РӦШТВО ВОЙӦ
11 картинаа теш
Йӧзкодялысьяс:
ВАКУЛА — дорччысь том морт.
ОКСАНА — ныв, зэв тшап.
ЧӦРТ — пасьтасьӧм морт, сюрӧн, бӧжӧн, гыжъясӧн; ворсны колӧ ичӧтджык тушаа мортлы.
ЧУБ — ньӧжмыд морт.
ДЯК — визув морт.
ГОЛОВА.
СОЛОХА — наян, сюсь баба.
КУМ — сьӧкыд кокйӧза морт.
КУМ ГӦТЫР — ёсь баба.
ӦСТАП — ньӧжмыд.
НЫВЪЯС — 3–4.
ЗОНЪЯС — 2–3.
ПӦРЫСЬ БАБА.
Медводдза петкӧдчӧм
Воссьӧ ӧдзӧс. Чуб петӧ Кумыскӧд аслас хатаысь. Кильчӧ вылас сёрнитӧны.
ЧУБ. Сідзкӧ тэ, кум, эн на волы дяк ордад выль керкасӧ видлыны? Ок, бура талун и кокыштам сэні! (Плетьсӧ тасма костас сюйӧ.) Мед эськӧ ми ог сёрмӧй. (Друг чуймӧ да юрсӧ кыпӧдӧ.) Мый нӧ тайӧ, мый? Видзӧд, видзӧд, другӧ!..
КУМ. Мый нӧ? (Чуймӧ, юрсӧ лэптӧ.)
ЧУБ. Мый... Тӧлысьыс тай абу!
КУМ. Тьпу! Сёмокасьт! Збыльысь тай абу.
ЧУБ. Сійӧ ӧд и эм! Тэныд, небось, кӧнкӧ веськодь.
КУМ. А мый нӧ ме верма керны?
ЧУБ. Кутшӧмкӧ чӧртлы окота жӧ тешитчыныс (мед сылы, понлы, некор оз удайтчыв румка вина юлыны). Тьпу! Быттьӧкӧ нарӧсьнӧ танӧ... Ӧні дзик керкасянь ӧшиньӧд видзӧдлі — тӧлыся вӧлі, лунся кодь югыд. Муртса ӧдзӧс восьті — сап пемыд, кӧть синмад чуткы. (Сулалӧ думайтӧ.) Абу ӧд, кум, тӧлысьыд?
КУМ. Абу тай.
ЧУБ. Аттӧ дивӧ, аттӧ дивӧ! Кыдз тайӧ мый лои? Вӧлі и друг быри. (Кост.) Вай чушкыштам тэнсьыд табактӧ. Ён, другӧ, тэнад табакыд! Кысь нӧ тэ ньӧбин татшӧмсӧ?
КУМ. Ён жӧ нин кӧ-а. Пӧрысь чипан весиг оз несйы тайӧ табаксьыд.
ЧУБ. А меным коркӧ ӧтчыд Зузюля шинкар вайліс Нежинысь табак, да вот колӧкӧ и табак! Ак, шань табак вӧлі! (Недыр мысьт.) Мый нӧ сэсся ми кутам керны, кум? Пемыд ӧд ывлаыс.
КУМ. Пемыд тай… (Ӧдзӧс вугйӧ кутчысьӧ.)
ЧУБ. Мый кутам керны? Гортӧ кольччам али мый?
КУМ. Ме понда кӧть кольччам.
ЧУБ. Кольччам? Гортын кутам пукавны рӧштво войӧ? Огӧ… нинӧм вылӧ огӧ! Мунам, мый лоныс лоӧ! (Мунӧны.)
Занавес
Мӧд петкӧдчӧм
Чублӧн хата пытшкӧс. Гӧгӧр пельк идралӧма: мыськӧма, чышкӧма, ӧшинь гӧгӧр кузьчышъянъяс ӧшалӧ, пызан вольсалӧма мича дӧраӧн; пызан вылын шӧвк чышъян, кувшин да кружка; ломтысьӧ сись подсвешникын. Оксана ӧтнас. Сулалӧ пызан дорын да киас видзӧдчан кутӧ: видзӧдчӧ, нюмъялӧ, покодкасӧ вежлалӧ.
ОКСАНА. Йӧз шуӧны, быттьӧ пӧ ме зэв мича. Прӧста сӧрӧны… Весиг абу ме мича… (Видзӧдӧ бара видзӧдчанӧ.) Сьӧд синъясӧй, синкымӧй ӧмӧй сэтшӧм нин мича, мый му вылас менам кодьыс некодлӧн нин абу? Мый нӧ татшӧм лёк чангыля нырсьыд? Либӧ чужӧм банысь ли, вира вом доръясысь? Быттьӧ зэв нин менам мича юрсиӧй. (Кӧсасӧ шыбитӧ ӧтар пельпом вывсьыс мӧдарас.) Таысь ещӧ повзян змейысь моз. У… (Недыр мысьт.) Прӧста шуӧны, ме ньӧти абу мича. (Вештӧ видзӧдчансӧ ылӧджык.) Но, мича на ме. Ак, кутшӧм мича, шань! Дивӧ! Кутшӧм нимкодь лоӧ сылы, коді менӧ ваяс! Кутшӧм ыджыд шуд ме вая сылы. Код бара лоӧ менам верӧсӧй-а? Нимкодьысла этшсӧ оз кут тӧдны, сьӧлӧмыс пӧтмӧн окалас…
Вакула ньӧжйӧник ӧдзӧсӧд пырӧ. Оксана оз тӧдлы. Сувтӧ порог улас.
ВАКУЛА. Аттӧ кутшӧм ныв! Оз ӧд весиг куж ошйысьныс. Дзонь час танӧ сулалӧ видзӧдчан водзын да ошкӧ асьсӧ.
