САРТАСА БИӦН

19-ӧд вося серпастор

Кӧдзыдыс ӧтарӧ зэвтӧ... Швачкылӧ резьдалӧны кын пуяс. Шкооов — гораа потӧны кос кондаяс... Сээзь. Дзирыд кодзувъяс кӧдзыда дзоргисны енэжсянь кын му вылӧ.

Мунӧны вит вуджӧр вӧрӧд. Мунӧны... Кодъяс нӧ тайӧяс? Мортъяс-ӧ, зверъяс?! Кытысьӧсь-мый вӧр шӧрӧ воисны?

Мунӧны... Винтовка-пищаль пельпомъяс сайын. Нёптӧм нопторъяс мышканыс лётъялӧ... Лым сюръя кодьӧсь гыӧртӧмаӧсь вуджӧръяс — ус и тош пузьӧма-йизьӧма ӧтлаӧ паськӧмкӧд, чужӧм ни ныр-вом оз янсав.

Мунӧны котӧрӧн-сорӧн. Паськӧмыс увъясӧ лестукӧн колялӧ, чужӧмӧ швачӧдчӧны лысъяс... Морӧсӧдз судта пӧрласьӧм пуяс вомӧн вуджӧны... Кокъяс — вируля дой, кын кӧмкот зыртӧма гырдӧдз...

Мунӧны-пышйӧны войтыр, пышйӧны еджыдъяс гыж улысь найӧ. Бӧрсяньныс вӧтчӧны, боксяньныс пановтӧны, орӧдӧны туйнысӧ; водзвыланысӧ бара жӧ паныдӧн локтӧны... Кык би кост лоины войтыр, жугалі-пазалі отрад — колины витӧн. Ем пыс ыджда розьтор муртса сюри тювкнитны-кежны туй вылысь. Шыбитчисны вӧрӧ.

Дзурсмуніны-пырисны пармаӧ войтыр. Ньылыштіс-дзебис войтырӧс рӧдимӧй вӧр. Вошины. Вошины ловъя чутторъяс океан-вӧрӧ.

Вит вой нин узьтӧмӧсь войтыр, вит лун нин сёйтӧмӧсь... Юръясын жуньгӧ, пельясын тіньгӧ, кынӧмъяс кыскӧма нюкыр...

Веськӧдчисны прӧсек ордым туй потасӧ. Пемыд. Кималас мунӧны. Вошласьны кутісны ордым визь потассьыс. Юкалісны шы пуртӧн сирӧд пу конда. Яг шӧрын тӧлын кыбӧда би лои! Гылыда ломтысьӧ киясын сартас, прожектор биӧн моз юклӧдлӧ югӧрыс гӧгӧрысь сулалан пуяссӧ... Вуджӧрныс асланыс сартассянь бӧрвывтіныс ветлӧдлӧ-жӧдзӧ: дженьдаммылас, нюжавлас, пу кузя сувтлас, вӧр-пу йылӧдзыс тювгысьлас-качлас... Дӧла биӧн ломтысьӧ сартас — водз чуньяс сотӧ, пӧжассьымӧн сотӧ, чальясыс нӧ — «пиялӧ», кын.

Воласны кок туйяс... (Оз морт кок туй!) Со тонӧ шавкйӧма-мунӧма водзвыланыс кузь кока йӧра, ылӧ шыблалӧма кок лекъяссӧ... Мӧдлаын сувтлӧма да пипуӧс вольӧма-йирӧма, вылысь судзлалӧма веж кырсьсӧ. Муртса водзвыланыс меткыльтӧма сан, вешйӧма йӧз мунан туй шӧрсьыс.

Шшпыыррр... кылӧ кыпӧдчисны репасысь таръяс, повзисны би югӧрысь: ӧти, мӧд, ууна... — гылӧдісны пу йылысь гыӧрсӧ, лымсӧ мунысьяс юр вылӧ...

Мунӧны... Юраныс чардби моз жӧдзисны-ветлісны мӧвпъяс: горт — еджыдъяс киын; Сыктывкар босьтӧма; войвывсянь вӧтчӧны, рытывсянь локтӧны; шыбитчывлісны асыввыв — Тшердінӧ, — бара жӧ еджыдъяс. Кытш пиын лоины; кытчӧ-мый воштысьны?! Кольччыны гортӧ? Бӧр косны да сетчыны еджыдъяс киӧ?! — Ооз, оз вузавны асьнысӧ найӧ!

Дум выланыс усьлӧ горт-керканыс, пӧт кынӧма олӧмъяс... Мед, гортын кӧ колины шоныд паччӧръяс, йӧртӧдъясын сёйтӧм на тавося няньяс тшыг во вуджӧм бӧрын. Мед! (Еджыдъяс тон жӧритасны, мед горшаныс тасасяс налы!)

Мунӧны, юраныс бергалӧ думъяс: «Мед, ӧні кӧ пышъям... — ветлам во, кыкӧс, куимӧс, уна нин ӧд ветлім вит-квайт во чӧжӧн, нӧшта на ветлам! Ветлам, медтыкӧ кыдзкӧ мынлам тайӧ кытш письыс да ӧтлаасям ас котыр йӧзкӧд».

Кӧсйысисны воӧдчыны центрӧдз: «Мӧскуа ас киын на! Сэтӧні сьӧвмӧсыс-ядрӧыс миян: Ленин... и унаӧн на вок котырысь...»

Сідзи мӧвпалісны найӧ, гӧрд зарни кодзулӧн дзирдаліс водзвыланыс выль олӧм налы, тойліс-вӧтліс водзӧ, пыр водзӧ...

А кӧдзыдыс ӧтарӧ зэвтӧ... Швачкакылӧ-потласьӧны пуяс... Чепӧльтӧ пельяс, «пиялӧ» кепысьтӧм чунь, пыдзрасьӧ-йӧжгыльтчӧ пыдӧджык тшыг кынӧм-выть... Паськӧмныс увъясӧ лестукӧн колялӧ, чужӧмӧ швачӧдӧны лысъяс... Но оз сувтлыны — мунӧны... Мунӧны — бӧр локтӧм выв!