ЕНКОЛАЯС ЙЫЛЫСЬ ПОЭМА
(Важ олӧмысь)
Ворсысьяс:
ПЕРЫМСА СТЕПАН (КРАП) — миссионер, пӧрнӧй мужик, пидзӧс горулӧдзыс дукӧса, пельпом вомӧныс гӧрд плаша, гӧрд кышӧда низь ку дорӧса шапкаа, морӧсас ыджыд перна, киас кӧрт пома перна сяма бедь
ВЕЛЯНЬ (ЕН ВОДЗЫН — УЛИЯНА) — ар 16–20-яса кокни вӧраса оз тусь кодь ныв. Синтӧм. Воддза юкӧнын: лӧз сарапана, еджыд дукӧса, кӧтіа, сера чӧрӧса, морӧсас ыргӧн да эзысь молля сикӧтш. Мӧд юкӧнын: сьӧд паськӧма, зэлыда кӧрталӧм чышъяна, морӧсас дзоляник пернаа
КЫСКА — ар 20-25-яса Печераса тун. Еджыд дӧрӧм-гача, дукӧса, важиник дӧра лазъя, гӧгрӧс шапкаа, чаркиа (кок пӧкйӧдз чӧръя кӧті сяма кучик кӧм), вӧнясьӧма паськыд вӧньӧн. Коскас пуртӧсын пурт, весьтӧн-джынйӧн кузя кымын
ВАСЮК — Степанлӧн кывзысьысь, ар 16–18-яса, шапкатӧм, руд паськӧма, каблуктӧм сапӧга, лёзь юрсисӧ кутыштӧма векньыдик вижа-еджыда вӧньторйӧн
ДЗОЛЮК — Кыска дорын бергалысь. Еджыд дӧрӧмгача, ар дас кыка зонка
АНЬ — ар 30;
ВЕР — ар 30–40;
ЗОН — ар 20 — Еджыд паськӧмаӧсь. Мужичӧйяс дӧра либӧ кучик лазъяӧсь, юраныс гӧгрӧс шапка либӧ юр вӧнь. Аньлӧн — юрной. Мужичӧйяслӧн косканыс пуртъяс
СТЕПАН КОТЫР — кӧрт паськӧмаӧсь, шыа, шыпурта да тошка чераӧсь, уна рӧма кучик сапӧгаӧсь, кианыс неыджыд сайӧдъяс (щитъяс — гӧгрӧс, верзьӧмаяслӧн сяма)
ПЕРЫМ ВОЙТЫР
Занавес пӧдса на.
Кылӧ лабутнӧй мужик гӧлӧс:
«Кор ичӧт на вӧлі да гӧгӧрволі на тӧвлысь сьылӧмсӧ, ёльяслысь варгӧмсӧ, пуяслысь шӧпкӧдчӧмсӧ, кывлі ме изъяслысь сёрни. Гусьӧн сёрнитӧны найӧ, лӧня колӧ кывзыны, но уна вермасны висьтавны ройсялӧм изъяс.
Гашкӧ, и вуніс нин мыйсюрӧ, гашкӧ, и ылӧдышта кӧнкӧ, но ог нин вермы выльысь юасьны пӧрысь изъяслысь, оз нин висьтавны меным ӧтчыд висьтавлӧмсӧ. Да и пельтӧммӧ мортыд быдмӧм мысьт. Тӧвлӧн да ёльяслӧн, пуяслӧн да изъяслӧн сьылӧм-мургӧмыс, сёрни-басниыс оз нин сетчыны арлыдалы. Ковмас нин, тыдалӧ, меным эскыны, менсьым гӧна кывъя висьталӧмсӧ кывзыны, гашкӧ, и верма мыйкӧ висьтавны, мыйсюрӧ казьтыштны. Кытчӧ содтышта, кытысь чинтышта, но мый вӧлӧма — вӧлӧма, мый шуӧма — шуӧма, мый кольӧма — волас на, сӧмын петкӧдчас мӧд ногӧн, оз нин сэтшӧмӧн, мед велавнысӧ сы дорӧ эг удитӧй.
Сьӧкыд овны, нинӧм кӧ оз вежлась. А ми век тэрмасям кытчӧкӧ, вежсьӧмсӧ ог казялӧй. Быттьӧ оз и вежсьы нинӧм, сӧмын асьным пӧрысьмам. Но изъяс оз тэрмасьны, зітшвидзӧны ӧти местаын да ставсӧ тӧдӧны, ставсӧ казялӧны. Турун сі шонділань бергӧдчис. Турун сі вылӧ ловъя геб пуксис. Бордъясас дзоляник ӧшкамӧшкаяс ворсӧны. Кодзув син куньліс. Му ышловзис. Морт ю весьтӧ копыртчис, содзнас ловъя васӧ гумовтіс. Чӧскыд ваыс, джуджыд, вынъяс содтӧ, олӧм вылас чуймавны чуксалӧ. Кад и миянлы сӧстӧм вежа васӧ гумовтлыны».
Воддза юкӧн
МЕДВОДДЗА ПЕТКӦДЧӦМ
Печера ю бокын. Веськыдвыв — кык ӧшиня пелькиник керка. Гоз-мӧд пу ӧшинь улын, куим-ӧ-нёль сюръя-ен. Стенӧ тувъяс вылӧ ӧшӧдӧма косьтыны тыв. Тшалак вылын Кыска лӧсалӧ майӧгъяс. Орччӧн бергалӧ Дзолюк.
ДЗОЛЮК. Тэ, шуӧны, сирӧн уявны кужан...
КЫСКА. Уявнытӧ нёньпомсянь велавлі.
ДЗОЛЮК. Тэ, шуӧны, ошкӧн тапъявны кужан...
КЫСКА. Ошнад тапъявны нёль кокӧн кысъясигӧн на велавлі.
ДЗОЛЮК. Тэ, шуӧны, варышӧн лэбавны кужан...
КЫСКА. Лэбавнытӧ кок вылӧ сувтӧмсянь велавлі.
ДЗОЛЮК. Мыйла нӧ, сідзкӧ, он уяв, он тапъяв, он лэбав? Ме кӧ вӧлі тэ моз кужа звер-пӧткаӧ пӧртчыны, эськӧ дугдывтӧг тапъялі, мудзлытӧг уялі, орӧдчытӧг лэбалі. Мусӧ эськӧ вылісяньыс видзӧдлі, васӧ эськӧ пыдӧсӧдзыс мурталі, вӧрсӧ эськӧ помсянь помӧдз восьлалі.
КЫСКА (видзӧдлӧ Дзолюк вылӧ да шпыньмунӧ). Мыйла, шуан, варышӧн ог лэбав, мыйла, шуан, чериӧн ог уяв, мыйла, шуан, ошкӧн ог тапъяв? Да, ставсӧ ме тайӧс вӧчны кужа: тунасьны велавлі, мусӧ-васӧ верма муртавны, но ӧд вермӧмыд абу на вӧчӧм. Ме, дерт, вына зэв, зонъяс ышмасны, меным морӧсӧ майӧг чегласны. Найӧс ки пӧлӧн верма личкыны, найӧс кок чуньӧн верма лямӧдны, но ӧд морт вылӧ китӧ он кыпӧд, кӧть и верман, да мыйла дурнысӧ? Сідз жӧ лэбавны верма, уявны, ыджыд сьӧд ошкӧн вӧрті тапъявны, но ӧд кужӧмнад, тӧдӧмлунъяснад колӧ кужӧмӧн вӧдитчынысӧ. Ме кӧ лэбавны кута лэбачӧн, ме кӧ уявны кута чериӧн, ме кӧ пӧртсьыны кута зверъясӧ, вермас морт чужӧм вунны нэм кежлӧ. А мортлӧн чужӧмыс ӧд мӧвпӧн югзьӧма, мортлысь чужӧмсӧ муслун вӧчӧма, мортлысь чужӧмсӧ оз позь воштыны, оз позь дзебнысӧ зверлӧн ку пиӧ.
Пырӧ Ань.
АНЬ. Кыска, эзысь пи, кос пӧгиб. Мӧскӧс мӧд лун корся, ог вермы некыдз аддзыны. Тэ дорӧ локті, гашкӧ, отсыштан.
КЫСКА (Дзолюклы). Шегъяссӧ вайлы да ворсӧ.
Дзолюк вайӧ неыджыд сепысын шег да ва вор. Кыска перйӧ нёль шег, нёль пӧръя качӧдлӧ, сэсся видзӧдӧ ваӧ, мыйкӧ шӧпкиг.
АНЬ. Но мый? Тыдалӧ мыйкӧ?
КЫСКА. Мужикуловыдкӧд мун Ыджыд пӧрасӧ, сэн мӧскыд, коксӧ дойдӧма.
АНЬ. Аттьӧ, Кыска, зарни тошкӧдз тэд овны.
Мунӧ.
ДЗОЛЮК. Кыдз нӧ тӧдмалін?
КЫСКА (тэчӧ шегъяссӧ бӧр сепысӧ, петкӧдлӧмӧн). Тайӧ шегйыс индіс, тайӧ восьтіс, тайӧ отсаліс, тайӧ висьталіс, а ваыс петкӧдліс.
Пырӧ Вер.
ВЕР. Вай отсышт, Кыска, йӧрми.
КЫСКА. Мыйӧн нӧ ме верма отсавны?
ВЕР. Понлӧн нырисыс вошис и оз сёй нинӧм, тшыкӧдӧмаӧсь, буракӧ.
КЫСКА (сюся видзӧдӧ Вер вылӧ). Да, понйыд бур да, дерт, жаль. Но абу тшыкӧдӧмаӧсь, а поз вылысь зын шырӧс сёйӧма. (Дзолюклы.) Вай урӧс вӧтлан турунсӧ матич боксьыс.
Дзолюк пыравлӧ, петкӧдӧ рузумӧ гартыштӧм турун корӧсьтор.
КЫСКА. Оз на ӧні дзик позь сетны, рытланьыс пӧж да турун васӧ сет понйыдлы, мед пежыс петас.
ВЕР. Аттьӧ жӧ нин.
КЫСКА. Бӧрас аттьӧасян, кор бурдас.
Вер мунӧ. Кыска бӧр босьтчӧ майӧгӧ. Дзолюк бергалӧ гырысьяс гӧгӧр, кӧсйӧ мыйкӧ юавны, но оз лысьт, шыӧдчӧ сӧмын Вер мунӧм бӧрын.
ДЗОЛЮК. Вот ме ӧтитор кӧсъя юавны, Кыска, да век ог лысьт...
КЫСКА (серӧктыштӧ). Юав, гашкӧ, вомад ог варт.
ДЗОЛЮК (гыжйыштӧ балябӧжсӧ). Тэкӧд тшӧтшъяясыд со важӧн нин гӧтыраӧсь, а тэ нӧ мыйла он гӧтрась?
КЫСКА (думыштчӧ). Тшӧтшъяяс, эськӧ, гӧтыраӧсь, да абу тунъяс, ме гӧтыртӧм, да тун.
ДЗОЛЮК. А мый нӧ, туныслы оз али мый позь гӧтрасьнысӧ?
