ГӦГРӦС ТЫ

Июньыд Удора вожад некытчӧ нинӧм: ни чери кыйны, ни вӧравны, ни вотчыны. Ваыс юас бовъялӧ, туӧ-ямӧ, тӧлыс кор ӧтарсянь пӧльтӧ, кор мӧдарсянь. Чери ӧмӧй татшӧм ваӧн да поводдяӧн шедас? Вӧрса зверь-пӧтка быдтысьӧны, сӧмын медся лёк мортыс вермас на вылӧ ружьесӧ чургӧдны. Но а вотчӧм йылысь и мӧвпавны нинӧм — медся водз воысь вотӧсыс сӧмын на розъялӧ. Тайӧ мырпом да ӧмидз, но нӧшта эм ыжман, коді быдӧнысь водз воӧ да некоді сійӧс оз ӧкты. Вывті шома. Кӧть эськӧ ыжманыд зэв на и бур варенньӧ да морс вылӧ, сакартӧ кӧ он жалит.

— Вотчыны водз на, — шуис ӧти асылӧ Геняяслӧн батьыс, — ветламӧй Гӧгрӧс тыӧ вуграсьны. Мамныд ме вылӧ важӧн нин ропкӧ, отпускын пӧ, и ваыс восьса, а свежӧй чери вомӧ эн на воштыв. Ветламӧй инӧ кельчи вугравны, да ёкышпиян оз-ӧ шедны. Водз асывся вуграсян кадсӧ прӧзевайтім нин талун, но ми узям ты дорас, да аски асъя кыаыс миян лоас.

А кӧсъянныд кӧ тӧдны, Гӧгрӧс тыыс зэв на и аслыспӧлӧс. Ӧти кӧ, сылысь джудждасӧ некоді висьтавны оз куж. Ӧтияс шуӧны — ветымын метр, мӧдъяс унджык тшупӧны, а Микайлӧ дед шуӧм серти кӧ, Гӧгрӧс тылӧн пыдӧсыс абу. Коркӧ пӧ сійӧ том дырйиыс на розя из лэдзлӧма сунис йылын, да сунис тюрикыс абу тырмӧма.

— Сэсся, пиянъяс, — висьталӧ Микайлӧ дед, — некодлы ог бласлӧвит веськавны ты шӧрас бушков дырйи. Дзоля пыжӧн ме ӧтчыд кыйси. Сьӧд кымӧр воис юр весьтӧ тӧдлытӧг, шондісӧ тупкис, да сӧмын сэки казялі. Сэсся пӧльыштіс тӧв, да чардбиыс поткӧдіс енэжсӧ кык пельӧ, гымыштіс, тыас ваыс пузис, гыясыс лоисны морт судтаӧсь. Менсьым пыжӧс чаг моз кутіс песны — кыпӧдлас дзик быттьӧ сьӧд кымӧрӧдзыс да ты пыдӧсӧдзыс лэдзлас. Кыдз менам пыжӧй сэки эз путкыльтчы, ӧнӧдз на дивӧ. Быттьӧ чеп йылысь мынӧм тӧлыс нэмӧвӧйся коз йывъяссӧ ме весьтӧ ӧшӧдіс, а вӧсньыдик козъяссӧ ва веркӧсӧдзыс ляскис. Тӧлыс жӧ сэсся и пыртіс менсьым пыжӧс берегдорса эжӧрас. Бушколыс кыдз воліс, сідз и муніс, петіс шонді. Повзьылӧм кельчиыс бӧр кайис ты пыдӧссьыс да тёльскыны-ворсны пондіс, а ме вугыръясам нидзув самавны мӧді.

Куим батя-пиа рытланьыс нин воисны Гӧгрӧс ты дорӧ, пӧльтісны резина пыж, дасьтісны вугыр шатинъяс. Геняӧс батьыс аскӧдыс босьтіс пыжас, а Вася заводитіс вуграсьны берегсянь.

А поводдяыс кутшӧм! Лӧнь, весиг бадьяслӧн корйыс оз вӧр. Васялы регыд ёкышпи шедіс, кодӧс шыбитіс пельпом саяс ӧшалысь пестерӧ. А ёкышпиыс кыдзи тай заводитіс дурны татшӧм тыртӧм пестерас, шпоракывны, да сэтшӧм гораа, мый став вӧр-васӧ шызьӧдіс, а турун дорын ворсысь кельчиыс пышйис ты шӧрас. Васялы сэсся эз кут нинӧм шедны да ковмис вежны вуграсян местасӧ.

А пыжын пукалысь батя-пиа сӧмын нетшкӧны кельчияссӧ да ёкышъяссӧ.

— Папӧ, юква вылӧ эм нин?

— Эм нин. Ёкышъясыд юкватӧ бура вӧчасны, ужнайтам рытнас бипур дорын.

Лӧсьыд жӧ нин куйлыны коз лапъяс вылын, видзӧдны бипур вылӧ да сы весьтын ӧшалысь пӧрт вылӧ, кӧні аслад кыйӧм ёкышъясыс дзулькйыны нин пондісны ваын, коді регыд лоас юкваӧн. Лӧсьыд жӧ нин видзӧдны ты весьтын ӧшалысь рытъя кыа вылӧ, коді югзьӧдӧ нин сӧмын коз йывъяссӧ да тылысь ва веркӧссӧ.

— Но, пиукъяс, сёйыштамӧй да узьыштамӧй неуна асъя кыаӧдзыс. Уна эз и коль нин сэтчӧдз, гашкӧ, кык час.

Войыс кӧть и эз пемдыв дзикӧдз, а ты веркӧсыс сьӧдасьліс жӧ. Сӧмын козъяс костті асыввывсянь локтысь югӧрыс кытісюрӧ югзьӧдіс тысӧ. Шондіыс недыр кежлӧ и саймовтчыліс, и бара нин петӧ. Папыслӧн лӧсьӧдӧм коз лапъя вольпась вылын да ыж ку пась улын Геня эськӧ зэв чӧскыда унмовсьліс, но колӧ чеччыны.

— Чеччӧй нин сэсся, — чуксасьӧ папыс, — ме со тіянлы чай пузьӧді, тӧрытъя кольӧм юквасӧ шонті. Нуръясьыштӧй да и вуграсьны заводитлам, ӧні ёкышъясыд сёйӧд корсьӧны, гашкӧ, вердыштамӧй найӧс вугырпомса нидзулӧн.

Кельчияс да ёкышъяс тайӧ кадӧ збыльысь горшӧсь вӧлӧмны — кӧть нянь пукты вугыр помад, кӧть нидзув самав, кӧть сикӧтш моль ӧшӧд, ставсӧ клопнитасны. Васялы берег дорсянь вуграсьӧмӧн пуклӧс кодь ёкышъяс кутчысисны, а ты мӧдар бокас вуграсьысь батя-пиалы унджыксӧ кельчияс шедісны. Но Генялы ӧти сэтшӧм ёкыш шедіс, мый эз вермы кыскынысӧ да вугыр шатинсӧ батьыслы сетіс, мед пыжӧдз кыпӧдны.

Неылын бокынджык Вась Микол кулӧмъяссӧ видлаліс. Уна чери, тыдалӧ, шедӧма — дыркодь йӧрласис.

— Пап, а ми кӧ кулӧмъяс вӧйтлім, гашкӧ, и вуграсьны эз ков?

— Гожӧм улӧ уна чериӧн нинӧм вӧчны, сідз жӧ сісьмас да чой улӧ кисьтасны, а юква вылад и вугырӧн шедас, — вочавидзис батьыс.