ЛӦСАС ТУЙЯСӦД
Набросокъяс выль коми гижӧд кыв дас во тырӧм кузя
…Уна судта, уна вежӧса гажа керка кодь олӧм… (Гажа? — Дзоньнассӧ — да!) Кутшӧм ӧдзӧс и восьтывны?! Кутшӧм вежӧсӧ и пыравлыны?! Кутшӧм ӧшиньӧд зурк видзӧдлыны?! (Ок, он удит быдлаӧ волыны!..)
Эм сэн: и югыд гажа пельӧсъяс, эмӧсь и шуштӧм пемыд вежӧсъяс, кытчӧ шондіыс некорсӧ оз инмыв… Но дзоньнассӧ керкаыс сулалӧ кыпыд. Но быд вежӧс мыйӧнкӧ тыр!
(Сідзикӧн олӧм воысь-во вочасӧн тэчалӧ-лэптӧ вылӧджык вылӧ… Кӧн нин и помыс! Кӧн нин и йылыс стрӧйбалӧн?! Улыс керъясыс керкалӧн пыдӧ нин мӧрччӧмаӧсь муас, а керкаӧй пыр на сигӧрттӧм… Ок, ог удит сигӧртныс! Гӧгӧр на идравтӧм туплясьӧ кер, уна на ковмас лун-вой да чер!..)
Гашкӧ нӧ, водз на тайӧтор казьтывныс, мый кӧсъям пасйыштны ми? Гашкӧ, и сёр нин? Нинӧмла казьтывны, мукӧдыс шуӧны? — Дас во нин кольӧма, пыдӧ нин келӧма. Мукӧд уджъяс миян водз сувтӧны. — Мед! Миянлы-ӧ повны водзӧ мунан олӧм кыпӧдан планъяссьыс, сьӧкыд уджъяссьыс! Миянлы-ӧ сувтны ӧні, кодыр «сюрс вося планъяс» гоз-мӧд воясӧ олӧмӧ вӧлі пӧртӧма! Кодырӧдз эз вӧв весиг ӧтик чаг пельӧм керыштӧма, ӧтик кер пом эз вӧв лэдзӧма ӧтувъя овмӧслы, казналы… Ӧні нӧ миллиона лыда нин!
Сідз жӧ и культура уджын-гижӧдын, сійӧс лӧсьӧдны кужӧмын, эз вӧв сэтчӧдз кыв ни джын вуджӧм… Туй потас тӧдчытӧг, сьӧд пемыд вӧрӧд кималас мунлім, кыдз шусьӧ — «чер ни пурт» на сэкъяс эз вӧв, да и «некодлы» на вӧлі пуяссӧ пӧрлӧдлыныыс, ордым визьсӧ нуӧдныыс. Но мунлылім, ордымасьлім, гыжнаным, пиньнаным кырсьсӧ йирлылім — лӧсас туй визьсӧ пасъявлім…
Сідзкӧ нӧ, сьӧкыдлуныслысь ми велӧдчам, лӧсас туйясӧдыс муныштлам. Ыджыд зарада кольӧм воясыслысь водзӧ мунны ӧдсӧ тшӧтш содтыштам. Чукйыс тыра пельсасьыс гумыштам эзысь чибльӧгнаным зарава васӧ.
19-ӧд во. Тулыс. Вӧр керка. Кач. Сыктывкар. Ленинкар фронт. Эжва и Кардор. (Войлісны-лэбалісны фронтысь фронтӧ Варышъяс. Лӧня кулалісны вӧръясын Трипан Васьяс). Чегласис олӧм. Чегъясис ордымасигӧн гыжъяс.
Баржа тыр кыскӧ паракод, Кардорӧ нуӧ удж вылӧ йӧзӧс. Бӧрдӧм. Сьылӧм. Матькӧм… Гудӧк шы. Зык…
Олӧм — Саридз.
Саридз — олӧм!
Саридз — гыа ва!..
Со тонӧ кык ныв кутчысьӧмаӧсь, оз кӧсйыны янсӧдчыны… Паракод кыр бердысь ньӧжйӧник чуктіс. Торъялісны нывъяс. Ори гӧг сюрӧсныс нывъяслӧн, ори, кажитчӧ, став олӧмныс налӧн. Но энлӧ. Колльысь ныв миян кытчӧкӧ воши. Минут-мӧд коли. Тонӧ нин сійӧ: кӧдж вомӧн котӧртӧ-лэбӧ ордйӧдӧ паракодӧс, чургӧдӧма кияссӧ водзӧ, сывйыштны-курыштны кӧсйӧ ассьыс пӧдруга пӧвсӧ… Коли. Туплясян-горзан коли кыр йылӧ нывка. Мужикъяс жеръялӧны: «Салдатӧ, салдатӧ нуӧны! — нерӧны-серавлӧны нывъясӧс. — Гачтӧм салдатъяс… Ветлӧй. Ми тай ветлім-а. Ӧні тіянӧдз воис...»
Татшӧм вӧлі медводдза туйӧ петӧмыд тэнад, коми ныланӧй, кодыр он чайт вӧлі вермыны вӧрзьӧдны тэнӧ «дас кык уль пуа зортӧг»… Но… лэбалісны нин борд йыв кыптысь Варышъяс, на бӧрся петісны медводдза чикышъяс — Домнаяс.