ОКСАНА (аслыс. Оз казяв Вакулаӧс). Ме тіянлы, зонъяс, абу пара. Ті видзӧдлӧй, кутшӧм менам покодкаӧй; менам соскӧй гӧрд шӧвкӧн кыӧма. А лентаясыс юр вылын — нэмныд он аддзылӧй татшӧмсӧ! Ставсӧ меным тайӧ батьӧ лӧсьӧдіс, мед ёнджыка жӧникъяслы сьӧлӧм выланыс воа да мед медбур жӧникыс му вылас менӧ коралас! (Серӧктӧ, сэсся бергӧдчӧ да друг аддзӧ кузнечӧс. Повзьӧ, горӧдӧ, сэсся зэв скӧрысь видзӧдлӧ кузнеч вылӧ. Вакула килькулӧ, кияссӧ, юрсӧ ӧшӧдӧ). Мыйла тэ локтін татчӧ? Тэд тыдалӧ колӧ, мед ме тэнӧ зырйӧн вӧтла. Мастерӧсь небось сибӧдчыны ми чой-вок дінӧ. Тӧданныд, кор бать абу гортын. Ми ті воктӧ тӧдам кутшӧмӧсь! Мый, сундукыд менам эштіс нин?
ВАКУЛА. Пырысь-пыр лоӧ гӧтов, менам сьӧлӧмшӧрӧй! Праздник бӧр кежас лоӧ гӧтов, дзикӧдз эштас. Ок, эськӧ тӧдан кӧ тэ, мыйта ме мырси сы вылын! Кык сутки эг петав кузнечаысь! Сы пыдди зато и сундук лоӧ. Эк, некутшӧм поп нывлӧн сэтшӧм сундукыс абу! Медбур кӧртнас вылыссӧ эжи, кор ме Полтаваын на сотниклы тарантас вӧчлі, эг татшӧма старайтчыв. А кутшӧм мичаа лоӧ краситӧма! Сэтшӧма басита! Гӧгӧрыс лӧза-гӧрдаа чветъясӧн визьйӧдла-серлӧдла. Матігӧгӧрын некодлӧн оз ло сэтшӧм мича сундукыс. Эн дӧзмы ме вылӧ, эн лӧгась, лэдз сёрнитыштны аскӧдыд, лэдз нимкодясьыштны тэӧн.
ОКСАНА. Код тэнӧ кутӧ? Сёрнит и видзӧд. (Ачыс пуксьӧ, босьтӧ видзӧдчан и бара заводитӧ баситчыны-вечмасьны.)
ВАКУЛА. Лэдз менӧ матӧджык пуксьыны тэ дінӧ.
ОКСАНА. Пуксьы…
ВАКУЛА. Майбырӧй, дай нылӧй! Сьӧлӧмшӧрӧй тэ менам Оксанаӧй! Вай ме тэнӧ окышта.
Дзигӧдӧ, кӧсйӧ окавны, Оксана тойыштӧ.
ОКСАНА (скӧрысь). Мый тэныд ещӧ колӧ? Кор тэныд ма — мед ещӧ и пань вӧлі! Гусь… мун, вешйы тась! Тэнад киясыд кӧрт дорысь чорыдджыкӧсь. Тэ бердысь быдӧн тшын дукӧн пакйӧ. Дзоньнас тэ са. Менӧ, кӧнкӧ, тшӧтш быдсӧн сьӧдӧдін. (Босьтӧ бара видзӧдчан да баситчӧ.)
ВАКУЛА (бокӧ). Оз радейт тайӧ менӧ. (Юрсӧ ӧшӧдӧ.) Талы со пыр теш, а меным кутшӧм? Сулала быттьӧ дурак да синмӧс ог чӧвтлы. Кӧть эськӧ век сулалі! Ок, нылӧй! Мый эськӧ эг сет, верми кӧ тӧдны, мый тэнад сьӧлӧм вылад эм, кодӧс тэ радейтан. А талы веськодь. Сулалӧ да аснас нимкодясьӧ. Мучитӧ толькӧ менӧ. А меным шогысла некутшӧм олӧм абу. Ак, кутшӧма ме радейта! Ме чайта, морт на татшӧма эз радейтлыв, ме моз.
ОКСАНА. Збыль-ӧ шуӧны, мый тэнад мамыд тшыкӧдчысь? (Сералӧ.)
ВАКУЛА. Мый сійӧ мамыд? Тэ мамыс менам и батьыс! И ставыс, мый му вылас эм донатор. Корис кӧ эськӧ менӧ сар ас дінас да шуис: «Кузнеч Вакула, кор менсьым, мый тэныд медся колӧ, мый менам сарствоын эм, быдтор, мый коран, сійӧ и сета. Тшӧкта тэныд вӧчны зӧлӧтӧй кузнеча, кутан сэні тэ дорччыны эзысь мӧлӧтъясӧн». А ме шуа сылы: оз ков, нинӧм оз ков. Зӧлӧтӧй кузнеча ни нинӧм тэнад сарствоысь ог босьт, сет толькӧ мен менсьым Оксанаӧс!
ОКСАНА. Ок, тэ кутшӧм! Менам батьӧ оз на прӧступит тэ сайӧ менӧ сетны. (Недыр мысьт.) Мый нӧ тайӧ нывъясыс оз локны?.. Мый нӧ сэтчӧ лоины? Важӧн нин пӧра славитны мунны-а. Меным гажтӧм нин тані лои.
ВАКУЛА. Мый наысь миянлы. Медтыкӧ тэ вӧлін-а.
ОКСАНА. Со ещӧ мый! Нывъяскӧд тшӧтш зонъяс локтасны. Сэк миян мӧдӧдчас гажыс! Быдсяма тешсӧ петкӧдласны найӧ.
ВАКУЛА. Сідзкӧ, тэныд гажаджык накӧд?
ОКСАНА. Тэкӧд дорысь? Тэкӧд дорысь, дерт на, бара… Энлы. Кодкӧ гольӧдчӧ. Дерт, ныв-зон воисны.
ВАКУЛА (бокӧ). Мый сэсся мен виччысьныс? Тайӧ толькӧ серавлӧ ме вылын. Ме сылы сэтшӧм жӧ дона, кыдз сім подков. А сідзкӧ и мӧдлы оз ло. Ме ог лэдз ас вылын мӧдлы тешитчыны. Тӧда кӧ, кодкӧ талӧн кӧ мӧд эм, ме сылысь боксӧ шонта… (Кулакъяс шӧдзыртӧ.)