КЫСКА. Позьӧ. Но ӧд кутшӧм ещӧ гӧтыр сюрас. Гашкӧ, первой лунсяньыс юр вемтӧ кокалас...
ДЗОЛЮК. Он ӧмӧй бӧрйынысӧ куж, тэ жӧ тун?
КЫСКА. Бӧрйынытӧ кужан, да ӧд нылыслы мусман-он?
ДЗОЛЮК. Смилитан кӧ...
КЫСКА. Сідз кӧ ӧтчыд вӧчан, сэсся вытьыд воссяс. Лёкланьыд мортыд ӧдйӧджык кыссьӧ. Мед нин сьӧлӧм бӧръяс, ме сӧмын, ковмас кӧ, ас вынӧн корся.
ДЗОЛЮК (ыпнитӧ). Кыдзи нӧ ас ногыд? Петкӧдлы. Кӧть Перым муысь медмича нывсӧ.
КЫСКА (шмонитӧмӧн). Ок, кутшӧм сюсь: оз ӧд кутшӧмӧскӧ, а сразу медмичасӧ. Синмыд бердас.
ДЗОЛЮК. Гашкӧ, ог дзикӧдз синтӧммы...
КЫСКА. Но, тэ менӧ ыззьӧдін. Вай видлам и эм. Дерт, эськӧ, тайӧ мӧс корсьӧмсьыд сьӧкыдджык да.
ДЗОЛЮК. Меным мед мыччысьлас жӧ.
КЫСКА. Сюсьджыка видзӧд.
Босьтӧ бубен. Камалӧ. Ымзӧ. Нёльысь шыбитӧ шегъяссӧ. Нёль пельӧсӧ койыштӧ ворйысь содзтыр ваӧн. Ва весьтысь вешталӧ мыйкӧ чераньвез кодьӧс.
Пемдӧ. Шуйгаладорын, пыдын, неыджыд гӧрда-лӧза югӧрын зэв ӧдйӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн мыччысьлӧны нывбаба мыгӧръяс. Сувтӧ ӧти мыгӧр — Велянь, еджыд паськӧма, но пельпом вылас плавгӧма ыджыд сьӧд сыръя дора чышъян. Чышъяна кияснас шевкнитӧ бордъясӧн моз, ӧвтыштӧ кинас, вӧчӧ некымын воськов да вошӧ пемыдӧ.
Югдӧ. Велянь сулаланінын туплясьӧ сьӧд чышъян. Недыр мысти чышъяныс кыптӧ да лэбзьӧ-вошӧ.
Кыска да Дзолюк видзӧдӧны ӧта-мӧд вылас шемӧс, дыр оз вермыны нинӧм шуны.
КЫСКА (вӧтын моз). Эг чайтлы, мый Эжва таскын татшӧм нывъяс эмӧсь. Коскыс — льӧм пу ньӧр, чужӧмыс — рыська йӧв, вом дорыс — оз тусь, морӧсъясыс — вый тупыльяс.
ДЗОЛЮК (синсӧ чашкӧдӧмӧн видзӧдӧ Кыска вылӧ). Со тэ кутшӧм, Кыска... (Друг мӧд нога нин.) А мый серти шуан эжватаснас?
КЫСКА (оз кыв). Ме эськӧ тайӧ нывсӧ Веляньӧн шуи...
ДЗОЛЮК. Мый серти эжватаснас шуан?
КЫСКА (оз на нинӧм бура кыв). Ачыд нӧ эн ӧмӧй аддзыв?
ДЗОЛЮК (пельпомсӧ лэптыштлӧ). Шуас жӧ: «вый тупыльяс»... Абу ӧд кӧч юр. (Сьылыштӧмӧн йӧктыштӧ.)
Кӧч йӧктӧ-йӧктӧ
шабді кудель бӧжнас,
вый тупыль юрнас,
сыла-госа кывнас...
КЫСКА (век на вӧтын моз). Сідз-сідз: шабді юрси, енэж син... (Синсӧ чӧвтӧ Дзолюк вылӧ, дыр видзӧдӧ палялігмоз. Вочасӧн чужӧмыс вежсьӧ, нормӧ. Чӧла.) Эк, Дзолюк, абу миян ныж пиньяслы тайӧ анчаыс. Вайлы меным сигудӧкӧс.
Дзолюк кыв шутӧг петкӧдӧ сигудӧк. Кыска пуксьӧ тшалак вылӧ, ворсӧ да сьылӧ нор сьылан. Дзолюк пукалӧ орччӧн, лӧня кывзӧ, вӧлисти гӧгӧрвоӧ, мый мыйкӧ не сідз лоис.
МӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Веж видз. Ылын тыдыштӧ Эжва ю кусынь. Видз шӧрын Ыджыд Вежа Кыдз. Кыдз улын квайт сюръя-ен. Локтӧны ныв-зон. Сьылӧны. Славитӧны Вежа Кыдзсӧ.
КЫДЗ СЛАВИТӦМ:
Ен вежӧс мыджысьӧй, зарни юра Кыддзӧй!
Му веркӧс пыкысьӧй, эзысь кока Кыддзӧй!
Му пыдӧс судзысьӧй, кӧрта подъя Кыддзӧй!
Чужтысьӧй дай лов сетысьӧй, вердысь-удысьӧй.
Олӧм пыкӧдӧй, олӧм кутысь-видзысьӧй.
Вӧччӧдам дай баситам, муса Кыддзанӧй,
Дона тулан куӧн, ыргӧн низь куӧн, эзысь ур куӧн,
Шӧвкӧн и парчаӧн, кумачӧн и камкаӧн.
Сулав да красуйтчы югыд шонді улын,
Нэр йывнад вывланьӧ, сывъя увнад увланьӧ.
Вежаысь вежа вужсьыд сӧстӧм ключ петӧ,
Сӧстӧм васӧ, чӧскыд васӧ быдтаслы сетӧ.
Заравасӧ дай зарниа васӧ вужнад кыскан,
Зараванад дай Зарань ванас вожъястӧ удан,
Зараванад дай Зарань ванад войтырӧс удан.
Ен ӧти нёньпомысь, Кыддзанӧй, някасям.
Ен ӧти вужйысь, Кыддзанӧй, юктасям.
Ен ӧти сюрӧсӧн, пыкӧдӧн олам.
Енэжсӧ кутысьӧй, вердан вердысьӧй, Вежа пуӧй.
Лентаяс, куяс ӧшлӧны Кыдз вылӧ. Мунӧны.
Кольӧ ӧтнас Велянь.
ВЕЛЯНЬ (юрбитӧ).
Вежаысь вежаӧй менам, сӧстӧм Кыддзанӧй да
Пашкыр юрсинад Енэж мытшалысьӧй,
Эзысь кучикӧй дай зарни яйӧй да,
Кодзув чусіӧй да кыа вӧняӧй,
Лун тӧв меліӧй дай вой тӧв вынйӧрӧй,
Зарань вердасӧй дай бура лелькуйтӧмӧй.
Пемыд жӧ войын менам чужсьӧма да,
Эзысь тӧлыссянь козин босьтсьӧма.
Асъядорыс тай югдандорыс нин да
Нопъя чераньыс везсӧ зэвтӧма,
Петысь Шондісьыс менӧ куньӧма да,
Шонді козиныс абу вичмӧма.
Лоӧ тай меным кималасӧн да
Шыльыд кучиктӧ тэнсьыд малавны.
Эзысь пельӧн дай, кытша пельӧн дай
Тэнсьыд ловшытӧ лӧня кывзыны.
Уклад везъяса чусмӧм синъясӧн да
Ог нин убӧлит тэнӧ аддзыны.
Кӧть нин син пӧлӧн эськӧ синсявны да,
Олӧм джынйӧс, эськӧ, и тэд сеті.
Мӧд и синмӧн кӧ эськӧ синсявны да
Олӧм мӧд джынсӧ, эськӧ, и сеті.
Вердан вердысьӧй, видзан видзысьӧй,
Эзысь Кыддзанӧй дай Зарань юрсиӧй.
Юрбитӧ Кыдзлы, кималасӧн ӧшӧдӧ шӧк лента.
Веляньысь гусьӧн петӧ Зон, киас тубрастор.
ЗОН (аслысмоз). Аттӧ, мича жӧ ныв Велянь. Зарни юрсиас шонді ворсӧдчӧ, пӧлӧзнича синмас енэж видзӧдчӧ, морӧсъяс — вый тупыльяс, коскыс — вадор бадь, кокъяс вылас видзӧдлан — вирыд пузьӧ, сьӧлӧмыд вомӧдыд чеччыштӧ. Луд вывті мунӧ — турун сі оз вӧрзьы, кӧдж вывті мунӧ — лыа чир оз вешйы. Купайтчыны пырас — визулыс лӧньӧ, бадьяс кышакывны дугдӧны. Уна мича нылӧс аддзывлі, уналӧн яй пырыс лыыс, лы пырыс вемыс тыдалӧ, но Велянькӧд орччӧн ставыс тамыш да чукля.
ВЕЛЯНЬ (кылӧ, мый кодкӧ эм. Кывзысьӧ. Первой повзьыштӧкодь, сэсся гӧгӧрвоӧ Зонлысь родӧмсӧ да збоймӧ. Серамсорӧн). Но-о, абу-ӧ муса зонмыс-молодечыс вӧравны петӧма? Ньӧвтӧг-вужтӧг, чертӧг-пурттӧг?
Зон сулалӧ вом паськӧдӧмӧн.
ВЕЛЯНЬ (кывзысьыштӧ). Али нӧ чӧс пасьта вомнад кыйсян? Дерт, курксысь дозмӧрыд да кравзысь сьӧлаыд шедас, тадз кӧ дырджык сулалан.
ЗОН (юрсӧ ӧшӧдӧ). Тэныд эськӧ и серам да теш, а меным и гожъя луныс арся вой кодь.
ВЕЛЯНЬ. Кодзув югӧр улас бурджыка узьсяс.
ЗОН. Тэтӧг, Велянь, олӧм абу ни гаж ог тӧд. Мед кӧть лача сетін...
ВЕЛЯНЬ (серамсорӧн). Ныв вӧлясӧ морӧс тырӧн эг на апыштлы, асъя кыасӧ пыдӧсӧдзыс эг на юлы, а тэ нин менсьым югыдсӧ кӧсъян мырддьыны, шоныд шондісӧ донтӧм донысь ньӧбны.
ЗОН. Вӧралігӧн чӧс туйӧй кок улысь вошӧ, тывъялігӧн тыв сюрӧсыс киысь усьӧ, эн сет том улысь урӧсмыны, босьт менсьым козинӧс. (Нюжӧдӧ тубрассӧ.)
ВЕЛЯНЬ. Вӧрад кӧ татшӧм сюсь, оз на тэнӧ морӧн лый. Гортын дас тӧб на эг путшкывлы, сыв кузя дӧра на эг кылы, а тэ менӧ сермӧдавны кӧсъян. Ог босьт тэнсьыд кӧртымтӧ.
ЗОН. Аттӧ, чорыд сьӧлӧма жӧ тэ, Велянь.
