ — коді ӧні
Уджавнысӧ воис, кымын морт.

«Кыдзи-мый нӧ Тимаыдкӧд олан? —
Верӧс йывсьыс казьтыштіс сэк дед. —
Оля нылыд помалӧ шӧр школа,
Велӧдчыны водзӧ мунас, дерт».

«Олам-вылам, шуласны тай, сьӧдас, —
Ышловзигмоз кылӧ воча кыв. —
Кедзовтӧ на ӧнӧдз Тима рӧдыс
Оля вӧсна... Абу пӧ ас ныв...
Гажа юрӧн Тима частӧ волӧ,
Кыв йылас сэк сылӧн сӧт да мат.
Слабог, быдмис,
			быдмис менам Оля,
Сӧмын жаль, мый абу рӧднӧй бать...»

5
Уна ва нин Эжва нуис сэксянь,
Уна колис син тупкывтӧм вой...
Аслад рӧкысь некытчӧ он дзебсьы,
Весиг радлун вӧчлӧ мортлы дой.

Сундук пытшкысь снимок перйӧ Наста,
Юрас мӧвпъяс — быттьӧ ылькйысь шор.
Синъяс водзас локтӧ кольӧм кадыс,
Ру пиын моз сувтӧ ловъя Пётр.

...Кык во коли война кусӧм бӧрын.
Сирӧтаӧн пӧшти коли сикт.
Вичмывліс тай бабаяслы бӧрдӧм, —
Война пинь туй — быд керкаын дзик.
Сикт пасьтаын дӧваяс да дедъяс,
Верстьӧ мужик этша воис бӧр.
Наста батьлӧн олӧм сэн жӧ бердіс,
Кодлӧн гажлун вӧвлі парма-вӧр.
Веськыд киыс мамлӧн ӧні Наста,
Сыысь ӧтдор, нӧшта на кык чой.
Тільсян-мырсян, он тай жалит асьтӧ,
Кӧть эськӧ и жебиник на сой.
Но том сьӧлӧм век жӧ кольӧ томӧн:
Рытын кыскӧ дзузган биа клуб.
Куим нывлы воӧ ӧти зонмӧн,
Быдӧн сыкӧд йӧктыштны зэв люб.

Наста дінӧ сибӧдчис пыр Тима —
Чужӧм-рожа вылӧ шӧркодь зон.
Нывъяс пӧвстын сӧмын тай эз нимав,
Кӧть и плӧтник, киподтуя, ён.
Самӧкурӧн ӧвтліс Тима дінысь,
Мукӧд зонмӧс шеныштны век дась.
Наста дінысь быд йӧктысьӧс синас,
Нӧшта содтас: «Ноко, вешйы тась!»

Мынтӧдчас сэк Наста сылӧн сывйысь,
Лёкысь шуас: «Тима, яндзим тӧд!
Зывӧк босьтӧ йӧзсӧ тэнад кывйысь,
Колантор кӧ — радейтас мед мӧд!»

«Яндысьны ог кӧсйы некод водзын, —
Нӧшта вылӧ Тима лэптас юр, —
Сӧмын ачым лоа тэкӧд орччӧн,
Мукӧдъяслы оз ло месянь бур!»

Волысисны ӧта-мӧдныс ордӧ
Насталӧн да Тималӧн кык мам.
Кыкнанныслӧн гӧлӧс ыджыд гора,
Ошкылісны челядьлысь бур сям.
Сваттяясӧн шулӧмаӧсь лоны,
Гӧрддзалам пӧ ӧтувъя выль рӧд,
Тимаыд пӧ зарни киа зонмыс,
Наста кодь пӧ визув абу мӧд.
Тайӧ сёрни сиктын ӧдйӧ кывсис,
Жӧникӧн нин лыддис асьсӧ зон.
Сӧмын ӧтказ сійӧ кыліс нывсянь:
«Тэнад мамлы ог ме,
			ог ло монь».

Со и Тима воштӧ ассьыс садьсӧ,
Вӧтлысьӧ ныв бӧрся кымын во?
Ӧтиӧн кӧть нетшкы юрси пратьяс,
Мырдысьӧн тай мусаӧн он ло.

