НАЙӦ ВӦЛІНЫ ПОГРАНИЧНИКЪЯСӦН

Некымын во сайын меным месткомсянь сетісны путёвка да ыстісны шойччыны санаторийӧ, Грузияса ичӧтик карӧ. Меным, войвылын быдмысь мортлы, тані ставыс вӧлі аслыссяма. Ичӧтик керкаяс гӧгӧр, кодъясӧс лэптӧмаӧсь кирпичысь либӧ изъясысь, быдмисны фруктӧвӧй пуяс. Карса ӧти улича пӧлӧн чожа визувтіс ляпкыдик, векньыдик ю. Шуйгавылас тыдаліс вель джуджыд гӧра, кӧні быдмисны посньыдик пуяс да уна сикас дзоридзьяс.

Санаторийӧ пыригӧн на кӧрт дзиръя дорысь меным паныд петіс руд гӧна ыджыд пон. Сійӧ видзӧдліс ме вылӧ юрсянь да кок улӧдз, исаліс менсьым паськӧмӧс, чемоданӧс, сэсся бӧр пырис аслас чомйӧ, коді сулаліс дзиръясянь неылын.

Тані ме тӧдмаси выль ёртъяскӧд, заводиті шойччыны да бурдӧдчыны.

Рытнас, кор шондіыс эз на удит саймовтчыны гӧра сайӧ, петі ӧшинь улӧ. Аддзи клумба, кӧні быдмисны мичаысь-мича дзоридзьяс, да мӧді нимкодясьны. Эг и казяв, кыдзи ме дорӧ матыстчисны ар комына дженьыдик сьӧд уска морт да пон, кодӧс ме аддзылі нин татчӧ локтігӧн. Понмыс вӧлі ыджыд, ён, сӧмын мыйлакӧ чотыштіс.

— Понйыд оз курччась? — скамья вылӧ пуксигмоз юалі ме.

— Эн пов: Акбар менам тӧлка, тӧдӧ кор да кодӧс колӧ курччавны, — нюмъёвтіс тӧдтӧм морт и пуксис мекӧд орччӧн.

Понйыс нюжӧдчис кӧзяин дорас веж турун вылӧ.

— Понйыд кытчӧкӧ дойдӧма коксӧ? — юалі ме.

— Э-э... Кузь висьтасян тайӧ, — малыштіс понсӧ кӧзяин. — Граница вылын сійӧс вӧрӧгъяс ранитісны, и меным со ӧти пуля вичмис. — Тӧдтӧм морт пуджис веськыд соссӧ. — Киӧй ӧтиыс оз прамӧя уджав. Акбаркӧд ми тасянь неылын ӧкмыс во чӧж граница видзим. Ӧні со стӧрӧжала тані, а понйӧй меным отсасьысь пыдди.

Недыр мысти ме тӧді нин, мый стӧрӧж Никодим Петрович чужлӧма месянь неылын, Котлас карын. Ми кыкнанным лоим радӧсь, мый виччысьтӧг аддзысим Кавказ му вылын.

— Тэ ӧд меным пӧшти земляк, — радліс Никодим Петрович, — ӧти Эжва юысь васӧ юлывлім. Арнас ме гортлань кӧсъя веськӧдчыны. Аддза татысь пограничникъяссӧ да, сьӧлӧмӧй дась потны. Да и чужан муӧй пыр ёнджыка ас дорас кыскӧ. И мамӧ гажтӧмтчӧ, виччысьӧ гортӧ.

Мӧд рытнас ме бара аддзи Никодим Петровичӧс да сылысь Акбар понсӧ. Ӧтиыс пукаліс кӧрт дзиръя дорын, а понйыс куйліс аслас чомйын да видзӧдіс быд морт бӧрся, коді пырис либӧ петіс будка пыр.

— А... Земляк? Кутшӧма шойччысьӧ, пуксьы, ошйысь.