ВЕЛЯНЬ. Сьӧлӧмтӧ ӧд оз кӧртысь дорны, оз изйысь керавны, ставыслӧн ӧткодь яй сьӧлӧм. Сӧмын тай озйыс тулысын дзордзалӧ, гожӧмын гӧрддзасьӧ. Тӧлын вотӧс оз вотны, гожӧмын ур оз кыйлыны.
ЗОН. Велянь!
ВЕЛЯНЬ (курыда). Мун, Зон, эн тешитчы ме вылын. Синтӧм помысь кутшӧм гӧтыр? Менӧ кӧ ӧд босьтан, нэм чӧжыд киӧд ковмас новлӧдлыны.
ЗОН. Ме лоа тэнад синмӧн, тэнад ӧшиньӧн!
ВЕЛЯНЬ. Лун кӧ ӧтлаын олам, шуан: мыйла тайӧс и босьтсьӧма. Мӧд лун кӧ олам, шуан: синтӧм недӧкунь. Коймӧд лун кӧ олам, шуан пеж бугыльӧн да керкасьыд тодмышкалан. Мун, кытчӧ мунан! Эн дэльӧдчы.
Бергӧдчӧ зонлань мышкӧн, жугыля сьылӧ «Узи дай, олі дай...» Зон ньӧжйӧ мунӧ Кыдзлань.
ЗОН. Нуасны ныр улысь. (Разьӧ тубрассӧ, ӧшӧдӧ Кыдз вож вылӧ звер ку, малыштӧ сюръя-енъяссӧ.) Сетӧй меным, Войпель и Ёмала, Ен и Зарань, сям да сьӧлӧм, вежӧр да киподтуй ассьым чужмарӧс кыйны.
Мунӧ.
КОЙМӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Сэн жӧ. Велянь сьылӧ. Ю дорсянь кайӧ Степан аслас котырыскӧд. Нӧсилаӧн вайӧны сьӧкыд тубрасъяс. Степанлӧн киас перна-бедь, киняулас — тубрасын небӧг да гоз-мӧд пу ӧбраз. Сьылӧны вичко сьылан. Аддзӧны Веляньӧс, сувтовкерӧны, шемӧс усьӧны.
ВАСЮК (медводз сайкалӧ, матыстчӧ Велянь дорӧ). Оз вӧлӧм тан колипкай дзользьы, оз вӧлӧм тан сӧстӧм ёль сёльгы, оз вӧлӧм тан шоныд зэр сяргы, пукалӧ вӧлӧм мича-мича ныв да колипкайӧн дзользьӧ, сӧстӧм ёльӧн сёльгӧ, шоныд зэрӧн сяргӧ.
ВЕЛЯНЬ (повзьӧмсӧ пӧдтӧмӧн). Кыла: сьылӧм абу миян кодь, сёрни абу перымса. Абу-ӧ ті немчу-тотара? Абу-ӧ ті йӧгра-яран? Кодъяс лоанныд, ветлысь-мунысьяс? Кутшӧм муысь-ваысь воанныд?
СТЕПАН (чӧвтӧ куим пернапас). Кымын муӧд-ваӧд ветлі, но татшӧм мичсӧ эг аддзывлы. Эз-ӧ тайӧ Ен чужтысь петкӧдчы гректӧм олӧмысь? Абу-ӧ вежаысь вежа Мария?
ВЕЛЯНЬ. Синмыд менлӧн моз ӧмӧй чусмӧма. Некодӧс на ме эг чужтывлы, нэмсӧ Веляньӧн менӧ шулісны. Шемӧс усьмӧныс абу мича ме, оз ков ме вылын тадзи серавны, бурджык ассьыныд пыжъяс домалӧй, медым Саридзӧдз бӧр эз кылавны.
СТЕПАН (аслыс). Ок и варов жӧ нылыс вӧлӧма, да и мичлуныс тырмидз вичмӧма. Тайӧс пырта кӧ аслам эскӧмӧ, йӧзыс бӧрсяньыс вӧтчас кельӧбӧн.
Йӧз тэчӧ эмбурсӧ муӧ. Степан вольсалӧм ки чышкӧд вылӧ пуктӧ кисьыс тубрассӧ. Васюк сэк кості сибӧдчӧ Велянь дорӧ, кутыштӧ коскӧдыс. Велянь сійӧс поводнӧя тойыштӧ.
ВЕЛЯНЬ. Ок тай, сюсьӧсь ті, тшап ушкуйникъяс, рӧдтӧм-вужтӧмъяс, гортув тӧдтӧмъяс!
ВАСЮК (тшапа гӧгрӧстӧ морӧссӧ). Менам рӧд-свӧй ыджыд, керка сигӧр джуджыд, стынйӧй зарни нитшка, кок ув эзысь подъя.
СТЕПАН (колсвартӧ бедьнас Васюкӧс). Чинты гордынятӧ, раб божий! Эн век блуд йылысь мӧвпав!
ВАСЮК (йӧжгыльтчӧ). Ме жӧ нинӧм сэтшӧмсӧ эг вӧч...
СТЕПАН. Мӧвпыштін кӧ блуд йылысь, сідзкӧ, блудитін нин мӧвпнад. А сыысь, мый тшенкйысян мекӧд да мыжсьыд пыксян, лыддьы кызь витысь Ичӧт Ектенья.
ВАСЮК (вешйӧ бокӧ, лыддьӧ гораа, сэсся пыр гусьӧнджык).
Бара и бара Мезӧслы кевмысям:
отсав, мылышты, мезды и видз миянӧс,
Енмӧ, аслад бур кӧсйӧмнад.
Зэв вежа, зэв сӧстӧм, зэв бурсиӧма
нималысь Пан гӧтырӧс миянлысь,
Ен чужтысьӧс и некор вежсьывтӧм
Нылӧс Марияӧс быдсяма вежакодь
казьтывлам, асьным асьнымӧс,
и морта мортӧс, и быдӧн олӧмнымӧс Кристос Енлы сетам.
Кыдз тэнад кутӧмыд и тэнад каналӧмыд,
И выныд, и нималӧмыд, Айлӧн и Пилӧн, и Вежа Ловлӧн,
Ӧні и быд кадӧ вежсьытӧг и оръявтӧг локтан нэмъясӧ.
Адон.
Нималӧмыс Айыслы, и Пиыслы, и Вежа Лолыслы.
Степан кинас ӧвтыштӧмӧн лӧньӧдыштӧ Васюкӧс да вӧтлӧ ассьыс йӧзсӧ. Йӧз мунӧ. Недыр мысти заводитӧ камгыны керасян шыясысь йӧла. Пельӧсын сулалӧ Васюк, киясыс морӧс бердас, синсӧ кылӧдӧма, лыддьӧ Ектенья, а гашкӧ, и Степан вылӧ броткӧдчӧ.
НЁЛЬӦД ПЕТКӦДЧӦМ
СТЕПАН (Веляньлы небыда). Ми абу ушкуйникъяс, ни абу рӧдтӧмъяс, а Кристослысь югыдсӧ разӧдысьяс. Тэ, буракӧ, ныланӧй, Сус Кристос, миян мезӧс йылысь абу на кывлӧмыд, сылӧн югӧрыс тэлань абу на волӧма?
ВЕЛЯНЬ. Меӧдз лунъюгыдыс оз волы, кысь нин мукӧд югыдсӧ аддзыны.
СТЕПАН. Шонді синмӧн тыдалӧ, а бур велӧдӧм — сьӧлӧмӧн. Мед мезӧсӧс кывны да аддзыны, оз ков син ни пель, а колӧ сӧстӧм лов.
ВЕЛЯНЬ. Дерт, сӧстӧм лов да синма сьӧлӧмыд бур, но верми кӧ ещӧ Енлысь вӧчӧмсӧ аддзыны. (Ышловзьӧ. Кост.) Ме эськӧ став олӧмӧс сылы сеті, кодкӧ менсьым синмӧс кӧ восьтіс-югдӧдіс.
СТЕПАН. Ставыс Ен киын. Эскыны колӧ ёна. Эскысьлы отсалас.
ВЕЛЯНЬ. Енмыд ӧд мусӧ вӧчис да енэжӧ овмӧдчис, морт олӧмад оз сюйсьы, ас олӧмнас олӧ.
СТЕПАН. Сійӧ тіян, а миян Господь — бур ыж видзысь кодь, быд ыж сылы дона да муса, некодӧс оз эновт.
ВЕЛЯНЬ. А мый нӧ тіян ичӧт енъясыд, сідзкӧ, вӧчӧны?
СТЕПАН. Миян Енным ӧти, куима Ен, а сюръяяслы да изъяслы ми ог юрбитӧй.
ВЕЛЯНЬ. Кыдзи куима? Куим?
СТЕПАН. Абу, ӧти, но куима: Ен-Айӧн ставсӧ чужтіс, Ен-Вежа Лолӧн ставсӧ ловзьӧдіс-вежӧдіс да Ен-Пиӧн ас вылас йӧзыслысь став мыжсӧ босьтіс.
ВЕЛЯНЬ (нимкодя). Сідзкӧ, куим и артмӧ да, мыйла ӧтикӧс висьталан?
СТЕПАН (дӧзмытӧг). Абу куим, а куим чужӧма.
ВЕЛЯНЬ (думыштчӧ). Но-о. Сё тешкодь: куим бана шаньга... Миян Войпель нёль чужӧма жӧ.
СТЕПАН. Нинӧм тешкодьыс абу. Лэбаліс Вежа Лов, мӧвпыштіс вӧчны Ывлавывсӧ. Вӧчис — лоис Айӧн, а кор йӧзыс грекӧ вӧйисны, ыстіс Писӧ му вылӧ грекъяс босьтны.
ВЕЛЯНЬ. Да ӧд и миян сідз жӧ: Енмыс лэбаліс чӧжӧн да вӧчис мусӧ, а кад воис, да ыстіс писӧ му вылӧ, но эз грек босьтны, а йӧзсӧ видзӧдлыны.
СТЕПАН. Сідзкӧ, и ті Сус Кристосӧс тӧданныд, но мӧд ног сылы юрбитанныд, грекаяс.
ВЕЛЯНЬ. Пӧлинӧ, кутшӧм грек йылысь висьталан кузяла? Мый сійӧ сэтшӧмыс?
СТЕПАН (думыштчӧ, тошторсӧ малыштӧ). Грекыс мый? Мортыд Ен водзын чужӧмсяньыс грека, ыджыд мыжа. Тіян ногӧн кӧ ӧд, мортыс пежын жӧ чужӧ.
ВЕЛЯНЬ. Сійӧ пежтӧ ӧд пывсянын мыськӧны.
СТЕПАН. Пывсянын сӧмын няйтыс вушйӧ, а пежыс оз. Мамсӧ кӧ кага дойдӧ, дойсӧ бӧр оз босьт, а сідзкӧ, мам водзас пыр мыжаӧн кольӧ. А мам водзын кӧ мыжа, и Ен водзын мыжа. Да и сьӧд уджсӧ мортыс мыж понда вӧчӧ.