Бара кылӧ гольӧдчӧм. Гӧлӧс Чублӧн: «Восьтыв!» Оксана уськӧдчӧ восьтыны.
ВАКУЛА (торкӧ, оз лэдз). Часлы ме… (Лёкысь петӧ. Посводзӧ сувтӧ да скӧрысь юасьӧ.)
Занавес оз тупкысьлы
Коймӧд петкӧдчывтӧм петкӧдчӧм
Кулиса сайын сёрни Чублӧн Вакулакӧд.
ВАКУЛА (скӧрысь). Мый тэныд татысь колӧ?
ЧУБ (мыйӧн Вакулалысь гӧлӧссӧ тӧдӧ, аслыс). Но, йӧзӧ тай веськавсьӧма. Абу тайӧ менам керкаӧй. Менам керкаӧ кузнеч оз лысьт пырны. Кодлӧн нӧ тайӧ керкаыс?.. А, да! Казак Левченколӧн! А кузнечыс нӧ мыйла тані? Но, гӧгӧрвоа. Том ичмонь дінас волывлӧ. Сідз…
ВАКУЛА. Коді тэ сэтшӧмыс? Мый быд ӧшинь увті кыржовтан?
ЧУБ (аслыс). Ог висьтась, ещӧ чӧртыд тайӧ нӧйтас дай. (Гӧлӧссӧ вежӧ.) Тайӧ ме, бур мортӧй. Ветлӧдла, славита.
ВАКУЛА. Убирайтчы чӧртыслы сюр йылас! Славитчысь… Мый ещӧ сэн сулалан? Кылан? Убирайтчы татысь!
ЧУБ. Мый нӧ тэ сэтшӧма горзан. Ме славитны кӧсъя, мый бара сэсся.
ВАКУЛА. Э… да тэ, тыдалӧ, бур кывсӧ он кыв. (Вакула, кылӧ, уськӧдчӧ Чуб вылӧ кулакнас да сьылі тшуптас сетӧ.)
ЧУБ. Тэ тай збыльысь тышкасьны кӧсъян.
ВАКУЛА. Мун, мун! (Кылӧ сеталӧ Чублы.)
ЧУБ. Тэ тай прамӧя босьтчин.
Вакула горӧдӧ ещӧ, сэсся крапкӧ ӧдзӧссӧ.
ЧУБ. Видзӧд кутшӧма сюсьмис! Со кутшӧм… Тэ чайтан да, тадзи и кольӧ. Оз… Коркӧ ме тэныд пуж петкӧдла, часлы… Дарӧм тэ кузнеч да маляр. Коркӧ и тэ сюрлан менам кипод улӧ. Трасича, кутшӧм чорыда вачкасьӧ морыд. Ме чайта да, быдсӧн лӧзӧдіс. Аттӧ, кутшӧма тышкасьӧ.
Занавес оз тупкысьлы
Нёльӧд петкӧдчӧм
Пырӧны Оксана дорӧ ныв-зон, мешӧкаӧсь, кӧлуяӧсь. Дурӧны, сералӧны. Гӧгӧртӧны Оксанаӧс, висьтавлӧны сылы тешторъяс. Вакула тшӧтш жӧ сэні зэв жугыля пукалӧ да букышӧн видзӧдӧ.
ОКСАНА. Аттӧ, Ӧдюк! Тэнад абу-ӧ выль тюпень?! Выль и эм! Ак, кутшӧм мича! Быдсӧн зарниӧн баситӧма. Аттӧ, лок петкӧдлы. Тэныд мый, тэнад со майбырлӧн бур мусукнад ӧтторъя козин, пыр выльысь-выль. А менам со некод абу и козинъястӧ лӧсьӧдысьыд. Код нӧ мен татшӧм мича тюпеньсӧ козьналас, лӧсьӧдас?..
ВАКУЛА. Эн шогсьы, менам сьӧлӧмшӧрӧй! Ме тэныд сэтшӧм тюпень лӧсьӧда, кутшӧмӧс весиг некутшӧм панночка оз новлы.
ОКСАНА. Тэ? Видзӧдлам, кытысь тэ сэтшӧмсӧ ваян, мый меным шогмас кокӧ кӧмавны. Гашкӧ, сэтшӧмӧс судзӧдан да, кутшӧмӧс ачыс саричаыс новлӧ да?
НЫВЪЯС. Со ещӧ кутшӧм ковмӧма. (Сералӧны.)
ОКСАНА. Да, сэтшӧмӧс. Кывзӧй, нывъяс, мед ті лоанныд свидетельяс! Кузнеч Вакула кӧ ваяс меным сэтшӧм тюпеньсӧ, кутшӧмӧс ачыс сарича новлӧ, менам кыв: ме сы сайӧ пырысь-пыр жӧ муна верӧс сайӧ.
Нывъяс кватитӧны Оксанаӧс сойбордӧдыс да сералігтырйи нуӧны. Вакула ӧтнас кольӧ.
ВАКУЛА. Серав, серав! Ме ачым серала ас вылын! Думайта и нинӧм ог вермы пӧсӧбитны, кытчӧ менам мывкыдӧй лои? Тайӧ менӧ оз радейт. Оз. И чӧрт сыкӧд! Мед оз. Быттьӧ сэсся Оксана кындзи му вылас нылыс абу! Слабог, эм на уна нылыс вӧлӧсьтас. Да мый нӧ тайӧ меным Оксанаыс лои? Сыысь некор прамӧй кӧзяйка оз ло. Сійӧ толькӧ мастер вӧччыны да пасьтасьны, сэсся нинӧм. Тырмас! Тырмас йӧйтавны. (Мунӧ бӧрсяньыс.)
Занавес
Витӧд петкӧдчӧм
Солоха ордын. Первой чӧрт кытшласьӧ Солоха гӧгӧр: копрасьӧ, кисӧ окалӧ, морӧсас кутчысьлӧ, кӧсйылӧ дзигӧдны, мыйӧн гольӧдчӧм кылӧ, зэв ӧдйӧ мешӧкӧ пырӧ да дзебсьӧ. Сэсся пырӧ Голова.