— Луныс да войыс кольӧ. Тані сэтшӧм лӧсьыд, сынӧднас лолавны он пӧт.

Пинжак зептысь перйи кампет, рази корсӧ да мыччи понлы, но сійӧ сӧмын мурӧстіс, эз и видзӧдлы кампет вылад.

— Йӧз киысь сійӧ немтор оз босьт. Менсьым сӧмын кывзысьӧ. Кольӧм во ар, кор граница торкысьяс ранитісны менӧ да Акбарӧс, менӧ нуисны госпитальӧ, а сійӧ коли заставаӧ. Быдса вежон абу сёйлӧма и юлӧма. Омлялӧ пӧ, менӧ корӧ ас дінас, некодӧс матӧ оз сибӧд. Заставаса начальник ачыс воліс мела машинаӧн.

— Тӧлка пон, сідзкӧ, — шуышті ме.

— Ещӧ кутшӧм тӧлка. Кор локті ме аслам нёль кока друг дорӧ, уськӧдчис, пуктіс водз лапаяссӧ морӧс вылӧ да мӧдіс нювны киясӧс, чужӧм бокӧс. Менам муртса синваӧй эз пет. Ачыс омӧльтчӧма, ранитчӧм бӧр кок пӧвсӧ бинтуйтӧмаӧсь. Ёна и тшыгъялӧма. Аддзылін кӧ, кыдзи сійӧ тайӧ луннас сёйис.

— Гортад кутан мунны, да жаль лоӧ Акбартӧ кольны.

— А ме, земляк, сійӧс сьӧрысь босьта. Кыдзи нӧ ми ӧта-мӧдтӧг кутам овны. Кымын во ӧтлаын служитім, суткиясӧн вӧлім нарадын, кынмалім и медбӧръя сунисӧдз кӧтасьлім. Кымын диверсантӧс отсаліс кутны, унаысь мездыліс менӧ, кор пикӧ волі. Ме Акбарӧс пограничникӧн лыддя. Миян эм гижтӧм закон: пограничникъяс некор оз вунӧдны ёртъяссӧ, другъяссӧ.

Акбар ӧдйӧ петіс аслас местаысь, сувтӧдіс пельяссӧ, восьса дзиръяӧд уйкнитіс ывлаӧ. А недыр мысти пондіс исавны санаторийӧ воысь выль шойччысьӧс.

— Быдӧнӧс прӧверяйтӧ. Но и пон...

— Кор муна гортӧ, егерӧ пыра уджавны. Акбаркӧд вӧр-ва кутам видзны браконьеръясысь. Тайӧ ӧд зэв колана удж. Пыр лоам ӧтлаынӧсь. Кор тӧдмалі, мый понйӧй оз нин вермы водзӧ нуӧдны ассьыс сьӧкыд служба, да и ачым инвалидӧн лои, гижи рапорт да кори Акбарӧс лэдзны мекӧд. Аттьӧ, эз ӧткажитны. Тадзи ми сыкӧд ӧти лунӧ петім отставкаӧ да воим татчӧ.

Эг и казявлы, кыдзи воис узян кад. Ме прӧщайтчи Никодим Петровичкӧд, копыртлі юрӧс смел да тӧлка Акбарлы и мӧдӧдчи аслам комнатаӧ.

— Бура узьны, земляк, — ӧвтыштіс кинас стӧрӧж.

— И тэныд сідз.

— Миян Акбаркӧд служба. Узьны войнас оз позь.

Рытыс пуксис лӧнь да шоныд. Войлӧн пемыд шебрасыс вочасӧн вевттис гӧралысь мыгӧрсӧ, дзебис пуяс да кустъяс.