ВЕЛЯНЬ. Со кыдз? Гашкӧ, став морт уджыс мыж лоӧ да?
СТЕПАН. Ставыс не ставыс, а уна чукӧрмӧ олӧм олігад: морт виӧм, бӧлбанъяслы юрбитӧм, гусясьӧм...
ВЕЛЯНЬ. Миян гусясьысьястӧ потшкӧн лэдзӧны да, сэтшӧмыд этша...
СТЕПАН. Сы пыдди уна гӧтыркӧд олысьыс тырмӧ.
ВЕЛЯНЬ. Сійӧ нӧ грек жӧ?
СТЕПАН. Грек. Сыысь гееннаӧ веськалӧ лолыд.
ВЕЛЯНЬ. Кытчӧ?!!
СТЕПАН. Тіян шуӧны, мый быд морт кулӧм бӧрас веськалӧ мӧдаръюгыдӧ?
ВЕЛЯНЬ. Сӧмын лолыс, ортыс му вылӧ на кольӧ.
СТЕПАН. Вот-вот. Ортыс — сійӧ некытчӧ сибавтӧм-инасьтӧм лолыс и эм грека йӧзлӧн.
ВЕЛЯНЬ. Миян тай нӧ ставыслӧн, шуласны.
СТЕПАН. А ставыс и инасьтӧмӧсь, сы вӧсна мый Енсӧ оз тӧдны. Сэсся шӧйтасны-шӧйтасны да, гееннаӧ и веськаласны. А сэн Антуслӧн чукӧрыс: мутияс да иванейяс, урӧсъяс да пӧлӧсъяс, шыбитӧны сир пӧртйӧ да пуӧны шег ыдждаӧдз. Коді Енмӧс-мезӧсӧс тӧдіс, сӧмын сылы эскис, сійӧ веськалӧ Райӧ, югыдінӧ да шоныдінӧ. Енмыс небыд сьӧлӧма, быдӧнлы отсалӧ.
ВЕЛЯНЬ. А меным отсалас?
СТЕПАН. Эскан кӧ, да.
ВЕЛЯНЬ. Аддза кӧ сылысь бурсӧ либӧ асьсӧ...
СТЕПАН (кыпыда). Аддзан! Сувт ме водзӧ!
Велянь кималасӧн корсьӧ Степанӧс, сувтӧ сы водзӧ. Степан перйӧ зепсьыс вежа ваа ичӧтик доз, резӧ куимысь Велянь чужӧмӧ.
СТЕПАН. Айыс, и Пиыс, и Вежа Лолыс! Айыс, и Пиыс, и Вежа Лолыс! Айыс, и Пиыс, и Вежа Лолыс! Адон! Адон! Адон!
ВЕЛЯНЬ (дрӧгнитыштӧ, паськалӧм синмӧн видзӧдӧ Степан вылӧ, виччысьӧмӧн инмӧдчӧ сылы чужӧмас). Тош... (Видзӧдасьӧ гӧгӧрбок.) Турун... Кыдз... Енэж... (Сералӧ гажаа. Вочасӧн серамыс вуджӧ бӧрдӧмӧ. Велянь уськӧдчӧ Степанлы морӧс вылас. Шӧпкӧ.) Аддза. Ставсӧ аддза. (Бара сералӧ.) Со тэ, бур морт. Со турун... Со кыдз... Со ю... Со енэж... Аттьӧ. Аттьӧ тэд, бур морт.
СТЕПАН (малалӧ Веляньӧс юрӧдыс. Нимкодя). Со и тэнӧ эз эновт Енмыс. Сійӧс аттьӧав. Сылӧн кӧсйӧмӧн синсялін. (Такӧдӧ то сералысь, то бӧрдысь Веляньӧс.) Бӧрдӧд важ шогтӧ. Серав шудыдла. И тэнӧ милӧсьта Господь босьтіс ас борд улас.
ВАСЮК (дугдӧ броткыны, лёкгоршӧн горӧдӧ). Вежа айӧ, лыдди!
Степан да Велянь дрӧгнитӧны.
СТЕПАН (синсӧ кылӧдлӧ, чӧвтӧ пернапас). О-о! Енмӧ дай мезӧсӧ, прӧстит ичӧт вежӧра мортӧс. (Васюклы.) Мун йӧзас ветлы ли, мый ли: видзӧдлы, мый олӧм олӧны, мый керӧны. (Веляньлы.) А тэ, нылан, кӧсъян кӧ кывзыны Сус Кристослӧн велӧдӧм йылысь, мунам мекӧд.
ВЕЛЯНЬ (кыпыда). Ӧні кӧть му помӧдзыс тэ бӧрся муна! Нуӧд!
Мунӧны.
ВИТӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Сэн жӧ. Воӧ йӧз. Гусьӧн ызгӧны. Йӧз пӧвстын бергалӧ Васюк. Петӧ Зон, матыстчӧ йӧз дорӧ.
ЗОН. Степан Крап миянӧдз воӧма. Гундыръяс кодь кӧрт дӧрӧма йӧзкӧд. Регыд тан лоасны, Вежа Кыдзнымӧс кераласны, миянӧс дзескӧдасны.
ЙӦЗ. Пышйыны колӧ вӧрӧ. Тышка вын колӧ чукӧртны, йӧгра дорӧ йӧзӧс ыстыны. Гашкӧ, он кӧ водзсась, оз вӧрзьӧд: енкола тшупас да водзӧ мунас?
ЗОН. Унаӧн нин Печера да Ву вылӧ сетчисны овмӧснас. Но энӧ полӧй: водзсасьны колӧ.
ВАСЮК. Абу ӧд морт виысь Степаныс. Бур Енмӧс вайӧ. Ме сыкӧд во нин ветла, тӧда.
ЙӦЗ. Сійӧн и сітансӧ нюлан. Миянлы асланым енъяс на шогмӧны. Энлӧй, ёртъяс, видзӧдлам.
ЗОН. Нинӧм видзӧднысӧ, мед мунӧ аслас еннас иванейяс дорӧ.
ВАСЮК (Зонлы пинь пырыс). Оз-ӧ аслыд ковмы мунны? Степан ӧд став тунысь вына. Сэтшӧмтор керӧ, мый сэсся некод оз куж.
ЙӦЗ. Мый кужӧ? Мый вылӧ сямыс судзсьӧ?
ВАСЮК. Быдтор вылӧ сямыс эм. (Чуньяс вылас лыддьӧдлӧ.) Ва вывті из вылын катіс, Ендінсаӧс синтӧммӧдіс. (Чуньсӧ лэптӧ вывлань.) Вит тунӧс вермис!
ЙӦЗ. Миян тунъяс ытва вӧчӧны и зэр чуксалӧны, весиг керкаӧ пыжӧн пыравлӧны. Морттӧ синтӧммӧдны вежӧр оз ков. Юрад кӧ тӧв шутьлялӧ, сэтшӧм шемӧсыд артмас. Кӧрт паськӧмаяснад и витсёӧс верман. Эмӧсь на миян бур тунъяс, сійӧ витыс, кӧнкӧ, жебӧсь вӧліны.
ВАСЮК. Ставныслы налы пом воис. Сус водзын мыжмӧмаӧсь да, Степан налысь уджйӧз чукӧртны воис.
ЗОН. Чукӧртӧ бара, сы мында лов кӧ босьтӧма.
ВАСЮК (думсьыс лӧньӧдӧ йӧзӧс). А лолыд ӧд миян Енсянь водзӧсалӧм, Ен дорӧ и веськалас.
ЗОН. Ассьыд нӧ мый он сет?
ВАСЮК (ышнясьӧмӧн). Тэ абу-ӧ вывті варов?
ЙӦЗ. Энлӧй, Степаныс локтас да ачыс висьталас. Виччысьлам, гашкӧ, збыль абу лёк морт. Эн вензьӧй, весиг кырныш кырнышлысь синсӧ оз кокав, а сійӧ ӧд морт...
ЗОН (вомгорулас). Сійӧ ӧд кырныш кырнышлысь...
Недыр кежлӧ чӧв усьлӧны.
ЗОН (аслысмоз). Тӧрыт Ручпиян овмӧснас Излань сетчисны. Эз кӧ мунны, позис на гундыръяссӧ певъялыштны да.
ЙӦЗ (чуймӧмӧн). Кӧрт дӧрӧмаяссӧ? Аттӧ, оз тӧд, мый висьталӧ. Накӧд бертчыны он вермы.
ВАСЮК. Тэнад, зонмӧ, сювйыд вӧсни.
ЗОН. Кодлӧн? (Матыстчӧ Васюклань.)
ВАСЮК. А кӧть и тэнад...
ЗОН. Волы татчӧ, кыз зырым.
ВАСЮК. Ме — кыз зырым??! (Пӧрччӧ дукӧссӧ.)
Зон да Васюк дітшкӧдӧны ӧта-мӧдсӧ. Мукӧдыс дорйысьӧны да оз казявны Степан чукӧрлысь локтӧмсӧ. Степанкӧд орччӧн Велянь. Найӧ сувтӧны, видзӧдӧны, кыдз Зон пӧвсалӧ Васюкӧс.
СТЕПАН (шпыннялӧмӧн). Мир тіянлы! Он-ӧ видз-мутӧ юкӧй, али вӧр-ваыс дзескыд лои? Мый сэтшӧмасӧ юканныд?
Йӧз вочасӧн торйӧдчӧ. Кодкӧ вӧньсӧ зэлӧдӧ, кодкӧ косялӧм дӧрӧм сос лӧсьӧдӧ, кодкӧ потӧм льӧбсӧ видлалӧ.
ЙӦЗ. Крапыс нӧ тайӧ и эм? Дзик жӧ нин вердлытӧм. Тайӧн и повзьӧдлӧны? Миян ног тай бура сёрнитӧ-а. Веляньыс нӧ на дорын мый вӧчӧ?
ЗОН (чуймӧмӧн). Велянь! Тэ!? Ачыд сибӧдчин али босьтісны? (Кутчысьӧ пуртас.)
ВЕЛЯНЬ. Эн малав пурттӧ, Зонмӧ. Степан менсьым синмӧс восьтіс. Ачым сы дінӧ сибӧдчи.
ЙӦЗ (чуймалӧ). Но-о, Велянь аддзӧ! Синмассьӧма! Аттӧ дивӧ!
ЗОН (бугжыльтчӧ Степан вылӧ). Сибӧдчин? Эн сирась сӧмын, эн сибды-а.
ВЕЛЯНЬ. Эн гудрась, сӧран нинӧм абусӧ...
СТЕПАН (быттьӧ оз кыв шуасьӧмсӧ). Видзӧда да, сэтшӧм шань йӧз, а ӧта-мӧдлысь пувва кисьтанныд. Мый нӧ, сурыс кодлыкӧ эз судзсьы али мича нывъяс эз тырмыны? (Васюклы. Быттьӧ сӧмын на казяліс.) Но-о! Васюкӧс тай, вӧлӧм, пуркӧшитӧны. Сюсь жӧ тэ морт: йӧз дорӧ локны эн удит, нӧш улӧ нин веськалӧмыд.