ГОЛОВА (пыригмоз пыркӧдчӧ). Ме эг мун талун, Солоха, дяк ордад. Зэв поводдяыс лёк лои да. Мӧдӧдчывлі нин эськӧ да, тэнсьыд битӧ аддзи да пыри тэ ордӧ рытсӧ коллявны.
СОЛОХА. Лок, лок.
Кисьтӧ чарка вина да гӧститӧдӧ Головаӧс.
Кылӧ гольӧдчӧм, сэсся Дяклӧн гӧлӧс.
ДЯК. Восьтыв!
ГОЛОВА (повзьӧ). Вай дзеб менӧ кытчӧкӧ, кыдз гажыд.
Котралӧны джодж кузя. Ӧтилаӧ уськӧдчыласны, мӧдлаӧ — некытчӧ оз инасьны; сэсся Солоха ректас медыджыд шом мешӧксӧ пельсаӧ да сюяс Гӧлӧваӧс мешӧкӧ.
Дяк пырӧ, кывзыштӧ, кияссӧ шамралӧ.
ДЯК. Ме ордӧ талун некод эз волы. Мед эз кӧ, мен зэв нимкодь, мый ещӧ эз локны гӧсьтъясыд. Локтісны кӧ ме ордӧ, менам эз удайтчы волӧмыд. (Сэсся матыстчӧ Солоха дінӧ, чуньнас инмӧдчӧ сояс.) Этійӧ нӧ мый тэнад, муса аньӧй? (Бӧр чеччыштӧ.)
СОЛОХА. Кыдз мый? Ки тай, Ӧсип Микипӧрӧвич.
ДЯК. Гм! Ки! Хе, хе, хе. А этайӧ нӧ мый? (Инмӧ восьса морӧсӧдзыс, сэсся бара бӧрыньтчӧ.)
СОЛОХА. Быттьӧ он аддзы, Ӧсип Микипӧрӧвич! Сьылі, а сьыліас сикӧтш.
ДЯК. Гм! Сикӧтш. Хе, хе, хе! А этая нӧ мый?
Кылӧ друг гольӧдчӧм, сэсся гӧлӧс Чублӧн: «Восьты!»
Господьӧй Енмӧй Кристосӧй! Бокӧвӧй морт кылӧ. Мый нӧ сэсся лоӧ, татчӧ суасны кӧ менӧ, Отеч Кондратӧдз кывсяс. Енмогысьӧн, бур Солохаӧй! Тэнад бурлуныд, кыдз шусьӧ трина… трин… главаын… Гольӧдчӧны, сё ейбог, гольӧдчӧны… Ой, вай дзеб кытчӧкӧ, дзеб…
Солоха бара ӧти шом мешӧк ректӧ да сюйӧ дякӧс Чуб пыригмозыс.
ЧУБ. Олан-вылан, Солоха! Тэ, гашкӧ, вӧлі он виччысь менӧ талун да? А? Он! Ме, гашкӧ, торки да? Гашкӧ, тэ кодкӧдкӧ тані кыкӧн вӧлін да? Но, Солоха, вай юктышт винанад. Ме чайта, сярганӧй дзикӧдз йизис татшӧм кӧдзыднад. Ну и вой Рӧштвокӧд паныд ен ыстіс: син ни пель оз тыдав… (Пӧрччысьны кӧсйӧ.) Ак, кутшӧма киясӧй турдӧма, весиг кизьӧс ог вермы разьны. Сэтшӧм поводдя…
Гӧлӧс: «Восьты!» Зэв ёна гольгӧ.
ЧУБ (чуймӧ). Чуксасьӧ кодкӧ…
Гӧлӧс гораа: «Восьты!»
Тайӧ кузнечлӧн гӧлӧсыс! Кылан, Солоха? Кытчӧ гажыд вошты менӧ, дзеб. Ме нинӧм вылӧ ог паныдась сыкӧд, чӧрткӧд…
Солоха ӧтилаӧ уськӧдчылас, мӧдлаӧ. Сэсся вунӧдчас да тшӧктас пырны сійӧ мешӧкас, кӧн пукалӧ нин дяк.
Вакула кыв ни джын оз шу, пырӧ да пуксьӧ — уськӧдчӧ лабичас. Вакула пырмысьт ещӧ на кодкӧ кылӧ чуксасьӧ. Солоха петӧ паныд, пырныс сылы оз нин сет. Вакула синнас кытшовтӧ керка пытшкӧссӧ, сэсся сылы син вылас усьӧ шом мешӧкъясыд.
ВАКУЛА. Мыйла куйлӧны тані шом мешӧкъясыс? Важӧн нин идравны колі кытчӧкӧ татысь. Тайӧ лёк нылыд вӧсна йӧйталӧмнад менам дзикӧдз вошсьӧма нин. Аски со праздник, а миян керкаын быдсяма гудырыс. Петкӧдла кузнечаӧ.
Кӧртавлӧ мешӧкъяссӧ.
Сэсся нӧ мый, тадзи и лоӧ? Некор тайӧ менам юрысь оз петав, тайӧ Оксанаыс? Ог нин кӧсйыв думайтны да, нарӧсьнӧ быттьӧ пырӧ юрӧ сы йылысь думыс. (Кӧсйӧ лэптыштны мешӧк.) Тьпу, чӧрт! Мешӧкъясыс быттьӧ сьӧкыдджыкӧсь лоӧмаӧсь воддза дорсьыс. Весиг ог вермы кыпӧдны. Тьпу! Тайӧ ныв йывсьыд думайтӧмнад дзик эбӧс вылысь уссьӧма. Регыд кута тӧв пӧльыштӧмысь усьны. Тьпу! (Скӧрмӧ и босьтӧ пельпом вылас мешӧк, сэсся мӧдӧс; коймӧдӧс аддзӧ да шуӧ.) Тані, буракӧ, инструментъясӧй менам.
