ШОНДІ БЕРДЛӦМ
1912 во, апрель 17 (4) лун
Тӧв шӧрсяньыс на кутісны гижны газетъясын да сёрнитны — таво тулыс пӧ шонді бердлӧм лолӧ. Шонді, тӧлысь да му ӧтвесьтын лолӧны (ӧти визьын). Тӧлысьыс пӧ лолӧ шондіа-муа костас дай сайӧдлас шондісӧ вуджӧрнас мыйкӧ дыра кежӧ. Быдлаын сы йылысь сёрни да басни. Пемыд йӧз полӧны, мый нӧ пӧ сэсся та бӧрти лоӧ?.. Мукӧдыс шуӧны: муыс пӧ вежас. Миян школаын сідз жӧ оз бырлы сёрни. Мыйӧн кутіс матыстчыны сійӧ луныс, челядь лолыштны оз сетлыны, ӧтторъя юасьӧны: кыдз нӧ пӧ сійӧ вермас лоны, код нӧ пӧ сы йылысь тӧдӧ? Велӧдысь висьталӧ: велӧдчӧм йӧз пӧ сы йылысь водзвыв тӧдӧны. Тӧдӧны, кор лоӧ, кыдз-мый, кутшӧм лунӧ, кадӧ, весигтӧ час лыдсӧ найӧ тӧдӧны, кӧнъясын тыдавлас и быдтор. Миянӧд нӧ пӧ тыдавлас оз? Велӧдысь шуӧ: тыдавлас пӧ. Ми пӧ буретш вуджӧр визь весьтас лоам.
Коркӧ и воис сійӧ луныс. Асывсяньыс лои гудыр. Челядьяс водз локтӧмаӧсь школаӧ, юасьӧны: дыр-ӧ пӧ нин шондіыс оз берд. Гашкӧ пӧ бердӧма нин да, оз пӧ тай весиг и тыдав-а. Мукӧдыс, коді оз верит лоӧмсӧ, шуӧны: эз пӧ тай нӧ шондіыд бердлы. Велӧдысь шуӧ: «Эз на кадыс во да. Лун шӧр бӧрын аддзам, лоӧ оз».
Лун лои кымӧра, енэжыс гудыр. Корсюрӧ сӧмын регыдик кежлӧ шондіыс мыччысьыштлас и бара саялӧ кымӧръяс сайӧ. Надея вӧлі омӧлик видзӧдны шонді бердлӧм. Рытыв-вой тӧла. Йирмӧг. Лун шӧрсянь ывлаӧ петім, сулалам, виччысям, дыр-ӧ нин оз весась енэжыс да мыччысьлы шонді. Час-мӧд ми сідзи сулалім. Шонді эз петав. Челядь дышмисны нин виччысьны. Коркӧ сэсся час нёльын кымын друг кымӧръяс вешйисны, разаліны. Мыччысис шонді. Сэк кадӧ самӧй мыйкӧ сьӧдтор шуйгавывсянь (асыввывсянь) кутіс шонді вылӧ локны. Муртса на кӧсъям видзӧдны, лӧз ӧчкияс лӧсьӧдім да тшынӧм клянича торъяс синмӧ пукталім, кӧсъям видзӧдны, мый кутас водзӧ лоны, да бара кыськӧ кымӧр локтіс да сайӧдіс миянлысь шондітӧ. Коли минут-мӧд. Кымӧр эз кут вешйыны. Надея быри. Коркӧ кымӧрыд и вешйыны кутіс. Мыччысис шонді, но эз нин дзоньнас: коймӧд юкӧнсӧ сылысь вевттьӧма мыйкӧ, кутшӧмкӧ сьӧд ёкмыль. Ньӧжйӧник сэсся сійӧ кутіс вешйыны шондіыд вылӧ... Чарла кодь шондіыд лои. Сэсся шӧрӧдзыс воис. Тӧлысьыс дзик шонді шӧрас лои, кытш пиын быттьӧкӧ: тӧлысь ичӧтджык, шондіыс ыджыдджык. Дзоньнас саялі шонді, сӧмын дор гӧгӧрыс шонділӧн зэв вӧсньыдика кольыштіс. Быттьӧ эзысь чунькытш шондіыс лои.
Шонді саялігӧн му вылын пырысь-пыр жӧ вежсьыны кутіс. Водзын, кор шонділӧн сайӧдӧма вӧлі коймӧд пайыс, сэки вӧлі лӧзъюгыд, сэсся пемдыштіс, рӧмыд лои, лӧзовруд.
Аттӧ, кутшӧма вежсис гӧгӧр. Вуджӧръяс бырины. Войдӧр быдсӧнлы быттьӧ шемӧс вӧлі, сэсся онзіль лои. Ывла вылын дзикӧдз лӧнис, быттьӧ узян кад воис. Ставыс ланьтіс. Сёрнияс надзмисны. Лэбачьяс дугдісны лэбалӧмысь, сьылӧмысь. Чипанъяс водз на пуксисны. Вой дай сӧмын! Туй вывті мунысьяс сувтісны миян дінӧ да кутісны видзӧдны тшӧтш. Морт чужӧмъяс вежсисны — лоины вижовсьӧдӧсь, вит-ӧ-квайт воськов сайысь тӧдса мортӧс он тӧд, морт тушаяс быттьӧ тшын пиын вуджрасьӧны, тӧдтӧмӧсь. Весиг лов шы оз кыв, некод оз шыась. Сӧмын быдӧн дзоргӧны вылӧ, енэжӧ. Сэні шонді тӧлыськӧд ӧтлаасьӧмаӧсь да шы ни тӧв вермасьӧны: шондіыс быттьӧ мездысьӧ пемыд тӧлысьысь, да тӧлысьыд ачыс шонді кытш пиысь некыдз оз мын, дорӧма сійӧс гӧгӧрыс эзысь кольчаӧн. Коли секунд-мӧд, но час кузя сійӧ кажитчис. Сьӧд тӧлысь шонді шӧрысь вешйыны ньӧжйӧник кутіс веськыдвыв. Коркӧ видзӧдлім, да эзысь чунькытшыд и бырӧма нин. Бара югыд чарла лои, но ӧні мӧдарӧ бана нин, рытыввылӧ видзӧдана. Сэсся тӧлысьлӧн ӧти джынйыс сӧмын тыдавны кутіс, сьӧд, мӧд джынйыс абу, быттьӧ черӧн сӧтӧма шӧрӧдыс. Сэсся и сійӧ эз ло: муртса дор пом йылас кольыштіс сьӧд, гыж пом кодь. Недыр мысти и сійӧ быри — быттьӧкӧ войтыштіс, воши... Ӧтнас коли югъялан шонді, тӧлысь вуджӧрысь мезмис. Воддза дорсьыс югыдджык лои. Эштіс. Кокньыда лолыштісны быдӧн. Личмуні гӧгӧр. Ловзьыны, садьмыны му вылын кутіс. Петук гораа чукӧстчис. Лэбачьяс лэбавны да сьывны мӧдісны, быттьӧ асылын. Бара важ мозыс югыд лун пуксис. Сёрнияс лыбисны. Ветлыны-вӧрны кутісны йӧз, быттьӧкӧ абу и нинӧмтор вӧвлӧма, быттьӧкӧ вӧлі вӧтӧн моз олӧм.