ЙӦЗ. Варов тай тайӧ тӧвйыв мортыс. Гажа сёрниа. Веляньӧс бурдӧдӧма.
ВАСЮК (матыстчӧ Степан дорӧ. Удтысьӧ). Сус Кристосӧс этайӧ зонмыс кулитӧ, да эг вермы кутчысьны.
СТЕПАН. Кулитӧ, шуан? (Шпыньмунӧ.)
ВАСЮК. Кулитӧ. Кулитӧ.
СТЕПАН (матыстчӧ Зон дорӧ). Сідзкӧ, тіян пу енъясыд бурджыкӧсь?
ЗОН (зумыша). Ме енъяскӧд азя шыд ни сюра эг панявлы, ог тӧд, кутшӧмӧсь, но тэнад локтӧдз зык эг тӧдлӧй, а ӧні ныв-пи батьӧс вомалӧ, вок воклы паныд мунӧ, ёрт ёртлысь син кокалӧ.
ВАСЮК. Тэ бара кокалан, дозмӧр варыш.
ЙӦЗ (сералӧны). Но-о! Сідзкӧ, тэ и дозмӧрыс вӧлӧмыд. Тайӧ абу жӧ дозмӧр, бӧжтӧм катшаыс.
ЗОН. Бордтӧм рака: лэбавны оз вермы, а кравзаныс вель паськыд.
СТЕПАН. Эн вензьӧй, вокъяс. Прӧступитчис том мортыс. А тэ, зонмӧ, эн сэтшӧма скӧрав сы вылӧ. Небзьӧдчы. Тэ ӧд он на тӧд менсьым Енмӧс, он тӧд вынсӧ, он тӧд небыдлунсӧ.
ЗОН. Кывлім сылӧн «небыдлун» йылысь. Медбур йӧзсӧ пӧ миянлысь сылы козьналан. Регыд этатшӧм бысмыльыс куш и кольӧ. (Индӧ Васюклань.)
ВАСЮК. Но! Но! Этша на лоис. (Дзебсьӧ йӧз сайӧ.)
ВЕЛЯНЬ. Эн увгы, Зонмӧ, Степан вылӧ. Бур морт ӧд бурӧн сибӧдчӧ, а лёк — лёкӧн.
Степан довкнитӧ юрнас.
ЗОН (читкыртлӧ синсӧ). Коді нӧ бур вылӧ шыӧн да кӧрт дӧрӧмӧн йӧз дорӧ локтӧ? Ми тай нӧ весиг кыйсигӧн мыш ни морӧс ог дзебӧй, мед ловъя лов водзсасьны вермис.
СТЕПАН (серӧктыштӧ). А тэ вежӧра, и кывйыд лэчыд. Мен татшӧмъясыд колӧны. Но он, буракӧ, тӧд, мый роч мусянь татчӧдз туйыс кузь: коркӧ ош воча лоӧ, коркӧ и... лёк морт.
ЗОН. Мезӧсыд нӧ оз мезды ӧмӧй лёк мортысь?
ЙӦЗ. Абу на йӧзыс сэтшӧм лёкӧсь, да и ошкыс нинӧм оз вӧч, он кӧ вӧрзьӧд. Мортыс ӧд ошкысь жӧ артмӧма, позьӧ сёрнитчыны.
СТЕПАН. Мортыд эз ошкысь артмы, а Адам да Евасянь чужис.
ЙӦЗ. Гашкӧ, рочьяс и насянь, ми тай ошсянь-а. Кодъяс нӧ сэтшӧмъясыс, Адам да Еваыс?
ВЕЛЯНЬ. Адамыс пӧ медводдза верӧс, Еваыс — сылӧн гӧтыр. Ен-Батьлӧн вӧчӧмторъяс. (Бергӧдчӧ Степанлань.) Сідз?
СТЕПАН. Сідз, шӧктуг, сідз.
ЙӦЗ. Миян йӧз артмӧмаӧсь Ош да Зараньсянь, Шонді нывсянь. Веляньыс нӧ кор тайӧс тӧдмавнысӧ удитӧма.
СТЕПАН (пӧся). Да ӧд морт оз жӧ кут пеж тваркӧд узьлыны.
ВЕЛЯНЬ (яндысьыштӧмӧн). Сідз тай висьтавласны...
ЙӦЗ. Ошкыд эськӧ пеж, да аньыс мукӧддырйиыс пежджык овлӧ.
Неыджыд кост. Йӧз шӧпкӧдчӧ, ызгӧ.
ГӦЛӦС (виччысяна). Кывлім, уна шемӧс вӧчны кужан. Гашкӧ, петкӧдлан?
СТЕПАН. Ме ог куж нинӧм, Ен киын ставыс: кӧсъяс — лэбавны кутан, кӧсъяс — ки-коктӧ он вермы вӧрзьӧдны.
ЗОН. Миян тунъяс тэнад ентӧг ставсӧ вӧчӧны: китӧм-коктӧмӧс сувтӧдӧны и тӧлысь вылӧ лэбалӧны.
ЙӦЗ. Веляньсӧ тай бурдӧдӧма жӧ. Ачыс, кӧнкӧ, тун, да оз висьтась.
ВАСЮК (быйкнитӧ йӧз сайысь). Он-ӧ кӧсйӧй шуны, мый тунъясныд тіян Енмысь ёнӧсь?
ЗОН. Ог тӧд, ме енкӧд бертчӧм эг аддзывлы.
ВАСЮК. Позьӧ ӧд видлыны, кодлӧн енмыс вермас.
ЙӦЗ. Абу ӧд найӧ понъяс, мед пурсьыны. Усьӧдам ӧта-мӧд вылас.
ВАСЮК. А мед кодкӧ тіян пиысь вермасяс миян багатыркӧд Ен нимӧн, кодныс вермас? (Видзӧдлӧ Зон вылӧ.)
ЗОН (Васюклы). Лок, багатыр, пель дінтӧ шомала.
Йӧз сералӧ.
СТЕПАН (чорыдакодь, но лӧня Васюклы). Ланьт, кычи, эн резйысь.
Васюк сайӧдчӧ.
СТЕПАН (нюмъёвтӧ йӧзлы). Йӧй руыс петӧ, том на. Оз ӧд шыӧн да пуртӧн бертчыны вежӧра йӧз, а юрӧн.
Йӧз костысь йӧткыштӧны Васюкӧс: «Мун вежа айыдкӧд люкась, тэнад юрыд кыз».
ВАСЮК (дузмунӧ). Абу ӧд меж.
ЗОН. Меж эськӧ да, ляк сюра: нывъяс бӧрся туркъялан, а люкасьны он кӧсйы.
Йӧз сералӧ.
СТЕПАН (сёрнисӧ бергӧдӧ мӧдарӧ, наяна). Ме тӧда, кыдз позьӧ бертчыны... (Йӧзлы.) Вай висьталӧй, мый лоӧ, кодкӧ кӧ этайӧ кыдзсӧ вӧрзьӧдас, енъястӧ жуглас? (Индӧ Вежа Кыдз вылӧ.)
ЙӦЗ. Оз лысьт некод... Киыс косьмас. Оз пӧр пуыс, а енъяс чардӧн виасны.
ЗОН. Эн кывзӧй сійӧс, эн лэдзӧй Кыдз дорас матыстчыны.
ВЕЛЯНЬ (Степанлы, рама). Гашкӧ, оз ков миянлысь енъясӧс дзерӧдны?
СТЕПАН. Тіян енъяс? Эн на ӧмӧй гӧгӧрво, мый ӧти Ен миян, а тайӧ ставыс сӧмын трӧпӧк пуяс.
ЙӦЗ. Мед видлас, сэтшӧм кӧ збой.
СТЕПАН. Тіян енъяс рамӧсь. (Аслас чукӧрлы.) Ноко, нёровтлӧй Войпельсӧ!
Кыкӧн перйӧны муысь сюръясӧ, пӧрӧдӧны. Гымыштӧ.
ЙӦЗ. Кывлінныд?! Миян енъяс шыасисны! Час, швачкас, и пом Степанлы.
СТЕПАН (быттьӧ нинӧм эз и вӧв). Ёмаласӧ ӧні пӧрӧдӧй!
Пӧрӧдӧны. Бара гымыштӧ.
ЙӦЗ. Оз ӧмӧй нӧ чарднас лый!?
СТЕПАН. Оз лысьтны тіян енъяс Сус Кристослӧн рабъяс вылӧ ки лэптыны. (Чукӧрыслы.) Вайлӧй лагыра черсӧ. (Гораа.) Ме дор кӧ Енмыс, отсалас! Аддза нин, пу йылӧ лэччис Вежа Лолыс!
Пу вылӧ пуксьӧ лэбач.
ЙӦЗ. Збыль ӧд! Абу-ӧ миян айяслӧн лолыс? Каленик-лэбач! Гулю да!?
Степанлы сетӧны чер, сійӧ чукӧстӧ Васюкӧс да матыстчӧ Кыдзлань. Зон уськӧдчӧ Степан вылӧ пуртӧн. Степан чукӧрысь гоз морт шы воропъясӧн песлалӧны, уськӧдӧны да пыкӧны Зонмӧс му бердӧ.
ЙӦЗ (ызгӧ). Лэдзӧй, Гундыръяс! Дугдӧй! Татшӧм тіян и небыдлунныд?!
Степан чукӧр сайӧдӧ вежа айсӧ. Зырӧ йӧзӧс.
СТЕПАН (сатшкӧ муӧ перна-бедьсӧ. Йӧзлань). Оз ков зыксьыны: ӧти муӧд ветлам, ӧти вевт улын олам. Енъясныд кӧ ёнӧсь, асьнысӧ доръясны. (Васюклы.) Сюмӧд турушкасӧ ӧзты, мед Емдінса кыдзлӧн моз чагйыс бӧр оз йитчы.
Тэрмасьӧмӧн керасьӧ. Васюк кералӧминсӧ чишкалӧ. Кыдз нёровтчывлӧ да веськавлӧ куим пӧръя. Воддза нёровтчигас ылькнитлӧ еджыд ва, сэсся — гӧрд ва, коймӧдысьсӧ — сьӧд. Кыдз усьӧ. Кылӧ ылысса йӧлӧга: нисьӧ ымӧстӧм, нисьӧ горӧдӧм, нисьӧ омлёвтӧм.
ВЕЛЯНЬ. Пӧрис...
ЙӦЗ (шемӧсӧн). Пӧрис Вежа Кыдзным. Куим ва киссис... Збыль тай ёнджык Сускыд...
СТЕПАН (бӧр сетӧ черсӧ. Йӧзлы). Антус-Сӧтана кыйӧ жеб да вежӧртӧм йӧзӧс аслас дзугъясӧ, но Господь-Мезӧслы водзсасьны оз вермы. Ыджыд да вына Ен Бать, помтӧм сылӧн лолыс. Ыстіс Писӧ му вылӧ дорйыны йӧзӧс. Йӧзлӧн ӧд вежӧр ичӧт, йӧз ыжъяс кодьӧсь. И мед найӧ эз вошны олӧм тілляс, Сус Кристос индӧ да югзьӧдӧ туйсӧ.