Петкӧдлӧ мешӧкъяссӧ кыдз вермӧ, медбӧръясӧ (чӧрт тырӧн) шыбитӧ пельпом вылас да сьылігтырйи петӧ керкаысь.
«Меным абу овны шань
Гортын баба дінын...»
Занавес
Квайтӧд петкӧдчӧм
Ывла вылын. Ӧшинь ув Вакулалӧн. Туй вылын куйлӧны мешӧкъяс. Сулалӧ Вакула, мышку саяс мешӧка. Водзынджык кылӧны ныв-зон сералӧны-сьылӧны. Кодсюрӧ матынджык, Оксана тшӧтш.
ОКСАНА (казялӧ Вакулаӧс). А, Вакула, тэ тан! Бур рыт! Но, уна-ӧ нин славитін? Э, кутшӧм дзоля мешӧкыс! (Лэптыштӧ мешӧксӧ.) А тюпеньтӧ, кутшӧм саричаыд новлӧ, судзӧдан? Судзӧд, да и муна сэсся тэ сайӧ, кылан?
Оксана сералігтырйи котӧрӧн мунӧ. Вакула ӧтнас туй шӧрын.
ВАКУЛА. Ог, ог вермы. Эбӧсӧй сэсся абу терпитны татшӧм олӧмсӧ. Но, чӧрт тӧдӧ, кутшӧм сійӧ мича! А! Синъясыс, гӧлӧсыс!.. Сідз сьӧлӧмад и йиджӧ. Ог, ог вермы. Пом вӧча ставыслы. Пом! Тырмас! Прӧпадай ставыс! Муна пӧдтыся юкмӧсӧ, мед, колӧкӧ, сэсся казьтыласны дорччысь Вакулаӧс. (Мунӧ, сэсся кылӧ гора шуӧ Оксаналы.) Прӧщай, Оксана! Корсь, колӧкӧ, аслыд мӧд жӧник, кутшӧм тэд колӧ, а менӧ сэсся тэ он аддзыв таладор югыдысь. Прӧщай!
Мунӧ сцена вомӧн мӧдарӧ котӧрӧн. Зонъяс горзӧны: «Кытчӧ, Вакула! Кытчӧ?!»
ВАКУЛА. Прӧщайтлӧ, другъяс! Мӧдар югыдын аддзысьлам, а таладорын меным сэсся не нин гуляйтлыны тіянкӧд. Прӧщайтлӧ! Лёкӧн эн казьтывлӧй! Висьталӧй Отеч Кондратлы, мед панапида сьылас менам лов понда… Мый менам кольӧ эмбурӧй, пуктӧй вичкоӧ. Прӧщайтлӧ!
ЗОНЪЯС. Торксьӧма юр садь вывсьыс…
ПӦРЫСЬ БАБА (вуджӧ туй вомӧн). Вошӧм морт. Ловсӧ ассьыс помалас. Мунны да висьтавны лоӧ, кыдзи кузнеч Вакула пӧдтысис.
Сцена куш кольӧ
Занавес
Сизимӧд петкӧдчӧм
Вакула ӧтнас тӧдтӧминын: вадор ли, улича ли, позьӧ и вӧр.
ВАКУЛА. Кытчӧ нӧ ме тайӧ котӧрта? Мый нӧ ме? Быттьӧ ставыс и воши нин сэсся? Нинӧм мукӧдтор сэсся ог вермы вӧчны. (Пуктӧ мешӧксӧ муӧ, гора сьӧлӧмсьыс шуӧ.) Весиг ӧд чӧртыд абу колігад!
Сійӧ шуигӧн чӧрт чепӧсйӧ мешӧкысь.
ЧӦРТ. Ме тані.
Вакула бӧбмӧ. Чӧрт чеччыштӧ сылы пельпом вылас. Вакула кӧсйӧ пернапасасьны, чӧрт сылы пель водзас шӧпкӧдӧ.
Ме тэнад друг. Быдтор вӧча друг мортлы. Деньга сета, мыйта тэд колӧ. (Мӧд пеляс.) Оксанаыд талун жӧ лоӧ тэнад.
ВАКУЛА (думайтігтырйи). Вай-нӧ…Сійӧ дон вылад ме верма тэнад лоны.
ЧӦРТ (чеччалӧ нимкодьысла Вакула пельпом вылын). Тэ ӧні меным сюрин! Час ме тэныд водзӧссӧ мынта. Но, Вакула, тэ тӧдан, мый условйӧ вӧчтӧг нинӧм оз корлыны.
ВАКУЛА. Ме гӧтов, кӧть ӧні жӧ. Но, ме кывлі да, тіян чӧртъяслӧн вирӧн пӧ кырымасьланныд. Часлы, менам зептын кӧрт тув эм.
Сэсся бӧжӧдыс кутӧ чӧртӧс да шматкӧ муас.
ЧӦРТ. Мый нӧ тэ шутитан? (Серӧктӧ.) Но, тырмас нин дурӧмыд!
ВАКУЛА. Энлы, другӧ! Час, этія кутшӧм тэныд кажитчас?
Вакула пернапас вӧчӧ. Чӧрт йӧжгыльтчӧ шырпи моз. Сэсся чеччыштӧ аслыс чӧртлы пельпом вылас да пернапас лӧдӧ.
ЧӦРТ (зэв нора). Прӧстит, другӧ! Мый тэныд колӧ, сійӧ и вӧча, тэ ногӧн. Коль толькӧ лолӧс, дзикӧдз эн ви. Эн пукты тайӧ пассӧ ме вылӧ.
ВАКУЛА. А… Мӧд ногӧн ӧні кутін сьывны. Ме ӧні тӧда, мый мен тэкӧд колӧ керны. Кывзы! Ну менӧ ӧні жӧ ас вылад! Кылан? Да ну, пӧтка моз лэбӧд!
ЧӦРТ. Кытчӧ нӧ?
ВАКУЛА. Питерӧ! Тюпеньла! Веськыда сарича ордӧ! Нӧбӧд! Да ӧдйӧджык, мед аски сьывсьытӧдз бӧр тані вӧлім!
