МОЙДЫН МОЗ...
Кымын пӧлӧс мойд, басня да висьт быдӧн тіян пиысь лыддьывлід руч йылысь! Уна пӧлӧс ним сетӧма тайӧ зверыслы. Сійӧс нимтӧны мудер ручӧн, кузь бӧжӧн, Патракеевнаӧн, кумаӧн.
Коми муын тайӧ зверыс зэв важся олысь. Кытысь сӧмын сійӧс он аддзыв: видзьяс вылысь, кыдз расъясысь, парма-ягъясысь, юяс да тыяс дорысь. Уна пӧлӧс зверьяс тӧв кежлас вежӧны ассьыныс пасьнысӧ, а руч пыр ӧти пӧлӧс паськӧм новлӧ. Мыш вылыс гӧрдоват, морӧсыс да бӧж йылыс еджыд, пельыс сьӧд. Ручлӧн пушкыра бӧжыс матӧ аслас туша кузя лоӧ. И кокъясыс тэрыба котралӧны, весиг кузь пеля кӧчӧс суӧдас. Тӧвся кадӧ мастера куталӧ и лым пиӧ дзебсьӧм сьӧлаясӧс, таръясӧс, байдӧгъясӧс. Радейтӧ и шыръясӧс. Кӧть ручлӧн и нырыс ёсь, а дуксӧ кылӧ ылысянь. Котӧртігас мудер ручлӧн весиг оз кыв кок шыыс, сэтшӧм кокньыда тувччалӧ. Кор нин кодыськӧ повзяс, сэтшӧм гырыся мӧдас чеччавны, дивӧыд кутӧ, кысь сылы та мында пельклуныс. Абу зверь, а чемпион. И быть ӧдйӧ котрав, кор эм сылӧн врагъяс: кӧин, вӧркань, сан. Кӧсъян кӧ овны, быть лоӧ наысь пышйыны-тӧвзьыны, кытчӧдз тырмас выныд. Но ручильӧй-чойильӧй пырджык кужӧ ас кадӧ пышйыны, дзебсьыны. Оз ӧд прӧста сійӧс мудер ручӧн шуны.
Эз ӧтчыдысь нин аддзыв да паныдасьлы кузь бӧжкӧд Ӧльӧксей дядь, коді быд тӧв договор серти сельполы кыйис чери Катьӧ ты вылын. Йи кутӧм бӧрын сійӧ локтас тайӧ ыджыд ты вылас, лэдзас тшупӧдъясӧ вит гымга — и черисӧ нуӧ пыр пестер тыр.
Талун Ӧльӧксей дядь гортсьыс петіс пемыдӧн на. Кӧдзыд енэжын дзирдалісны кодзувъяс. Сикт помас чери кыйысь сюйис кокас лямпа да веськӧдчис тӧдса тылань. Ывлаыс вочасӧн югдіс. Зэв бура нин тыдалісны видз вылын сулалысь зорӧдъяс, кодъясӧс абу на удитӧмаӧсь вайны фермаӧ, гыӧртӧм кыдзьяс, кодъяс кокъяснысӧ сюйӧмаӧсь лым пытшкӧ, мылькъяс да сёнъяс. Кӧть вӧлі кӧдзыд, но лолавсис кокньыда. Лямпа колис ас бӧрсяыс кык паськыд визь.
Чери кыйысь эз на удит матыстчыны ты дорӧ, кыдзи неылын мыйкӧ муткыльтчис, быттьӧ би кольта кыпӧдчыліс да бӧр саялі-воши. Ӧльӧксей дядь саймовтчис кыз нивпу сайӧ, мӧдіс видзӧдны тыысь петысь шор вылӧ, кытысь дзик на ӧні аддзыліс гӧгӧрвотӧмтор. Виччысьны ковмис регыд. Би кольта бара кыпӧдчыліс вывлань и сэтшӧм жӧ ӧдйӧ воши.
— Вот дивӧыд... Мойдын моз ставыс, — дивуйтчис ас кежас олӧма морт да ещӧ на сюсьджыка мӧдіс котравны синъяснас лымйӧн вевттьысьӧм шор пӧлӧн. — Тайӧ ӧд руч. Шыръясӧс, тыдалӧ, куталӧ. Айда кузь бӧж, айда Патракеевна! Кынӧмыд, буракӧ, ёна сюмалӧ, со кыдзи чеччалан да зілян. Старайтчы, чойильӧ, старайтчы.
Руч быттьӧ кыліс чери кыйысьлысь ошкыштӧмсӧ, чеччыштліс ещӧ на вылӧджык, сэсся став кокъяснас лэччысис лым пытшкӧ и мӧдіс исавны, корсьны дзебсьысьсӧ. А недыр мысти вомас тыдаліс нин шыр. Руч радысла гоз-мӧдысь ӧвтыштіс пушкыра бӧжнас, куньыштліс синъяссӧ и здукӧн гулимтіс-сёйис ылалӧм шырӧс.
Ӧльӧксей дядьӧс Патракеевна, тӧдӧмысь, эз казяв, важӧн эськӧ пышйис. Дыр на любуйтчис чери кыйысь, кыдзи кыйсьӧ мудер руч. Но сюсь синъяса звер век жӧ казяліс пу сайӧ дзебсьӧм мортӧс, чошкӧдіс пельяссӧ и гырыся чеччалігтыр воши кустъяс сайӧ.
Ӧльӧксей дядь пестерсӧ да лямпасӧ пуктіс йи вылӧ, босьтіс киас ёсь пыридз да заводитіс жугӧдны йисӧ, кытчӧ вӧлі сюйӧма медводдза гымгасӧ. Регыд и мыччысис ваыс. Лэптіс гымгасӧ, а сэні песласьӧны, чеччалӧны ёкышъяс, сынъяс, ляпаяс. Кисьтіс черисӧ лым вылас, а гымгасӧ, мед оз кынмы, бӧр лэдзис ва пытшкӧ.
Мӧд гымгаас, коді вӧлі берегсянь медся матын, шедӧма дзик ӧти сир, и абу ичӧт, кык килограмм, колӧкӧ, лоӧ. Любӧ чери кыйысьлы. Важӧн нин татшӧм мича кыйдӧсыс эз шедлы. Сирсӧ нуис чери чукӧрӧ да пуктіс йи вылӧ.
Тӧвся луныд дженьыд. Тэрмасис Ӧльӧксей дядь, медым ӧдйӧджык видлавны мукӧд гымгаяссӧ да пемдытӧдз воӧдчыны гортас, кӧні шоныд и лӧсьыд.
Кӧть ковмис кынмыны и мудзны, а чери шедіс вель уна. Чукӧртіс найӧс да заводитіс пуктавны пестерас.
— Но дивӧ, сирыс тай нӧ абу. Медся ыджыд чериыс воши. Йӧрданас ӧмӧй бӧр чеччыштіс? — шогӧ уси чери кыйысь да мӧдіс гӧгӧр видзӧдны. Аддзис ручлысь кок туйсӧ и ёрччыштіс быдсӧн. — Мудер ручыд тай пакӧститчӧма. Но и но... Кык син костсьыд пышйӧдіс. Тӧді кӧ татшӧмтор, пестерӧ эськӧ став кыйдӧссӧ пукті. Ак тэ, рӧзбойник! Кода кості волӧма, эг ӧд и казявлы.
А ручильӧй-чойильӧй тайӧ каднас пукаліс тыбокса ягын да чӧсмасис чӧскыд сирӧн.