Йӧз вочасӧн разӧдчӧ. Зонмӧс лэдзӧны.
ЗОН (чеччӧ му вылысь сьӧкыдпырысь). Куим ва киссис Вежа Кыдзлӧн: воддза ваыс — курыд синва, мӧд ваыс — югыд вир, коймӧд ваыс — сьӧд ор. Пӧрӧдісны миянлысь видзысь айӧс, уськӧдісны вердысь мамӧс, талялісны югыд ловнымӧс. Некодлы ӧні кевмыны, некодлы юрбитны, некодлысь эбӧс корны, некодӧс дӧзьӧритны.
Матыстчӧ пӧрӧм Кыдз дорӧ. Сьӧкыдпырысь сувтӧдӧ сюръяяссӧ. Найӧ помӧдзыс оз пырны, сувтӧны пӧлӧса. Зон пидзӧсчанясьӧмӧн малыштӧ Кыдзлысь дінсӧ.
ЗОН. Эн шогсьы, Кыддзанӧй: колины на водзӧс босьтысьяс, колины на важ олӧм олысьяс, эз на пӧр ыжӧ миян зарни сюра кӧрным. (Кост.) Мунны колӧ Излань. Асьным кӧ дорйысьны ог кужӧй, йӧграӧс колӧ корны.
Мунӧ. Петӧны нывбабаяс, горӧдчӧны Кыдзлы.
КЫДЗЛЫ ГОРӦДЧӦМ:
Ен вежӧс мыджан и зарни Кыдз усис,
Синва-лысваӧн, курыд синваӧн киссис.
Му веркӧс пыкан и эзысь сюрӧс орис,
Орӧн дойыс-вундасыс и сьӧд орӧн письтіс.
Му пыдӧсӧ йиджан кӧрт подйыс сімис,
Сімӧн дай сім ваӧн, пемыд вирӧн ойдіс.
Чужтысьӧй дай лов сетысьӧй, вердысь-удысьӧй,
Олӧм пыкӧдӧй дай олӧм кутысь-видзысьӧй.
Помасин тай, помасин! Этшад вотӧдз эштін!
Мӧд юкӧн
КВАЙТӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Печера вывса грезд. Кыр йылын гоз-мӧд керка. Ылын лӧзалыштӧ пожӧма вӧр. Ӧти керка бокын Вер лӧсалӧ чӧс кер. Йӧр сайын, орчча керка бокын ноксьӧ Ань.
ВЕР (аслысмоз). Таво ар пӧтка уна лоӧ.
АНЬ. Тэнад ӧд кольӧм восяыс на эм.
ВЕР. Пельса кындзи абу жӧ нин.
АНЬ. Миян тай кыйсьысьыд эз ло да, не Кыска кӧ, лытӧм яй вылын и овны, эськӧ, лои. Пиян ӧні, эськӧ, кыйнысӧ босьтчисны жӧ да. Вом кӧр вежны век нин вайыштасны.
ВЕР (оз друг гӧгӧрво). Кутшӧм лытӧм яй?
АНЬ. Но-о! Кок пӧлаыс нӧ...
ВЕР. А-а, тшактӧ висьталан? Эг тшукӧн гӧгӧрво. (Кост.) Кыскаыд ставлы отсалӧ. Менам понлысь тай урӧссӧ вӧтліс да, бара на олам.
АНЬ. Олам, мый не овны. Кыска жӧ Гӧрдань-вердысьӧс корсис да, йӧвтор быд лун эм и.
Котӧрӧн пырӧ Дзолюк. Киас дзоляник ньӧввуж. Кашкӧ.
ВЕР (серамсорӧн). Мый нӧ кашкан? Кӧч повзьӧдіс?
ДЗОЛЮК. Эз... Кутшӧмкӧ йӧз локтӧ талань...
ВЕР. Кодарсянь? (Дугдӧ лӧсасьны.)
АНЬ. Кутшӧм йӧз?
ДЗОЛЮК. Мылва пӧлӧн. Морт вит-ӧ-квайт.
ВЕР. Йӧгра али кыйсьысьяс?
ДЗОЛЮК. Абу йӧгра ни абу кыйсьысьяс. Паськӧмныс миян нога. Аньяс эмӧсь. Бӧрсяньыс мӧсъясӧс кыскӧны.
АНЬ. Мӧскаӧсь кӧ, абу бурысь петӧмаӧсь туйӧ.
ВЕР. Гашкӧ, бара Эжва йылӧ ушкуйникъяс катісны? Айӧй висьтавліс, водзын тшӧкыда волывлӧмаӧсь Вина да Эжва вылӧ.
Локтӧны йӧз. Медводзын Зон кыскӧ раз додь, кытчӧ тэчӧма кӧлуй гӧрӧдъяс, дозмук, вольяс. Ставӧн мудзӧмаӧсь.
ЗОН. Чолӧм, бур йӧз. Шойччыны нӧ лэдзанныд?
ВЕР. Чолӧм, тӧвйыв йӧз.
АНЬ. Мый ог лэдзӧй? Лэдзам.
Йӧз личӧдчӧ, пуксялӧ кӧлуй вылӧ.
АНЬ. Муна, тшӧкта пывсян ломтыны.
Пырӧ керкаӧ.
ВЕР. Кытысь нин лоанныд, ветлысь-мунысьыс? Аддза, кузь туй мунӧмныд, уна ва вуджӧмныд. Тыдалӧ, ыджыдтор вӧрзьӧдӧма.
ВОӦМЪЯС. Эг бур вылысь ай-мамлысь гуяс эновтӧй. Колим ставсӧ гундырлы, пышйим. Кӧрт кырнышъяс воисны, кытысь эг виччысьӧй. Тӧлысь нин туйынӧсь.
ВЕР. Кутшӧм вын тіянӧс вӧтліс, кутшӧм лёк суис?
ВОӦМЪЯС. Локтіс Крап Степан роч муысь ыджыдавны. Став олӧм дзугис. Енъяснымӧс кисьтіс, Вежа Кыдз пӧрӧдіс.
ДЗОЛЮК (збоя). Эз ӧмӧй нӧ повтӧмъяс тіян сюрны? Этша ӧмӧй Эжва вылас чера-пуртаыс? Татчӧ кӧ локтісны, эськӧ... (Лыйӧ ньӧвйӧн бокӧ.)
ЗОН. Тэ, зонка, збой. И миян тэ кодьыс абу этша.
ВЕР. Гашкӧ, ыджыд тышын усины ёнъясыс, пӧсь вирӧн парма нитшсӧ кӧтӧдісны, а вӧрӧгӧс сувтӧдны эз вермыны?
ЗОН. И тышыс эз вӧв ыджыд, а йӧзӧс уна воштім.
ВЕР. Мый нӧ сідз? Кӧрт йӧзсӧ некыдз вины оз позь?
ЗОН. И кӧрт йӧз шыпуртысь кулӧны. И кӧрт йӧзлы дорӧм черыс мӧрччӧ. Ош моз кӧ варгыльтісны — став лаз новлысьыс эськӧ шы босьтіс, кӧин моз кӧ локтісны — став гач новлысьыс эськӧ черӧ кутчысис. Но эз ош моз лок, эз кӧин моз Степан уськӧдчы. Руч моз вӧзйысис тагӧс улӧ — пырис керкаӧдз, вӧзйысис кӧтшасӧдз — кайис паччӧрӧ. Паччӧрӧ кайис, горсӧ кутіс йирны. Йирӧ да шуалӧ: «Менам чомйын горйӧй бурджык, менам чомйын пачӧй ыджыдджык». Кӧчӧн пырис, сюзьӧн петны кӧсйӧ.
ВЕР. Коді нӧ сэтшӧмыс? Роч муысь тай нӧ волӧны да, дона тӧвар босьтлӧны, донӧн и вештысьлӧны. Мыйла нӧ тайӧ бурсӧ босьтӧ, а лёкӧн вештысьӧ?
ЗОН. Степан Крап выль енмӧс вайис, ныв-аньӧс ылӧдліс, томуловлысь вежӧрсӧ гудыртіс. Унаӧн сы бӧрся мунӧны, важ енъясӧс сотӧны, вежа кыдзьяс кералӧны, миян енкаръяс пыдди видзаинъясӧ ассьыныс вичкояс, енколаяс лэптӧны.
Петӧ Ань, петкӧдӧ пӧв вылын гоз-мӧд ыджыд черинянь да сур яндӧва.
АНЬ. Юӧй, сьӧлӧмшӧръяс, черисӧ чеплялӧй. Кузь туйыд вӧньтӧ личӧдӧ, ноптӧ ректӧ.
Воӧмъяс сёйӧны-юӧны.
ВЕР. Кутшӧмджык нӧ, эськӧ, Степаныс? Сывъя пельпома, кӧнкӧ, зыр пасьта киа?
ЗОН. Абу-у. Ачыс малямуш кодь, кос куриньга. Сы весьт чушканыс зілӧн.
ВОӦМЪЯС. Кывнас вый бордйӧн моз мавтӧ, а кинас сира гезйӧн дзугӧ. Сан моз увсянь парсыштӧ. Гуся пурысь.
ДЗОЛЮК. Ме кӧ, эськӧ, и кывзыны эг кут, этадз эськӧ — колс, этадз — швач... (Шенасьӧ.)
ВЕР (Дзолюклы). Эн лыбзьы. Гырысь костӧ ныртӧ эн сюй. Тӧдан ӧд, мыйла чӧжъяслӧн нырныс лямалӧма.
ДЗОЛЮК (нурбыльтӧ). Тӧда... (Вешйӧ бокӧ.)
ЗОН. Унаӧн тан оланныд?
ВЕР. Морт дас лоӧ челядьтӧгыс. Да чомкост ылнаын сьӧд зон олӧ торйӧн.
ЗОН. Мыйла нӧ торйӧн?
ВЕР. Шуа тай: сьӧд зон. Тун сійӧ, Кыскаӧн шуӧны.
ВОӦМЪЯС: А-а! Кывлім, кывлім. Ылӧдз нималӧ.
ЗОН. Сійӧ, сідзкӧ, тіян юр пыддиныд?
ВЕР (шпыньмунӧ). Миян ӧд асланым юръяс эмӧсь. Сійӧ ас юрнас жӧ олӧ, медбур кыйсьысь миян, отсасьысь да омӧльысь видзысь.
Неыджыд кост.
ЗОН. Кытчӧкӧ сувтны жӧ колӧ да, помся ӧд он мун. Водзын олысьяс нӧ эмӧсь на?
ВЕР. Кольччӧй татчӧ. Орччӧн йӧгра котыр олӧ. Ылынджык — вогильяс, кык котыр.
ВОӦМЪЯС. Тӧрам? Ог дзескӧдӧй? Вай сувтам и эм.
АНЬ. Чукӧрнад гажаджык.
ВЕР. Тӧранныд. Эстчӧ керкаястӧ тшупам. Тыла ректыны отсалам. Чӧстуй асьныд таляланныд. Вӧрыс паськыд.