Вакула шутьӧктӧ. Чӧрт котӧртӧдӧ сцена кузя.
Занавес
Кӧкъямысӧд петкӧдчӧм
Декорация квайтӧд петкӧдчӧмлӧн. Оксана ӧтнас первой, сэсся локтӧны сэтчӧ мукӧд нывъяс.
ОКСАНА (ӧтнас думайтчигтырйи). Код тӧдас, гашкӧ, сійӧ збыльысь асьсӧ ачыс помалас да. Мый бурыс! Гашкӧ, шогысла сійӧ мӧдӧс кутас радейтны да, меным лёк вылӧ. (Кост.) Но менӧ сійӧ радейтӧ на. Прӧстӧ дурӧ. Ме сылы муса, оз эновт. Здук-мӧд кольӧ, дай бӧр локтас, гажыс бырӧ. А ме лёка жӧ мукӧддырйиыс ачымӧс видза. Колӧ кӧть корсюрӧ менам лэдзны окыштны ачымӧс… А кутшӧм нимкодь лоӧ сылы! Часлы, мӧдысь кужа нин.
Локтӧны нывъяс. Оксана ӧтлаасьӧ на дінӧ.
ӦТИ НЫВ (локтігмозыс аддзӧ мешӧкъяс). Энлӧй. Танӧ кодкӧ мешӧкъяссӧ вунӧдӧма. Аттӧ, кутшӧм гырысь мешӧкъяс! Кодкӧ прамӧя славитӧма — не ми. Ме думайта, татчӧ дзонь ыж тушаӧн шыблалӧмаӧсь. А калбасыслы да пирӧгыслы, ме чайта да, лыдыс абу. Вот оландырыс миянлы! Вежадыр чӧжыс миянлы тырмас.
ОКСАНА (горӧдчӧ). Тайӧ кузнечлӧн мешӧкъясыс! Нуамӧй вай ӧдйӧджык, пышйӧдам. Нуамӧй миянӧ, видзӧдламӧй, мыйыс тані эм!
Нывъяс сералӧны, кутчысьӧны мешӧк бердӧ.
НЫВЪЯС. Да тайӧ оз позь вӧрзьӧдлыны, сэтшӧм сьӧкыдӧсь. Кыдз нӧ ми нуам?
ОКСАНА. Энлӧй! Вай ветламӧй дадьла да даддьӧн гургамӧй!
Ставныс котӧртӧны дадьла. Недыр мысьт локтӧ туй кузя Кум шинокысь аслыс вомгорулас сёрнитігтырйи.
КУМ. Лёк чӧрт жыдовкаыд эз и сет винатӧ! Весиг ӧтик шкалик мӧдысьӧдз уджӧн эз веритчы. Час ме коркӧ сылы пуж петкӧдла! (Сэсся друг аддзӧ мешӧкъястӧ да тан сувтӧ.) Аттӧ дивӧ! Кутшӧм гырысь мешӧкъяс кодкӧ туй шӧрӧ эновтӧма! (Гӧгӧр видзӧдӧ.) Ме думайта, тані дзонь порсь тушаӧдз кусӧкъяс эмӧсь. Шуда жӧ кодкӧ и морт! Мыйта славитӧма ӧти рытӧ. Аттӧ кутшӧм гырысь мешӧкъяс! Жыдовкаыд быд тупӧсь вылӧ сетас шкалик вина. Пышйӧдны эськӧ ӧдйӧджык, мед некод оз аддзыв да. Мед эськӧ некод жӧ оз тӧдлы. (Видзӧдалӧ-дзӧръялӧ, кӧсйӧ кыпӧдны.) Сьӧкыд. Ӧтнамлы тайӧ мешӧкъястӧ не нӧбавны, ог вермы. (Видзӧдӧ, казялӧ локтӧ Ӧстап.) А, Шапувалынко! Быттьӧ нарӧсьнӧ локтӧ. Здорово, Ӧстап!
ӦСТАП. Здорово.
КУМ. Кытчӧ мунан?
ӦСТАП. А сідз, кытчӧ кок нуас.
КУМ. Вай жӧ, бур мортӧй, отсалышт мешӧк нуны. Кодкӧ танӧ славитӧма да шыбитӧма туй шӧрӧ. Видзӧд, мыйта. Мый эм, шӧриӧн юксям.
ӦСТАП. Мешӧкъяс? А мый сэні мешӧкас? Булкияс али пирӧгъяс?
КУМ. Ме чайта да, тані быдторйыс эм. Мун ветлы котӧртлы майӧг гозла да лайкйӧн нуам.
Вайӧны потшъяс да пуктӧны ыджыдджык мешӧксӧ, кӧні вӧлі пукалӧны Чуб да Дяк. Босьтӧны ки вылӧ ӧтмӧдар помӧдыс.
ӦСТАП. Кытчӧ нӧ эськӧ тайӧ нуам? Кабакӧ али кытчӧ?
КУМ. Ме эськӧ сідзжӧ вӧлі думайта, да тэ ӧд тӧдан — ӧні вой, жыдовкаыд ӧні войнад оз босьт, шуас ещӧ, кыськӧ пӧ ті гусялінныд кӧнкӧ. Вай лутшӧ гортӧ нуам, ме ордӧ. Менам баба гортын абу, некод весиг оз тӧдлы. А кабакад инныд ӧд ми мӧдысь на вермам.
ӦСТАП. Абу, шуан, бабаыд? […]
КУМ. Абу, мися. Тӧда жӧ ӧд. Верит, ог тӧд, кӧні-а, толькӧ гортысь ог чайт. Чӧртыс тӧдӧ, кӧні сійӧ новлӧдлӧ.
Мунӧны.
Занавес тупкысьлӧ и бӧр регыд воссьӧ. Кум Ӧстапкӧд бӧр локтӧны, ӧшинь улас матыстчӧны.
КУМ ГӦТЫР. Код сэн?
