КЫК НИМЛУН
Роман Романович талун манитчис удж вылас. Совхозлӧн орчча отделениеысь вайисны дзоньтавны «Беларусь» трактор. Быть пӧ колӧ регыдджык, нинӧмӧн пӧ фермаысь кыскавны йӧв. Сэсся мӧдӧдчис гортас. Чужӧмас пӧльыштіс арся чизыр тӧв. Сапӧг улас долыда дзуртіс медводдза лым. Енэжыс воштӧма нин ассьыс лунся рӧмсӧ. Сиктса уличаяс пӧлӧн ӧзйисны бияс, быттьӧ кӧсйисны югдӧдны мудзӧм мортлы гортас мунан туйсӧ. Культура керка стенын ӧшаліс кумач вылӧ гижӧм лозунг.
Горт дорас воигӧн нин Роман Романовичлы паныдасис культура керкаса директор Поля Палкина.
— Быдлаысь тэнӧ корси да юаси, Романыч.
— Мастерскӧйын манитчи, Поленька. Но висьтав, кутшӧм мог суис. Сӧмын дженьыдджыка. Асывсянь нянь крӧшки вомӧ эг шыбитлы.
Поля кутыштіс механикӧс сойӧдыс, быттьӧ поліс пышйӧмысь, сэсся кевмысян гӧлӧсӧн шыасис:
— Романыч, сӧмын водзвыв эн шу «ог кӧсйы». Кывзы помӧдз. Праздник ныр улын. Ыджыд праздник... Аски нуӧдам том йӧзлы сиӧм рыт. Гажӧдчыны кутам. Корам и тэнӧ.
Роман Романович нюмъёвтіс, чатӧртліс юрсӧ енэжлань, кӧні дзирдалісны кодзувъяс.
— Олім-вылім, нянь сёйим... Мый сэсся ещӧ ме верма висьтавны ас йылысь?
— Ті ӧд чужлӧмыдӧсь историческӧй кадӧ — 1917 вося ноябрь 7 лунӧ. Октябркӧд тшӧтшъя.
— Аттьӧав эн менӧ, а мамӧс, коді тайӧ лунас сетіс олӧмсӧ сизимӧд пиыслы.
Поля эз сетчы, корсис меліджык, бурджык кывъяс, медым вӧрзьӧдны сьӧлӧмсӧ олӧма мортлысь.
— Романыч, тэ жӧ сиктын медся уджач да радейтана морт. И орденъясыд морӧс тырыд, и райсӧветса депутат. И воюйтін кымын во... Татшӧм мортыслы и колӧ сёрнитны том йӧзыскӧд.
Ужнайтӧм бӧрын Роман Романович перйис пызан йӧрсьыс неыджыд кӧрӧбка, кӧні куйлісны орденъяс да медальяс. Мӧдіс весавны найӧс. Со медводдза фронтӧвӧй награда — Краснӧй Звезда орден. Москва дорйигӧн на сійӧс сетлісны. А этійӧ — Отечественнӧй война орденсӧ артиллеристлы морӧсас генерал ӧшӧдіс Одер ю дорын, кор Роман аслас ёртъяскӧд жугӧдіс фашистъяслысь кык танк да тупкис вомсӧ некымын ӧрудиелысь да пулемётлысь. Мукӧд орденъясӧн командование пасйис сылысь подвигсӧ Берлин босьтӧм бӧрын нин. А вот Рӧдиналысь медся ыджыд наградасӧ — Ленин орден сылы сетісны кыдзи уджвывса водзын мунысь мортлы.
— Он-ӧ нин талунсянь праздник кежлӧ лӧсьӧдчы, Романушко? — юаліс гӧтырыс.
— Аски культура керкаӧ корисны, и тэнӧ тшӧтш. Том йӧзлы кутам висьтавны асланым олӧм-вылӧм йылысь.
— Ме пиньтӧм вомнам ог жӧ нывъяс да зонъяс водзын жеръявны кут. Серамвыв лэптасны.
— Нэм чӧжыд уджалін колхозын да совхозын. Трактористкаӧн вӧлін, матӧ комын во дояркаалін. Орден заслужитін и.
Кӧть Роман Романовичлӧн луныс вӧлі сьӧкыд и мудзыс шедіс пӧтмӧн, но водіс небыд вольпась вылӧ да некыдз эз вермы унмовсьны. Сідзи и муткылясисны мӧвпъяс. Кор сиктын котыртчис ӧтувъя овмӧс, Романлысь батьсӧ индісны веськӧдлыны сійӧн. Роман каникулъяс дырйи пыр отсасьліс видзьяс да муяс вылын.
Помаліс сизим класс. Примитісны комсомолӧ. Луннас уджаліс колхозын, рытъяснас велӧдіс грамотаӧ войтырӧс. Праздник лунъяссӧ частӧ ворслывлісны клубса сцена вылын, ветлісны и орчча сиктъясӧ.
Армияысь Роман воис партийнӧй билетӧн. Сійӧс, кыдзи коммунистӧс, бӧрйисны веськӧдлыны колхозӧн. Эз кокни вӧв. Но сійӧ кужис ышӧдны видз-му овмӧсса уджалысьясӧс. Сэсся матӧ нёль во таляліс бӧръя войналысь сьӧкыд туйсӧ. Куимысь ранитчыліс. Роман томсяньыс радейтліс машинаяс. Война помасьӧм бӧрын велӧдчис механикӧ. И со сэсянь пыр на ноксьӧ машинаяс дорын. Вӧліны медводдза пятилеткаяс, ударнӧй тӧлысьяс, стахановскӧй движение. И Роман Романович некор эз дзебсьывлы йӧз мышку сайӧ, пыр мунліс сэтчӧ, кытчӧ мӧдӧдліс сійӧс партия. Нэм чӧжыс сійӧ вӧлі йӧз син водзын.
Со и чужан сиктыс сылӧн пыр ӧтарӧ томмӧ да мичаммӧ. Кымын выль стрӧйба кыптіс бӧръя вояснас тані. И йӧзыс олӧны кыпыда, озыра. Уджав да сӧмын красуйтчы.
«Вот буретш та йылысь ме и висьтала аски том йӧзлы. Висьтала, мый сетіс да вайис миянлы тайӧ Октябрыс, кодлысь нимлунсӧ кута пасйыны асламкӧд ӧтлаын».