Никодим Петрович да Акбар кытшовтісны санаторийлысь стрӧйбаяссӧ, сэсся локтісны проходнӧй будка дорӧ да пуксисны шойччыны. Татшӧм войнад уна пӧлӧс думъяс волӧны юрад. Никодимлы выльысь дум вылас усьлі кольӧм вося октябр 28 лун, кор найӧ тревога серти вой шӧрнас кыпӧдчисны казармаысь да уськӧдчисны корсьны да кутны сӧветскӧй граница торкысьясӧс. Сьӧкыд вӧлі тайӧ войыс. Ывлаын сап пемыд, зэрӧ. Сверхсрочник старшина Никодим Туров, сылӧн вернӧй овчаркаыс, ефрейтор Силин, радӧвӧй Костин торйӧдчисны ёртъяссьыс да мӧдісны кыпӧдчыны гӧра вылӧ. Акбар восьлаліс надзӧникӧн, тшӧкыда кывзысис, исаліс вазьӧм мусӧ.

Пограничникъяслӧн кык отделенньӧ муніс насянь неылын. Эз сёрнитны, восьлалісны кыдз позьӧ шы ни тӧв.

Никодим Туровлӧн группаыс югдігас нин казяліс граница торкысьясӧс. Найӧ вӧліны куимӧн. Казялісны пограничникъясӧс и кортӧм гӧсьтъяс. Найӧ ӧдйӧ саймовтчисны гырысь изъяс сайӧ да пыр жӧ восьтісны би.

Лыйсьӧм шыӧ уськӧдчисны и мукӧд пограничникъяс. Туров группалы отсӧг вылӧ воисны налӧн ёртъясыс. Гранича торкысьясӧс заводитісны кытшавны.

— Сетчӧй! Пышйыны тіянлы некытчӧ! Ті кытшынӧсь! — горӧдіс Никодим Туров да кыскыштіс водзлань. Акбар понйыс вот-вот уськӧдчас меддорса из сайӧ саймовтчӧм морт дорӧ, коді лыйліс пограничникъяс кузя медся тшӧкыда.

Никодим эз на удит чукӧстны понсӧ, кыдзи Акбар пелька чеччыштіс из вомӧн да личкис дзебсьӧм мортӧс. Сійӧ здукас кыліс лыйӧм шы. Пон мисьтӧма горӧдіс, мӧдіс туплясьны му вылын. Старшина Никодим Туров эз и казяв, кыдзи лои тӧдтӧм морт дорын, нетшыштіс сы киысь автоматсӧ, асьсӧ шыбитіс из вомӧн муӧ. Сэк кості пограничникъяс, изъяс сайӧ дзебсясигтыр, матыстчисны гранича торкысьяслань.

Никодим уськӧдчис аслас нёль кока друг дорӧ. Акбарлы пуля веськалӧма шуйга бӧр кокас, сэтысь шорӧн визувтіс вир. Кӧсйис кӧртавны ранасӧ, но буретш сэки кӧнкӧ матын кыліс лыйӧм шы. Никодимлысь кисӧ кодкӧ быттьӧ дзижаліс доналӧм кӧртӧн.

Гранича торкысьясӧс куимнансӧ босьтісны ловйӧн. Старшина Туровлы да Акбар понлы сетісны первой отсӧг, бинтуйтісны ранаяссӧ. Ефрейтор Силин рация пыр юӧртіс заставаӧ лоӧмтор йылысь, корис ыстыны вертолёт, медым нуны ранитчӧм старшинаӧс да Акбарӧс.

Тайӧ лунсяньыс коли нин вель уна кад, а Никодим Петровичлӧн нинӧм на абу пыркалӧма юр вемсьыс. И вунӧ ӧмӧй татшӧмторйыд?

Ӧні со Никодим оз нин служит гранича вылын, но асьсӧ пыр на лыддьӧ пограничникӧн. А Акбар понйыслысь думъяссӧ ми огӧ тӧдӧй. Тӧдса ӧтитор, мый сійӧ важ моз радейтӧ ассьыс кӧзяинсӧ, кодкӧд эз ӧти узьтӧм вой коллявны гранича вылын.