Ӧдзӧс восьтӧ. Кум Ӧстапкӧд повзьӧны да зэв ӧдйӧ мешӧк пуктӧны муӧ и сайӧдӧны пӧлананыс. Баба казялӧ мешӧктӧ да нимкодясьӧ.
Вот тайӧ бур! Вот и шаньӧсь, мый та мында славитӧмныд. Бур йӧз пыр тадзи вӧчлӧны, чукӧртӧны, а оз новлыны кабакӧ гортсьыс. Толькӧ, ме чайта да, энӧй жӧ асьныд славитӧй, а кыськӧ кӧнкӧ гусялінныд. Нокӧ, петкӧдлӧй меным, петкӧдлӧй, мый тіян мешӧканыд.
КУМ (збодертчӧ). Чӧртыс тэныд петкӧдлас, а не ми! Мун вешйы!
ӦСТАП (пановтӧ бабаӧс). Тэныд тайӧ мешӧкӧдз кутшӧм делӧ? Ми славитім, а эн тэ.
КУМ ГӦТЫР. Со ещӧ мый.
Уськӧдчӧ мужикыс вылӧ и вачкӧ тшӧкаас. Баба сюйсьӧ мешӧк дінӧ, мужикъяс оз лэдзны. Баба шуӧ: «Часлӧ»; мунӧ, сэсся локтӧ гормӧдчанӧн ӧвтчигтырйи, вачкӧ ӧтикыслы сояс, мӧдыслы мышкуас.
ӦСТАП. Мый нӧ ми тайӧ? Бабалы сетчам.
КУМ. Ме лэдзи? Тэ тай лэдзин.
ӦСТАП (мышкусӧ видлалігтырйи). Тіян, тыдалӧ, гормӧдчанныд кӧртысь вӧчӧма. Миян баба кольӧм во ньӧбис гормӧдчан донтӧмджыкӧс ярманга вылысь, да сійӧ абу татшӧм… Ӧдӧбтӧмджык…
БАБА (разьӧ мешӧксӧ да вылыстіыс кималаснас видлалӧ). О! Тыдалӧ, тані быдса порсь туша!
ӦСТАП. Порсь туша пӧ. Кылан?
КУМ. Мый сэсся керам?
ӦСТАП. Мый керам? Мый нӧ сулавны да видзӧдны кутам. Вай бӧр мырддям мешӧкнымӧс! Но, вай заводит, кум!
КУМ (бабалы). Мун, мун татысь! Тайӧ абу тэнад мешӧкыс. Мун, чӧртовка.
ӦСТАП. Зонмӧ, аддзӧма жӧ дась вайӧмтӧ. Мун, сійӧ порсьыс абу тэнад.
Баба-мужикъяс костын бара кось лыбӧ: баба гормӧдчанӧн толькӧ ӧвтчӧ. Сы кості Чублы дыш лоӧ пукавныд дай петас мешӧксьыд, сувтас да кутас нюжмасьны, ки-коксӧ веськӧдлыны. Баба горӧдӧ повзьӧмысла да кык бокас кияснас шлапкӧ.
КУМ. Мый нӧ сійӧ йӧзыд шуӧ вӧлі, порсь пӧ мешӧкас эм-а… Тайӧ нӧ порсь?! (Синсӧ паськӧдӧ.)
ӦСТАП. Вот, колӧкӧ, и порсь! Прамӧй порсь! Видзӧдтӧ, кутшӧм мортӧс мешӧкӧ сюйлӧмаӧсь. (Бӧрыньтчӧ.) Кӧть мый шу, а татӧн, тайӧ делӧын мутитӧг абу лоӧма.
КУМ (матыстчӧ Чуб дінӧ, тӧдмалӧ). Тайӧ тэ, кум, вӧлӧмыд!..
ЧУБ. А тэ нӧ кодӧс чайтін? (Сералігтырйи.) Мый? Бура лӧсьыда ме тіянӧс кӧкӧвӧниті! Ті эськӧ менӧ кӧсйинныд сёйны порсь пыдди. Энлӧ, гашкӧ, порсьыс збыльысь на эм да: мешӧкас кодкӧ ме улын пыр легӧдчис, абу кӧ ыджыд порсь, порсьпиыс дзик эм. Вай видламӧй.
Баба уськӧдчӧ мешӧк дорӧ да кватитӧ дякӧс кокӧдыс. Дяк гӧгӧрвоӧ да ӧдйӧджык петӧ.
ӦСТАП. Со и мӧд! Чӧртыс кӧ тӧдӧ, мый му вылас кутіс керсьыны, нинӧм ог гӧгӧрво… Ӧні мешӧкад оз пирӧг-шаньга да калбас лӧдны, а дзонь морт тушаӧн шыблалӧны!
ЧУБ (чуймӧ). Дяк!? Вот колӧкӧ и на! Ай да Солоха! Мешӧкӧ йӧртны! Татшӧм йӧзӧс! (Бокӧ.) Сійӧ жӧ, ме видзӧда да, мыйкӧ сылӧн керка тырыс мешӧк вӧлі… Гӧгӧрвои… Ӧні ме тӧда нин: сылӧн вӧлӧм быд мешӧкын пукалӧ кык мортӧн. А ме думайті, ме чайті кӧ ӧтнам… Вот, колӧкӧ, и Солоха!..
Занавес
Ӧкмысӧд петкӧдчӧм
Декорация оз вежсьы. Нывъяс дадьясӧн локтӧны мешӧкъяс дінӧ. Видзӧдӧны да, ӧти мешӧкыс абу.
ӦТИ НЫВ. Ӧтик мешӧкыс тай нӧ абу?!
МӦД НЫВ. Кодкӧ, тыдалӧ, удитлӧма нин миянӧдз…
ОКСАНА. Тырмас и ӧтикыс миянлы.
Нывъяс дуригтырйи путкыльтӧны даддьӧ мешӧк да гургӧны.
Занавес
Дасӧд петкӧдчӧм
Декорация мӧд петкӧдчӧмлӧн — Чублӧн керка пытшкӧс. Нывъяс сералігтырйи ӧдзӧс гур восьтӧны и пыртӧны мешӧк дадьнас джодж шӧрӧдзыс.