ВОӦМЪЯС. Аттьӧ жӧ нин, бур йӧз. Татшӧм гажаинад позьӧ на и овны. Дай Крапыд татчӧдз оз другӧн во.
ЗОН. Сідзкӧ, овмӧдчам. А ме вужъясьны отсала да, йӧгра дорӧ муна Краплы паныд вын чукӧртны. Эжватассӧ бӧр локтігмоз чукӧста.
ВЕР. Миянӧс эн вунӧд. Мунысьяс лоӧны жӧ, сэтшӧмкӧ нин Крапыс лёк.
ЗОН. Кора. Йӧз ковмас.
АНЬ. Но, тайӧ сёрнитӧ удитланныд на сёрнитны. (Воысьяслы.) Пырамӧй керкаас. Сёйыштанныд-юыштанныд да, вой кежлас инавны тіянӧс кытчӧкӧ колӧ.
Ставӧн пырӧны керкаӧ. Кольӧны Зон да Дзолюк.
ДЗОЛЮК (балябӧжсӧ гыжъялӧ. Аслыс). Видзӧднысӧ лӧпӧть кодь, а абу жӧ дзик полысь вӧлӧма. Лоӧ тшӧтш вӧзйысьлыны, гашкӧ, босьтас. (Зонлы.) Мыйкӧ... этійӧ... гашкӧ, менӧ тшӧтш босьтан да? Ме ӧд ой-ёй сюсь.
ЗОН (серӧктӧ). Ньӧввужйыд дзоля. Бӧр локтігкежлӧ кӧ ыджыдджыкӧс вӧчан, босьта.
Пырӧ.
ДЗОЛЮК. Тешитчӧ. Туйсӧ кӧ йӧгра дорӧ вӧлі тӧда, водзджык на вои да.
СИЗИМӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Медводдза петкӧдчӧмын кодь. Кыска пукалӧ керка пельӧсас чурка вылын. Пидзӧс вылас сигудӧк. Ворсӧ. Локтӧ Дзолюк. Кыска сійӧс оз казяв.
ДЗОЛЮК (чукӧстӧ). Кыска. (Гораджыка.) Кыска!
КЫСКА (дугдӧ ворсны). А-а. Тайӧ тэ. Но, мый бурсӧ висьталан? (Серӧктыштӧ.) Со ӧд, мый му пасьта вӧчсьӧ, тӧда, а ас сиктысь тӧлысь чӧж нин выльторъяс эг кывлы. Да и мый выльыс вермас лоны?..
ДЗОЛЮК. Выльторйыд бара тырмӧ. Пышйысьяс локтісны, тӧдтӧм йӧз.
КЫСКА. Кодысь нӧ пышйӧны? Оз-ӧ вӧрыс сотчы? Оз-ӧ муыс сыркъяв? Абу-ӧ ушкуйникъяс локтӧмаӧсь?
ДЗОЛЮК. Абу, эжватас кутшӧмкӧ Крапысь повзьӧма. Котырнас и эмбурнас воӧмаӧсь.
КЫСКА. Мый нӧ, Крапыс сэтшӧм ён?
ДЗОЛЮК. Краплӧн, висьталӧны, сойыс вӧсни, да наяныс во-мӧд водзджык чужлӧма. Выль енмӧс Эжва да Емва вылӧ вайӧма, важ енъясӧс увтыртӧма, Вежа Кыдзьяссӧ кералӧма, лэптӧма вичкояс, енколаяс. Вевтъясыс пӧ эзысь, ӧшиньясыс миян карта ӧдзӧсъясысь паськыдджык, а сигӧрас зарни пернаяс.
КЫСКА. Бырисны ӧмӧй Эжва вылысь вежӧра йӧзыс? Оз ӧмӧй вермыны руч кыйысьяс ӧти ручӧс мудеритны, кык чунь костӧ топӧдны?
ДЗОЛЮК. Локтӧма пӧ Крапыс тышка вынӧн, кӧрт дӧрӧма йӧзӧн.
КЫСКА. Гӧгрӧсмисны ӧмӧй эжватаслӧн ньӧвъясыс? Ныжмисны ӧмӧй эжватаслӧн паськыд дора черъясыс?
ДЗОЛЮК. Ёсьӧсь на пӧ, эськӧ, ньӧвъясыс, лэчыдӧсь на пӧ, эськӧ, паськыд дора черъясыс, но мужикуловлысь пӧ бӧжтӧм катшаяс кинысӧ клячалӧмаӧсь. Вежӧрсӧ воштӧм аньяс Крап бӧрся кельӧбӧн вӧтлысьӧны, вомнысӧ паськӧдӧмӧн кывзӧны выль ен йылысь, куима ен йылысь сӧрӧмсӧ.
КЫСКА. Куима ен, шуан? (Зумыштчӧ.) Тайӧ енлы кӧ сетчам, пом миянлы воас: Сыктыв вылын серам кусӧ, Эжва вылын гажыс бырӧ, Печераын шудыс чинӧ, Луздорын нюмсер вошӧ, Мозын вылын ворсӧм ланьтас, Ву вылын сьылӧм орӧ. Вай жӧ видзӧдлам, шегъяс шыбитлам: кодарын Крапыс крапъялӧ, кодлысь ловсӧ тшыкӧдӧ?
Босьтӧ бубен. Камалӧ.
Нёль тӧв, нёль вок,
вайӧй юӧр бур ли лёк.
Асыв кымӧр — зэра кымӧр,
Лунвыв кымӧр — чарда кымӧр,
Рытыв кымӧр — шера кымӧр,
Войвыв кымӧр — лымъя кымӧр.
Мунӧ Веляньлӧн вуджӧр. Вошӧ веськыдвылӧ.
КЫСКА (шатовмунӧ, усьӧ, чеччӧ. Дзолюклы). Аддзан?
ДЗОЛЮК. Велянь? Сӧмын мыйлакӧ сьӧд паськӧма. Да и йӧзыс сы гӧгӧр сьӧдӧсь...
КЫСКА. Со ӧд Крапыд мый вӧчӧ! Наян ручысь на ручджык. Эжва бокса видзьяс вылысь медмича дзоридзсӧ нетшыштӧма.
ДЗОЛЮК. Мый нӧ Веляньыс чайтӧма? Кытчӧ видзӧдӧма?
КЫСКА (курыда). Кыдз нӧ позьӧ олан берегысь сюн берегӧ чеччыштны? Кыдз нӧ позьӧ ай-мамлысь енъяссӧ вунӧдны, йӧз енмӧн ышмыны? Ме тай нӧ Веляньӧс низьӧн чайті, а сійӧ кидус вӧлӧма.
ДЗОЛЮК (лачаӧн видзӧдӧ Кыска вылӧ). Тэ ӧд ставсӧ верман. Гашкӧ, вӧчан мыйкӧ? Оз жӧ позь татшӧм мичсӧ кырнышлы сетны.
КЫСКА. Да, ме унатор верма: вынӧн ошкӧд бертча, вежӧрӧн тӧвкӧд панлася. Верма бурдӧдчыны, му-ва пыдӧс муртавны. Но мортӧн чужтӧм лёккӧд сьӧкыд вермасьны, ӧд лёкыс бурсӧ някалӧ да бур водзас котӧртӧ, мед ловйӧн кольны. (Сигудӧксӧ сетӧ Дзолюклы.) Пырт сьылан кудйӧс, ме лэчча, пыжысь ва кояла. Ковмас эновтчыны сьылан шыясысь, ковмас босьтлыны киӧ бертчан шысӧ.
ДЗОЛЮК. Гашкӧ, виччысьлан недыр? Воысьяс пӧвстысь Зон мӧдӧдчӧ йӧгра дорӧ отсӧгла.
КЫСКА. Оз позь мӧжгыны. Сійӧ мед ветлас, а ме муна. Эз ӧд йӧгралысь мичсӧ гуны, найӧс кыпӧдны сьӧкыд лоӧ.
ДЗОЛЮК. Сідзкӧ, менӧ босьт тшӧтш.
КЫСКА. Удитлан на сойтӧ песны. (Малыштӧ юрӧдыс. Мунӧ.)
ДЗОЛЮК (жугыля). Кор и быдмывла: ӧтик эз босьт, мӧд эз босьт...
КӦКЪЯМЫСӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Мӧд петкӧдчӧмын кодь. Сӧмын сайын тыдыштӧ пу часовня. Берег пӧлӧн ветлӧдлӧ Велянь. Сьӧд паськӧма, вомгорулас лыддьӧ. Ю дорсянь кайӧ Кыска. Джӧм сувтӧ. Видзӧдӧны ӧта-мӧд вылас.
КЫСКА. Шыбиті ассьым сигудӧкӧс, путкыльті пыжысь васӧ, зібйыштчи ӧзынсянь. Эг куим тӧлысьӧн, эг куим вежонӧн, эг куим лунӧн, а куим часӧн вои Печерасянь Эжва вылӧ. Мӧд кӧ, эськӧ, чӧрвӧньсӧ кӧртавны эз удит, а ме тэ водзын нин сулала шемӧс.
ВЕЛЯНЬ. Унаӧн нин ме водзын шемӧс сулавлісны, унаӧн нин меным сьӧлӧм восьтывлісны. Некодлы на муслун эз вичмывлы, некодлы на нинӧм эг кӧсйысьлы.
КЫСКА (юрсӧ лэдзӧ увлань, сьӧкыдпырысь сёрнитӧ, быттьӧ пычкӧ кывъяссӧ). Радейта, эськӧ, тэнӧ, Велянь, олӧмысь ёнджык, но эз муслун туйӧ петкӧд. Кӧсйи, эськӧ, тэ вылӧ матысяньджык син чӧвтлыны, да эз кӧсйӧмыс пыжӧ пуксьӧд. Жӧник кӧ ме тэнад вӧлі, шог эг тӧд, казак кӧ — эг майшась. Но кывлі: сира сапӧгӧн крапъялысь юр вежӧртӧ бергӧдӧма. Талялӧмыд тэ рӧд-вуж, ай-мамлысь гуяссӧ, кисьтӧмыд налысь горсӧ, а ӧні йӧз горйӧ изъяс ваялан, йӧз пач под вартан.
ВЕЛЯНЬ (чышъянсӧ лэдзӧ улӧджык плеш вылас). Менам керкаӧй джуджыд часовня. Господь-мезӧсӧй менам ӧти ай, енсӧ чужтысьыс менам ӧти мам. Абу Велянь ме, а раба божия Улияна. Эз вежӧрӧс гудырт Степан-батюшко, аслас югӧрӧн менӧ козьналіс.
КЫСКА (жугыля). Степан Крапыдлӧн сапӧгыс дзуртӧ. Степан Крапыдлӧн паськӧм йӧйлӧн кодь. Сылӧн морӧсас перна дзирдалӧ, рака-катшалысь синсӧ пӧртмалӧ. Мыйкӧ вежӧр кӧ колис, ныланӧй, он кӧ кӧсйы тэ ловтӧ пежавны, катам вывланьӧ, мунам Степанысь, сьӧла-колиплы сыкӧд не сьывны.
ВЕЛЯНЬ (кельыд нюмсерӧн). Степан йылысь тэ лёка сёрнитан, сӧмын ас вылад он тай видзӧдлы: нимыд шышлӧн кодь, киыд сьӧд гӧна, вылад шабур шой, ветлан роталь моз. Мыйӧн кӧсъян тэ менӧ пӧръявны? Кыдзи кӧсъян тэ менӧ видзнысӧ?
КЫСКА (видзӧдалӧ кисӧ, быттьӧ первойысь аддзӧ). Киӧй гӧна кӧ, сідзкӧ, шуда морт, паськӧм киссьӧма абу гӧль понда. Вӧрса звер-пӧтка ставыс ме киын, менам чӧсъясын, менам лэчьясын. Ошкӧд муркӧдчан менам паськӧмӧй, йӧра суӧдан менам чаркиӧй, чери тывъялан сырзьӧм дӧрӧмӧй. Ог ме коль тэнӧ Краплӧн сам пыдди, уна зонмӧс тэ мичнад ылӧдлан, ловсӧ том йӧзлысь Суслы вузалан.
Матыстчӧ Велянь дорӧ. Велянь косӧ.
ВЕЛЯНЬ. Матӧ ме дорӧ тэ эн матыстчы, мун да грекъяссьыд войдӧр мынтӧдчы.
КЫСКА. Ог ме кӧсйы, мед ловъя енъясӧс пӧвйӧ гижтӧмӧн вежисны. Ог ме кӧсйы, мед вичко винаӧн тагъя сур вунӧдісны. Ог ме кӧсйы, мед сись кодь вӧр-пусӧ енколаяс вылӧ лэдзисны.
Видзӧдлӧ часовня вылӧ, шеныштӧ кинас. Часовня ыпмунӧ.
ВЕЛЯНЬ (часовня вылӧ видзӧдӧ. Измывлӧ, сэсся босьтчӧ юрбитны). Енмӧ дай Мезӧсӧ, мезды лёк тунысь, сылӧн кыса киясысь! Гӧна киас Антус гыжъяс, сук юрсисьыс сюръяс мыччасьӧны! (Пасъясьӧ.)
КЫСКА (видзӧдлӧ Велянь вылӧ плеш пырыс, шуалӧ быд кыв тӧдчӧдӧмӧн). Оз лок отсӧг вылӧ енмыд, оз отсав. Абу сылӧн тэ раб, а аслад йӧй рулӧн. Уна му вылын лёкыс вӧчсьӧ, оз удит енмыд быдлаӧ, а, гашкӧ и, оз кӧсйы ылӧдчысьлы отсавны: кутшӧм нӧ ме антус? Киын гыжъяс тшӧтшыдӧсь, юрын сюръяс оз быдмыны.
ВЕЛЯНЬ. Енмӧ да Мезӧсӧ, мезды! Микола-угодник, Петыр-Павел апостол, вежа Ёгорей, Габрилӧ да Микайлӧ...
КЫСКА. Отсӧг тэныд, Улляна, оз ло. Отсӧг оз ло ни мездысь оз лок: Микул-угодник выль угоддьӧяс видзӧдалӧ, выль туй вылӧ сиасьӧ, Петыр-Павел йӧрш вугралӧ, Ёгорей гож водзысь дзодзув кыялӧ да дыш аньяслы питшӧгас сюялӧ, Габрилӧ да Микайлӧ сюмӧд буксанӧн буксӧны — коді гораджыка букӧстас, сылы румка вина. Он тӧд тайӧс, раба божья Улляна, эскан выль енлы, лӧг тэнад петӧ важ енъяс вылӧ. Полан грекӧ вӧйӧмысь, а он тӧд, мый мыжсӧ морт вӧчӧ, морт и вештысьӧ.
Велянь шатовмунӧ. Кыска тшапкӧ сійӧс, шыбитӧ пельпом вомӧныс, лэччӧдӧ пыжӧ да йӧткыштчӧ ӧзынсянь. Юрӧбтӧ «Узи дай, олі дай...» сьыланкыв.
ВЕЛЯНЬ (пуксьӧ пыж пыдӧсӧ. Тэрмасьтӧг, быттьӧ аслыс мойдӧ). Зібъясян, Кыска, Эжва паныд катан. Пыжыд сир моз чилгысьӧ, нёль весьт сода гыяс поткӧдӧ, ӧтарӧ-мӧдарӧ швачкӧ-шыбитӧ, быттьӧ ыджыд гӧр небыд му муркӧдӧ. Сьылан, Кыска, долыд тэныд: мыш саяд часовня сотчӧ, пыжад дона тулан пукалӧ. Ок, эськӧ, водзӧ кӧ видзӧдлыны вермин, олан туй вылад синтӧ чӧвтлыны. Да туныд тай йӧз олӧмсӧ тӧдӧ, ассьыс оз артышт. Гудыртчис эськӧ тэнад сьӧлӧмыд, эз сьывсьы сэки. (Чеччӧ, бергӧдчӧ Кыскалань) Он вермы виччысьнытӧ, шогыд суас да, ваӧн он посйысь ни биӧн он вӧтлы! Он босьт менӧ, пеж тун! (Шыбитчӧ ваӧ.)
КЫСКА (горӧдчӧ). Ок-ок-ок! Ныланӧй, ныланӧй! Сус Кристосӧс казьтывлін, а важ ен дорӧ жӧ мунін, ва пыдӧсӧ да ва югыдӧ, Кулльӧс мичнад гажӧдны, войся кывтысьӧс шемӧс уськӧдны. Тӧлысь-Войпельлы сьывны-норасьны. Чими моз тай нӧ пескыльтчин да гы пиӧ вошин!
Вочасӧн пемдӧ. Сценасӧ югзьӧдӧ сӧмын гӧрд биӧн ыпъялысь часовня. «Узи дай, олі дай...» сьыланкыв помланьыс гораммӧ.
ӦКМЫСӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Медводдза петкӧдчӧмын кодь ставыс. Кыска пукалӧ тшалак вылын юрсӧ ӧшӧдӧмӧн. Водзвылас, ыджыдджык тшалак вылын пу тасьті. Кыскакӧд орччӧн Дзолюк. Киас пань.
ДЗОЛЮК. Кӧть ӧтчыд паньышт. Тшыглы кулан.
КЫСКА. Ог вермы, Дзолюк, горшӧ тасасьӧ. (Вештӧ тасьтісӧ.)
ДЗОЛЮК. Кулан кӧ, коді йӧзыслы отсалас, коді миянӧс доръяс?
КЫСКА. Меысь вынаяс, меысь вежӧраяс эмӧсь, найӧ олӧмсӧ кутӧны, а оз ме кодь морт виысьяс.
ДЗОЛЮК. Но тэ жӧ шуан, Веляньыс ачыс ваас шыбитчис.
КЫСКА. Эг кӧ босьт пыжам мырдӧн, эз чеччышт. Но ӧні сёр нин...
Керка ӧшиньысь лэбӧны-зёлькнитӧны кык пурт да крестасьӧны муын.
КЫСКА (лэптӧ пуртъяссӧ). Олысьыс юӧр сетӧ. Пуртъяс крестасисны: Веляньӧс тшыкӧдысь менсьым лов босьтны локтӧ.
ДЗОЛЮК. Крап? Татчӧ?
КЫСКА. Мун гортад, Дзолюк, мед тэныд лёк эз ло.
ДЗОЛЮК. Ог коль ӧтнадтӧ.
КЫСКА. Ме бертчыны кольчча, мун, висьтав йӧзыслы, мед вӧрӧ пышъясны.
ДЗОЛЮК. Ме йӧзсӧ татчӧ кора, унанад, гашкӧ, вермам, а ӧтнадтӧ виасны.
Мунӧ. Кыска петкӧдӧ кос ыж ку да сыв кузя ньӧввуж. Ыж кусӧ ӧшӧдӧ стенӧ, лыйӧ, видзӧдалӧ кусӧ, кытысь заводитӧ войтавны вир.
КЫСКА. Ок-ок-ок-ок! Косьмӧм ыж ку вирӧн ойдӧма, менсьым яйӧс лоӧ дойдӧма.
Ылын, ю шӧрын мыччысьӧ Степанлӧн пыж. Пыж шӧрын Степан да Васюк, ӧт-мӧдарас сынысьяс, бӧрас — бӧжалысь. Весьтаныс парус сяма зібйыв спас. Сынӧны. Сьылӧны. Пыж водзын друг кыптӧ ыджыд чеп.
ВАСЮК. Но! Код морысь кӧ и чеп лои!
СТЕПАН (векыштчывлӧ). Эн казьтывлы кодӧс оз ков. (Перна-бедьнас вартӧ чептас. Чеп усьӧ.) Тайӧ Кыска ноксьӧ, но миян Ен ёнджык.
Сынӧны сьылӧмӧн.
Чеп усигӧн Кыска кутчысьлӧ вӧняс: «Дзик быттьӧ вӧньӧй орис. Ӧти мытшӧд вуджисны, мӧдсӧ вуджасны-оз?» Петкӧдӧ керкасьыс ва кӧш да шом кӧш. Кисьтӧ ва кӧшӧ шом чепӧль, зэв ӧдйӧ лыддьӧ нимкыв.
КЫСКА.
Вой Саридзын изъя ді,
изъя ді вылын изъя мыльк,
изъя мыльк вылын лӧз из,
лӧз из улын кӧдзыд ва.
Кӧдзыд ва, кулан ва, ылькнит,
ёстӧ-кебӧстӧ лэдзлы, люӧсьӧв-чимитӧ вӧтлы
ӧдзӧстӧ тасавны, потшӧстӧ потшавны
кӧртӧн и ыргӧнӧн, эзысьӧн и емдонӧн.
Пыръяв!
Степан чукӧрлӧн джӧмдӧ пыжыс. Ставӧн гузьгысьӧны пыж пыдӧсӧ.
ВАСЮК (кыпӧдчӧ медводз). Аминьӧй! Мый нӧ тайӧ!?
Ружтӧмӧн чеччӧны мукӧдыс.
СТЕПАН (индӧ ваӧ). Со, чериыс юсӧ пыкӧма, пыжнымӧс сувтӧдӧма.
СТАВӦН. Ок и озырин! Чериыс мыйтта! Тайӧс нэмтӧ он кыйлы.
Бытшйӧдлӧны шыяснас, куталӧны кинас...
СТЕПАН (кисӧ паськыда шевгӧдӧ). Энӧ вӧрӧдӧй! Пеж тайӧ чериыс! Кыскалӧн вершитчӧм! (Пасъялӧ черисӧ, сюйӧ перна-бедьсӧ ваӧ.) Аддзанныд?! Но, кӧн тіян чериныд?! Эн сетчӧй Антуслы!
Ызгӧны-юрбитӧны.
КЫСКА (койыштӧ коляс пӧимсӧ). Кыпты, вой тӧв, ну вӧрӧгъясӧс ылі муясӧ! Гым да чард, путкыльтӧй пыжсӧ!
Пемдӧ. Тӧвзьысьӧ. Чардыштