ЭЖВА КЫВТЧӦС
Водз асыв. Еджыд бугыля тувсов вой бӧрвылӧ коли: гырдмӧ былялӧм синъясыс сылӧн — мыччысьӧ шонді. Тувсовъя гажа лун му вылын пуксьыны кӧсйӧ. Чӧскыда садьмӧ ывла. Сьӧкыда пальӧдчӧны уджалысь йӧз. Унзіль. Мудз веськавтӧм ки-кокъяс нюжмӧдлӧ. (Кызь час кузя войвывса тувсов луныд оз лэдз шойччыны пӧттӧдз.) Оз узьтӧд! Медся нин тэрмӧдлӧ ва вылын уджалысь йӧзӧс, пурйӧн кывтысьясӧс. Лун и вой люзьгӧны-кывтӧны пуръяяс Эжва ю кузя. Тшыналӧны пур вылын бипуръяс. Йӧжгылясьӧны вадоркайяс моз би дорын йӧз. Йирмӧг.
Еджыд бобув моз ляскысьӧма кыр бердӧ паракод, вугралӧ. Но и сійӧ нин ловзьыны кӧсйӧ — пуркйӧ-ломтысьӧ сьӧд тшынӧн, ветлысь-мунысьӧс чуксалӧ, кылӧ: «Эн у-у-узь!..» Котӧртӧны нопъяяс ва дорӧ. Кашкӧны. Сӧлісны. Дрӧгмуні пытшкӧсыс паракод гырклӧн. Чуктіс-торъяліс кыр бердысь, гызымтӧ ньӧжйӧник шӧрлань. Петіс ю шӧрӧ. Быттьӧкӧ дом йылысь мыні. Мӧдӧдчис ва кывтчӧс. Шуркнитіс гӧрд ур моз зіб йылӧ флаг, шпорӧдчӧ, тӧв йылын варов... Личыда лолыштісны мунысьяс, пукалӧны палуба вылын долыд сьӧлӧмӧн, быттьӧ думсьыс эльтӧны паракодсӧ: «Ич, сӧлім жӧ, эн жӧ удит кольныыд!»
Эжва ю паськыд, — тӧран. Джуджыд на, он сибды, нинӧмысь повны. «Ноко, лэдзлам ми «полнӧй», — шуыштіс капитан машиналы. Рӧдтыны мӧдӧдчис лайкыда, «комын сывъя кӧбыла» моз, паракод. Быгыльтчӧ-вежласьӧ син водзын.
Вылӧджык кыпӧдчӧ шонді. Пур вылын кывтысьяслӧн шоналӧ ки-кокныс, варовитӧны вомъясныс — пур вывсянь пур вылӧ вежласьӧны кывъясӧн, горӧдӧны сьывны. Кык суда гудӧкъяс том йӧзлӧн няжгӧны:
«Кру-ка ны-ра Ку-ку-ррӧ-ӧ-ӧ...
Эжва йывсянь Кардорӧ-ӧ-ӧдз...
Кун-на, рун-на, ка-а-а!..»
Ӧтторъя пуръяяс паракод туй вылын. Дзик нин чайтан да зурасян вот...
— Кеж!
Пуръя весиг пельнас оз лапнитлы. Пановтіс. Из кӧжа ді моз ва шӧрӧ пур вӧрзьывтӧм коли.
Лым ёкмыль моз пуксьӧма мыльк йылӧ Ульяна совхоз — важ енъяслӧн пазӧдӧм поз... Чӧвпан кодь ыб вылын кӧдзаяс, мичаа вежӧдӧны ӧзимъяс сэн, синмыдлы долыд. Но важъясыс сылӧн кытыськӧ дум вылӧ локтӧны, ловтӧм полӧкалӧ вичкояс казьтылӧны сы йылысь. Шобрӧдлӧ лёк вӧт вӧталігмоз: кузь сьӧд паськӧмъяс, лёзь юрсияс, кыз ӧгӧльтчӧм рушкуяс, гӧрд бана чужӧмъяс... Зывӧк. Кытыськӧ мисьтӧм сьыланкыв кыпӧдіс, тӧд вылӧ уси, «спасайтчысьяс» пеж олӧм йывсьыныс лӧсьӧдлӧны кывъяс, вичко сьылан гласӧн: «Блажен муж, не ходи в Куж...» Шуштӧм. Кулӧм морт шойӧн пӧльыштіс, бакшасьӧм-нюйтсялӧм олӧм дукӧн ӧвтыштіс. Сы шӧрӧ-водзӧ кодкӧ нывбаба мунысь паракод вывсянь пернапас чӧвталӧ-лӧдӧ, ӧтиӧс арталӧ — тӧдӧ: «Со пӧ ӧд манакъясыд мыйяс вӧчлӧмаӧсь...»
Манакъяс?! Эз ӧмӧй коми уджалысь йӧз аслас трудӧвӧй грӧшъяснас тайӧ овмӧссӧ лӧсьӧдлы, казнасӧ манастырлысь суктыв?! Йӧюкӧй, аньӧй! Кор нин нӧ дугдан тэ сідзисӧ мӧвпалӧмсьыс?!
Паракод рӧдтӧдӧ водзӧ. Пожӧм сикт, Руч... Ылісянь тыдалӧ Аныб чурк куш. Тышлайтчӧм гӧрдъяслӧн еджыдкӧд (выльӧнся, свежӧй да казьтывлӧм — пуртӧн моз кырлалӧ сьӧлӧм). Войвывса еджыдъяслӧн дженьыдик нэм пома ыджыдалӧм, мортъясӧс виалӧм. «Йи чомныс налӧн», — бара мем тӧд вылӧ уси мойдкывйысь кывъяс: «Кӧчлӧн вӧлі пу чом, ручлӧн — йи чом. Тулыс воис да ручлӧн йи чомыд и сылі...»
Чукльӧдлӧ-мукльӧдлӧ Эжва — кырӧдӧ-буждӧдӧ, выль туйяс вӧчалӧ, оз инасьлы, пессьӧ, кыдзи оз инасьлы морӧсын сьӧлӧм — водзысь пыр корсьӧ на олӧм...
Яг керӧс, тшӧтшкӧсін. Пӧддельнӧй яг. Тыдыштӧ «Шойччанін» мудзӧм йӧзлӧн. (Еджыд яла подула, гажа ягын куйлӧ сэн Жан Морӧс ыджыд думъяснас гуын...)
«Пальӧдышт юр садьӧс,
асылӧй-чойӧй!
Ну менсьым шогъясӧс,
Эжваӧй юӧй!»
Паракод таркӧдӧ, оз сувтлы, тэрмасьӧ водзӧ, тэрыба бордъяснас вартӧдӧ-мунӧ, вочасӧн думъяс сьӧлӧмӧ тэчӧ...