НЫВЪЯС. Видзӧдлам, мый бара тані эм-а.
Кӧртӧд разьӧны тойласигтырйи. Голова оз вермы кутчысьныыс да кызны кутас.
Ой!.. Тані кодкӧ эм!
Горӧдӧны, чепӧсйӧны садьтӧгныс. Чуб паныдасьӧ ӧдзӧсас нывъяскӧд.
ЧУБ. Мый нӧ лоинныд, йӧй ыжъяс? Кытчӧ садьтӧгныд чепӧсйинныд?
ОКСАНА. Ой, батьӧ, тані кодкӧ кылӧ мешӧкас.
ЧУБ. Мешӧкын? Кутшӧм мешӧкын?
НЫВЪЯС. Тонӧ, тонӧ…
ЧУБ. Кытысь лои тайӧ мешӧкыс? Кытысь вайинныд?
НЫВЪЯС. Кузнеч эновтӧма туй вылӧ, да сэсся ми вайим.
ЧУБ (аслыс). Ме тай шулі… Мый нӧ эськӧ сэсся повзинныд? Видзӧдлам. (Мешӧклы.) Нокӧ, мортанӧй, эн дӧзмы. Кыдз тэнӧ шуӧны, нимнад, овнад, петавлы жӧ мешӧксьыс!
Голова петӧ мешӧкысь.
НЫВЪЯС. Ой! Ак!
ЧУБ (аслыс). И Голова тшӧтш пыравлӧма сэтчӧ жӧ. (Видзӧдӧ ёна Голова вылӧ.) Со кыдз!.. М… М… М…
ГОЛОВА (йӧжгылясигтырйи Чублы). Ывлаас, тыдалӧ, прамӧй ыркыд?
ЧУБ. А абу дзик шоныд. (Шемӧс сулалӧ.) А мыйӧн нӧ тэ мавтлан сапӧгтӧ, госӧн али дьӧгӧдьӧнджык? (Бокӧ.) Мый нӧ ме сёрнита?! Колӧ эськӧ юавны талысь, кыдз, мися, веськалін мешӧкас-а.
ГОЛОВА. Дьӧгӧдьӧн бурджык. Но, прӧщай, Чуб! (Шапкаасьӧ и петӧ.)
ЧУБ. Мый йылӧ-дінӧ бара ме юалі-а, мыйӧн мавтӧ сійӧ сапӧгсӧ. (Ышловзьӧ.) Вот, колӧкӧ, и баба? Солохаыд. Вот и баба. Этатшӧм мортӧс мешӧкӧ сюйны! Вот и баба. А ме, дурак, сэтшӧм жӧ… Да кӧн нӧ сійӧ мешӧкыс?
ОКСАНА. Ме шыбиті сійӧ посводзӧ. Сэн некод нин сэсся абу.
ЧУБ. Абу… Мокасьтыс кӧ тӧдӧ. Мун вайлӧй сійӧ мешӧксӧ! Сэн, дерт на, ещӧ ӧти морт эм, та серти кӧ. Пыркӧдӧй прамӧйджыка… Мый, абу? Со проклятӧй бабаыд, мый вӧчыштіс! Дошлӧй!
Занавес
Медбӧръя петкӧдчӧм
Кузнеч Вакула Чуб ордын Рӧштво лунӧ корасьӧ. Чублӧн керка пытшкӧс, гажаа праздник кежлӧ пелькӧдӧма. Ӧшиньяс кузьчышъянӧн кытшовтӧдӧма, пызан вольсалӧма мича дӧраӧн, лабич гӧгӧр джодждӧра, пызан вылын мыйсюрӧ сёян. Чуб локтӧма вичкоысь, пызан сайын пукалӧ. Оксана пызан корсьӧ, ветлӧдлӧ вежӧс сайӧ. Ӧтчыд Оксана петавлігӧн пырӧ Вакула. Вакула пырӧ ӧдзӧсӧд, пернапасасьӧ, сэсся копыртчӧ да пуктӧ козинъяссӧ пызан вылӧ да уськӧдчӧ пидзӧсчань вылас Чуб водзӧ. Чуб чуймӧ, шензьӧ.
ВАКУЛА. Прӧстит, батько! Эн скӧрмы. Со танӧ и нагайкаыс: нӧйт, но кывзы. Коркӧ ӧд тэ менам батькӧд, шонъянӧйкӧд, другасьлін, ӧтилаын нянь-сов сёйлывлінныд, ещӧ винаяс юлінныд. Кывзы, мый ме висьтавны кута.
ЧУБ (босьтӧ киас нагайка да куимысь мышкуас вачкыштӧ). Но тырмас сэсся, чеччы да пӧрысь йӧзӧс кывзы. Вунӧдам, мый вӧлі миян костын, ог кутӧй казьтыны сійӧ, но сэсся висьтав, мый тэныд колӧ?
ВАКУЛА. Менам ӧти мог. Сет ме сайӧ ассьыд нывтӧ, Оксанатӧ!
ЧУБ (думайтӧ. Недыр мысьт видзӧдлӧ шапка вылӧ да кушак вылӧ, сэсся ышловзьӧ). Бур, бур. Позьӧ. Ысты корасьысьясӧс.
ОКСАНА (пырӧ ӧдзӧсӧд, друг аддзӧ Вакулаӧс да повзьӧ, горӧдӧ). Ох!..
ВАКУЛА. Видзӧдлы Оксана, кутшӧмӧс ме тэныд тюпеньтӧ вайи! Сэтшӧмӧс, кутшӧмӧс новлӧ ачыс саричаыс! Со.
ОКСАНА. Эн, эн. Мен оз ков тюпеньыд… Тэ ачыд… (Нимкодя.) Ме и татӧг тэ сайӧ муна. (Зэв ёна вирсялӧ, синъяссӧ улӧ лэдзӧ.)
Вакула матыстчӧ сы дінӧ да киясӧдыс кутӧ. Видзӧдӧ синмас зэв нимкодьпырысь, сэсся зэв сьӧлӧмсьыс окалӧ.
Занавес
Пом