6
...Сійӧ вонас, гӧрны петан кадӧ,
Карладорысь воис агроном:
Зільысь мортыс, тӧлк тӧдысь и лада,
Варовиник, серамбана, том.
Председатель оланінсӧ индіс:
Настаяслӧн эм пӧ тыртӧм жыр.
Бӧрынджык нин шуис сэсся нимнас:
«Уджным, Пётр Никитич, юр выв тыр.
Ачыд лоан юралысьӧс вежысь,
Мый тэ воин, вывті нимкодь мем.
Кладовщиккӧд амбаръясӧ кежав,
Кӧйдысъясыд кутшӧмсюрӧ эм...»

Регыд сійӧ тӧдмаліс став овмӧс,
Юралысьлӧн лоис тӧлка ёрт.
Ӧткымынъяс шулісны пыр овнас,
Синъяс саяс прӧстӧ — пришлӧй морт.
Нывъяслы жӧ Пётрыд эз ло веськодь,
Сибӧдчыны кодкӧ зільліс пыр.
Наста кодь тай сӧмын эз вӧв некод,
Чышкис-мыськис коді сылысь жыр,
Коді дугдіс ветлӧдлыны клубӧ,
Кодлӧн ылькйӧ-ворсӧдчӧ том вир,
Кодлы зонкӧд пукалыштны любӧ
Мам син сайын, мед сійӧ эз «йир».

Уна тӧжда войнабӧрса пӧра,
Колӧм серти он пасьтась, он сёй.
Век жӧ олӧм гажа, чӧскыд кӧра,
Сывъялӧ кор мусукыдлӧн сой.
Ылысянь на зонлысь кок шы кылӧ,
Кодлӧн ставыс кажитчӧ зэв ас.
Вӧльнӧй светыс нӧшта югдіс нывлы,
Да и арлыд сӧмын на кык дас.
Сарӧгмӧмны уджысла нэр кияс, —
Верстяммисны ӧдйӧ сэк ныв-зон.
Ӧти муслун гусьӧникӧн йитіс
Кык том сьӧлӧм — шонді кодь жӧ дон.
Радейтӧмыд, воас кӧ, оз юась,
Туӧм Эжвалӧн кодь сылӧн гор.
Гозйӧдчӧмӧн олӧны кӧ юсьяс,
Радейтчытӧг олас ӧмӧй морт...
«Жӧникпуыд тэнад сӧмын Тима, —
Мамыс дольліс нывлы лунысь-лун, —
Йӧзысь воӧм зятьӧс ме ог примит,
Да и ачыд некытчӧ он мун.
Чойястӧ ме ӧткӧн кыдзи верда?
Коллялӧма кымын узьтӧм вой?
Бӧрдӧмысла синмӧй регыд бердас,
Тэ кӧть, Наста, эн вӧч сьӧлӧм дой...»
«Ӧтувтчам да Петя лоас тані, —
Эскӧдлывліс мамсӧ нормӧм ныв. —
Ёнмыштам да выль керка сэк панам,
Тималы жӧ — оз ло сӧглас кыв.
Овнысӧ ӧд верӧсыскӧд меным,
Да и ӧні абу важъя кад.
Став бурсӧ, мам, миянлы тэ кевмы,
Петялы и меным лоӧ рад».

7
...Тӧвся рыт. Пётр гижис гортас письмӧ,
Сы ордӧ кор пырис почтальон:
Кабалатор мыччис гегдӧм кисьыс,
Кӧдзыдысла чужӧмыс гӧрд дон.
Дзоля пачын трачкакылӧ пескыс,
Плита вылын сёян-юан дась.
Пызан помын куйлӧ со повестка,
Военкомлӧн кӧні кырымпас.
И эз тӧдлы, кыдзи пырис Наста,
Бӧрладорсянь тупкис сылысь син.
Нывлӧн сьӧлӧм чеччӧ кутшӧм частӧ! —
Оз нин аддзы Наста аслыс ин.
«Тэнад жырйын меным пырджык шоныд, —
Зонлысь бан бок окыштіс сэк ныв. —
Кутшӧм юӧр вайис почтальоныд?
Мыйла зумыш? Шу кӧть ӧти кыв».

«Вайисны мем сӧмын на повестка,
Армияӧ мунны воис кад.
Янсӧдчыны сьӧкыд лоӧ тэкӧд...
Ылі муяс аддзывны, дерт, рад».

«А ме кӧсйи нимкодьӧдны тэнӧ,
Шӧпкӧдны зэв ыджыд гусятор,
Кодӧс тӧдам ме да сӧмын Енмыс...» —
Нывлӧн гӧлӧс пыр жӧ лоис нор;
Эжва вылын кыдзи арся шуга,
Сьӧлӧмас сідз йизис-кынмис шог.
«Лоа мамӧн... Аслам мам кӧть увгас...
Виччысьны пыр кута, сӧмын лок!»

«Бур юӧрсьыд, Настук, ыджыд аттьӧ,
Кыдзи шуин — сідзи-й лоас мед.
Лёкторъясысь быд ногыс видз асьтӧ,
Лун кост мысти кута гижны тэд.
Служба бӧрын ӧтлаӧ пыр колям,
Кутам овны миянын кӧть тан.
Ныв кӧ чужтан —
			пукты нимсӧ Оля,
Пи кӧ чужтан —
			лоас мед Иван...»

Кургисны ас кежын ныла-зонма...
Сӧмын тӧлысь — кодзувъяслӧн тун —
Сюзь моз дзоргис на вылӧ зэв ёна,
Асылӧдзыс синъяссӧ эз кунь.

8
Мӧдӧдлывліс письмӧ бӧрся письмӧ
Эжва бокса муслуныслы Пётр.
Со нин бара парма вотӧс кисьмӧ...
Наста гыркын чужъясьӧ выль морт.
Петя йылысь мамыс скӧра долис:
Жӧникыд пӧ оз лок татчӧ, оз,
Чуркаӧн пӧ тэнӧ татчӧ коляс,
Донаджык пӧ лоас чужан поз;
Янӧдас пӧ чойястӧ и асьтӧ,
Шоглуныс пӧ вичмас ассьыс пай...

«Оз ло чурка! — вочавидзліс Наста,
Сылӧн эм и лоӧ аслас ай».

Виччысьыштам, мый на лоӧ водзӧ,
Олӧм лэбӧ, быттьӧ дзодзӧг-юсь...
Настанымлӧн муслун абу орччӧн,
Гожся вой, а кажитчӧ зэв кузь.
Радейтӧмыд — медся сьӧкыд висьӧм
Мортыдлы тай шойччӧгсӧ оз сет.
Юрлӧс улас Петясяньыс письмӧ,
Сэн жӧ сылӧн мичаник портрет.

«Олан-вылан, сьӧлӧмшӧрӧй-нылӧй,
Синъяс водзын тэнад чужӧмбан.
Мелі гӧлӧс тэнсьыд татчӧдз кыла,
Век тэ мекӧд орччӧн — быттьӧ тан.
Служба вылын ставыс лючки-ладнӧ,
Видзам ми граница вой и лун.
Регыд петны ковмас мем нарядӧ,
Но и сэні, Настукӧй, он вун...» —
Письмӧяссӧ лыддьӧ весиг вӧтӧн,
Унзільйывсьыс корсьӧ сылысь сой.
Муӧн, няньӧн сысянь быттьӧ ӧвтӧ,
Быттьӧ чышкӧ зонлысь ньылӧм войт.
Мыйӧн садьмас — шай-паймунас ачыс:
Аддзылӧмыс вемӧс али вӧт?
Оз на лябсьы, ломтас горсъя пачсӧ,
Дыгыдмис кӧть аслас ветлан ӧд.

...Ньӧжйӧникӧн ваймӧ югыд ывла, —
Рытгорувлань небзьӧ лунся жар.
Енэж помас кольӧ банйӧм кыа, —
Ӧмидз рӧма, дзебсьӧ шонді-шар.
Вӧр-ва вылӧ войыс лӧня водӧ,
Ставлы сиӧ мича, чӧскыд ун.
Миян Наста тавой врачьяс ордын
Асъядорӧдз синъяссӧ оз кунь.
Вӧльнӧй светӧ чужӧ содтӧд олысь,
Войнабӧрса чужӧ дона морт...

Парма-мамӧй, шоныдджыка лолышт,
Сӧстӧм синъяс меліджыка восьт.

9
Комнатаын дзуртӧ кага лайкан,
Потан дорын «ӧввӧ» сьылӧ мам.
Наста ордӧ Тима пырӧ сайдӧн —
Вышивайтӧм дӧрӧма и рам.
Гусьӧникӧн нимкодясьӧ сійӧ,
Наста вылӧ горша дзоргигтыр,
Картузсӧ пыр нямрӧдлыштӧ киас —
Майшасьӧмыс некыдзи оз быр.
«Кыскӧ, Наста, ӧтарӧ тэ ордӧ, —
Кызӧктігмоз шуис кортӧм гӧсьт. —
Пришлӧй мортыд чегис вечик бордтӧ,
Колян сылы кӧдзыд нисьӧ пӧсь.
Дыр на ковмас служитны сэн сылы,
Рочаканькӧд, гашкӧ, локтас сэсь.
Эскы, Наста,
			эскы менам кывлы:
Ог ӧд жугӧд ачымӧс ме весь.
Нывуловнад сиктным кӧть и озыр,
Морӧс кудйӧй тэтӧг тыртӧм-куш.
Овны эськӧ тэкӧд ӧти позйын...
Вежӧгла сэк радейтны эг куж...»

«Шмонитан-ӧ? Висьталан-ӧ збыльтор?
Чир мында оз эскы тэныд лов.
Петяыдкӧд ставыс миян тыр-бур,
Сылӧн сӧстӧм
			ме дінӧ любов.
Радлунсӧ и шоглунсӧ ми ӧтвыв
Кутам нуны Петякӧд нэм чӧж.
Он и тӧдлы, кадыс кыдзи рӧдтас...
Оля вӧсна ӧні медпӧсь тӧжд».

Тима перйис ыджыд табак кӧшель,
Кӧні вӧлі чорыд самосад.
Корасьӧмнас кӧть и эз ло дӧвӧль,
Тані дыр на прӧста лотіс кад.

10
...Котралӧ нин Оля аслас кокӧн —
Сяльгысь ключ кодь гӧлӧс,
			пыскыль кыв.
Регыд... регыд гортӧ папыс локтас,
Со нин кутшӧм сылӧн дзоридз ныв...

Сӧмын шудыс мӧд туйвежӧ кежис,
Ыджыд лача сыліс кыдзи йи.
Му вылас тай зэв на уна пежыс:
Мирнӧй кадӧ...
			усис парма пи.

Вӧлі вой, кор сулаліс дозорын,
Кодыр пансис врагкӧд биа кось...
Кыдз геройлӧн,
			олӧм сылӧн орис,
Но эз сетчы,
			бӧрланьӧ эз кос.
Сылӧн вирыс
			Оля сӧнын олӧ,
Шонтӧ нывлысь сьӧлӧм,
			шонтӧ лов.
Дженьыд вӧлі Петялӧн пӧсь томлун:
Бать ним колис,
			верӧсӧн эз ло.

11
...Ыджыд шогыс нюкрӧдлӧ нэр сьӧлӧм,
Паськыд эрдъяс вевттьӧ еджыд лым...
Бабаяслысь Наста кылӧ гӧлӧс:
«Тимаыд тэ дінӧ важсьыс пым.
Ассьыд шогтӧ сыкӧд тэ и личӧд,
Ӧнӧдз сійӧ нывбабатӧм морт.
Ас нэмнад тэд быдторйыс на вичмас,
Петя вӧсна вийсьынытӧ сёр.
Ачыд тӧдан: пӧвтӧг кутшӧм кӧдзыд
Дӧваяслӧн вольпась, но быть ов;
Думсьыс Енлысь чуксалӧны ӧнӧдз
Война биын сотчӧм том любов.
Верӧсныслысь юрсӧ пыдди юрлӧс
Малалӧны унйывсьыс кузь вой.
Кытыськӧ пыр виччысьӧны юӧр,
Личӧдыштны медым сьӧлӧм дой.
Окавтӧг пӧсь вом доръясныс косьмӧ,
Кыдзи косьмӧ киськавлытӧм цвет.
Верӧсъясныс петісны сэк косьӧ,
Ловъяяслы бура овсис мед.
Тэн жӧ, Наста, майшасьнысӧ нинӧм —
Коралысьыд, майбыр, том и ён.
Оляыдлысь батьсӧ вежас Тима —
Абу сыметь кулитана зон...»

Дыр на йирис Тима ассьыс гыжсӧ,
Кытчӧдз Наста ньылыд кыв эз сет.
Медсясӧ нин мамыс сійӧс ыштіс,
Мужикнад пӧ Тима лоас мед.

...Бара лунтыр ыджыдаліс турӧб,
Лымъя вольпась дзугис чизыр тӧв.
Рытъядорыс ывла дугдіс дурны,
Сэзьдӧм енэж ставнас лои шӧвк.
Вугыр моз сэн нюгыльтчӧма тӧлысь,
Быттьӧ кӧсйӧ кыйны чӧскыд нур.

...Сиктын вӧлі нӧшта ӧти кӧлысь,
Насталы кӧн выль шудыс эз сюр.

12
Олясянь ме пані висьт-поэма...
Сылӧн киын аттестат нин эм.
Сылы водзӧ овны кызьӧд нэмӧ,
Чолӧмавны кызь ӧтиӧд нэм.

Киӧн судзмӧн мортлы лоис космос,
Енэжыслӧн ловзис джуджыд йир.
Парма весьтын ворсӧ-сявкйӧ востым,
Сиктын бара,
			бара свадьба-пир.

Дӧва-мамъяс — ӧні дзормӧм бабъяс,
Нимкодьторйыс — внучка либӧ внук.
Муӧдз копыр тэныд, коми баба, —
Чужан муын коми зарни туг.

Ӧні сиктын пуджӧм соска гожӧм,
Вотӧсӧн да тшакӧн озыр рас.
Шонді мавтӧ чужӧм алӧй гожйӧн,
Кок чунь йылас дзоридз йӧктӧ вальс.

Чужан вӧр-ва мича любӧй кадӧ,
Сытӧг мортыд корысьысь на гӧль,
Кӧть и тӧлын лолӧ миян садным
Чукля бедь кодь, кодӧн ветлӧ пӧль.

Бордъясьӧны позйын лэбачпиян,
Кыскӧ найӧс енэжлӧн лӧз от...
Медицинскӧй справка Васьӧ киын:
«Тэысь артмас, — шуисны, — пилот!»
Кодлы кытчӧ — туйыс гӧгӧр восьса,
Некод тэныд мешайтны оз кут.
Зумыдджыка аскиас век восьлав,
Но туй джынъяс эн падмы, эн сувт.
Уджавны да велӧдчыны право —
Сэтшӧм выйим тӧдчана закон.
Шудаа мед олім-вылім ставӧн,
Воши мортыс уна миллион.
Памятникыс налы — мирнӧй олӧм,
Дӧваяслӧн шогсьысь чужӧмбан.
Паныдасиг сетам биа чолӧм
Из салдатлы, сулалӧ код тан.
Оля пуктӧ сэтчӧ эрдвыв дзоридз,
Ыджыд батьлӧн сэн жӧ ним, вич, ов,
Коді нӧйтіс врагӧс Эльба дорӧдз
И йӧз муын пуктіс ассьыс лов.
Олянымлӧн синъяс водзын воссьӧ
Сиктлӧн серпас — гӧгӧр мича збыль.
Юыс нюлӧ джуджыд берег дорсӧ,
Унджык керка шифер вевта, выль.
Быттьӧ тыын уялӧ сьӧд дзодзӧг —
Мӧдлапӧлын трактор ытшкӧ видз.
Енэж шӧрӧ водӧ еджыд лёддзӧн
Реактивнӧй самолётлӧн визь.
Эжва кузя теплоход со катӧ,
Нывлы ӧвтчӧ —
			шпоргӧ сэн флажок.
Оля вылын кокни ситеч платтьӧ,
Гожъялӧма лӧсьыд статя кок.
Шевкнитчӧма синкым чикыш борд моз,
Вом доръясыс — быттьӧ кисьмӧм оз.
Эжва гы моз кыптыштӧма морӧс,
Пелысь пу кодь нюдз да вӧсни кос.
Варовитӧ сыкӧд гажа ывла,
Унджык мичыс сэсся оз и ков.
Мойвиас-ӧ Васьлы тайӧ нылыс? —
Вочавидзас асланыс любов.

13
Куимысь нин ылысмыліс гожӧм.
Куим пӧрйӧ дзоридзавліс льӧм.
Варов ёльяс, дзользиг уна вожӧн,
Мичмӧдлісны парманымлысь рӧм.

Наста лыддьӧ Олясяньыс письмӧ:
Помала пӧ регыд коймӧд курс.
Васьӧ корӧ: арланьыс пӧ гижсям,
Венечувса платтьӧтӧ пӧ вур.
«Думайтнысӧ ачым весиг пола,
Кӧть и меным тырӧ, мам, кызь ар.
Ӧнӧдз пыр на тэ борд улын олі,
И друг верӧс — весиг босьтлӧ жар.
Пыдди пукта Васьӧӧс ме ёна,
Ичӧтдырсянь сійӧ мем шань ёрт.
Но ӧд, мамӧ, бӧръя куим вонас
Олӧманым вежсис унатор.
Вуктыл вожын сійӧ вертолётчик,
А мем велӧдчыны вель на дыр.
Ас кодь том йӧз ӧні мекӧд орччӧн,
Унджык кадсӧ ӧтлаынӧсь пыр.
Жӧникпуыд карад, майбыр, тырмӧ,
Миян курсын эм жӧ сэтшӧм зон:
Васьӧланьӧ мунӧ весиг ныр-вом,
Васьӧ кодь жӧ мугов, снажен-ён.
Кино вылӧ ветлывлам ми сыкӧд,
Сӧмын лёксӧ немтор, мам, эн чайт.
Кӧть и сэки, кодыр овлам кыкӧн,
Тожӧ шулӧ: гӧтрасям пӧ вай.
Мӧдарӧ сэк бергӧда ме сёрни,
Менам, мися, жӧник важӧн эм...
Стройотрядкӧд мунны ёна корӧ,
Гашкӧ-й, збыльысь, ветлыны тшӧтш мем?
Тырджык синмӧн видзӧдла тшӧтш олӧм,
Ӧтдортчыны ёртъясысь оз позь,
Бӧра-водза гортӧ бытьӧн вола,
Сӧмын ог тӧд: Васьӧ дӧзмас оз?..
Мамавныд пӧ удитан ас нэмад, —
Пӧдругаяс шулывлӧны тан.
Мый эськӧ тэ сӧветуйтан меным? —
Веськыда гиж ставсӧ, дона мам».

Помсянь помӧдз Наста лыддис кыкысь,
Сылӧн чужис аслыснога тӧжд:
Васьӧ сайӧ петны думсьыс пыксьӧ,
Сьӧлӧм серти нывлы, гашкӧ, мӧд?

14
Наста вылын быгалыштӧм ковта,
Кӧртӧд улын тӧдчӧ
			бабаюр.
Ӧшинь пырыс аддзӧ юлысь ковтыс,
Гӧвкъялыштӧ кӧні кизьӧр ру.
Тшайподаліс порог дорын туфли.
Зэрӧм бӧрти сынӧд лӧнь и сӧдз.
Мыссьӧм турун лои вежджык, улис,
Лӧзов енэж
			быттьӧ зэвтӧм жӧч.
Вӧр діланьӧ Наста лэччис-кежис,
Ӧтмӧдарас пластнитчӧма видз.
Коркӧ тані Петякӧд ас кежын
Видзӧдісны шонді петан мич.
Кывзылісны ӧта-мӧдлысь серам,
Дзоридзьясысь кылісны венок.
Насталы зэв муса тайӧ эрдыс,
Пальӧдлывлӧ тані ассьыс шог.
Оля йылысь думыс юрсӧ личкӧ:
Кыдз-мый гижны — эз ло медым сёр?
Бӧръя письмӧ мамлы пыдӧ сидзис,
Первойысь ӧд лыддис татшӧмтор.
Тӧдіс кӧ, дерт, письмӧ йывсьыс дядьыс,
Тималы сэк быд ног вӧлі масьт.
Сылы веськодь — коді лоас зятьӧн, —
Оляӧс ӧд сетны важӧн дась.
Регыд мысти Наста вочавидзис:
Радейта пӧ батьтӧ ӧнӧдз век.
Сундук пытшкын снимок кодӧс видзис,
Письмӧ костас сюйис тшӧтш жӧ сэк.
Сыктывкарад ыдждӧд пӧ портретсӧ,
Гӧрдитчы, мый сійӧ тэнад бать:
Автоматсӧ кутӧ морӧс бердас,
Нюмъялігтыр видзӧдӧ сержант.
«Ӧні, гашкӧ, каитчыны сёр мем,
Дядьыд сайын шудаӧн эг вӧв.
Юрси кындзи, сьӧлӧмыд тшӧтш дзормӧ,
Ас сертиыд кодыр абу пӧв.
Мустӧмыдкӧд овны вывті шуштӧм,
Шырби дорын шонтысьӧм кодь дзик.
Виж сёркни моз важӧн эськӧ рушми,
Не кӧ тан бур йӧзыс да ас сикт.
Дӧва моз жӧ верӧс сайын ола,
Йӧзлӧн гажыс — тшӧтш и менам гаж.
Думысь частӧ томдыр кадӧ вола,
Коді ӧні бӧрӧ кольӧм, важ.
Мамыс тэныд став медбурсӧ кевма:
Мед оз исковт некор синва войт,
Лунся югыд тэныд мед эз пемдыв,
Кодзувъясӧн дзирдаліс мед вой.
Бӧрйы аслыд
			кутшӧм колӧ ордым,
Мамыс некор падмӧдны ог кут.
Му вылас ӧд ӧтчыд олӧ мортыд,
И быд мортлӧн аслыснога шуд.
Кодсюрӧлӧн сійӧ ыджыд нэма,
Мукӧдъяслӧн дженьыд, кыдзи вӧт...
Сьӧлӧмыдкӧд вензьыны он вермы:
Кыдзи кӧсъян — сідзи-й ставсӧ вӧч».

15
Сиктысь войсӧ вӧртас сайӧ синіс
Гӧрдӧдз пӧльтчӧм шондіыслӧн дзирд.
Садьмӧм асыв тільӧ ассьыс синъяс
Потанвывса кага моз жӧ дзик.

Нёдзласьыштӧ Оля посводз вонйын,
Ставыс тані ас и тӧдсатор.
Морӧс бердас топӧдӧма сойнас
Кыз руд кӧса — нимтӧм чукля шор.

Сэтшӧм лӧнь. И пӧттӧдз узьны позьӧ.
Мыйлакӧ тай пышйӧ чӧскыд ун?..
Думсьыд, гашкӧ, аддзан ассьыд кодзув,
Коді войбыд синъяссӧ оз кунь?

Шӧпкӧдан тэ, гашкӧ, мамлысь письмӧ,
Кодӧс ставнас тӧдан наизусьт?
Юдор ягыс, вотӧс кӧні кисьмӧ,
Дум вылад тэд сійӧ эз-ӧ усь?

Гашкӧ, нылӧ, Васьӧыд оз тырмы
И оз гажӧд тэнӧ мӧдлапӧв?
Мыйла сёрӧдз керкаӧ оз пырсьы
И нёль рыт нин колльӧдысь эз вӧв?

Дзик на ставыс водзын тэнад, Оля,
Но пыр тӧд, кор вуджан олан туй:
Кыкысь помся гожӧмыд оз овлы,
Радейтӧмад велӧдысь оз туй.

Сӧмын сутки коли овны гортад,
Чужан сикткӧд янсалан тэ бӧр:
Виччысьӧны ССО-ысь ёртъяс —
Кӧсйысьӧмтӧ олӧмӧ быть пӧрт.

16
Лунтыр зэрис. Рытъявылӧ кобис.
Енэж бара шевгӧдіс лӧз борд.
Карсянь воис сӧмын на автобус,
Чеччис сэсь и томиник пилот.

Школа весьтӧд Оляяслань кежис,
Шӧпкӧдыштӧ нывлысь дона ним.
Чолӧмалӧ зонмӧс быгъя Эжва,
Чолӧмалӧ аслас чужанін.

Со и керка. Восьса кильчӧ ӧдзӧс.
Петіс Наста — кутліс зонлысь ки:
«Гӧсьтӧн лоан, пырам да вай пӧрччысь,
Самӧварӧ пыр жӧ чӧвта би».

«Гижліс меным Оля лун-мӧд сайын,
Гожӧмбыд пӧ сиктаным ог ло,
Недыр кежлӧ гортӧдз сӧмын кайла,
Верман кӧ пӧ, волы. Вои со...»

«Муніс тӧрыт... Лэбзис самолётӧн.
А ӧд тэнӧ виччысис быд лун.
Некымынысь ветліс весиг портӧ,
Колис письмӧ...Тайкӧ эз и вун».

Жугыльмуні Васьӧлӧн сэк сьӧлӧм:
Ассьыс гажлун сідзи эз и су.
«Локті эськӧ водзджык, кад кӧ вӧлі», —
Нывлы ӧні тадзи он нин шу.

Кильчӧ вылын Наста мыччис кисьыс
Васьӧнымлы адрестӧм конверт —
Дженьыдик, но виччысяна письмӧ,
Олялӧн кӧн посни гижӧд-сер:

«...Места вывсянь юӧрта ме ставсӧ,
Ӧні сӧмын кык кыв пасъя тэд:
Радейтан кӧ — нӧрӧвитлы, Васьӧ,
Верӧс сайӧ таво ог на пет...»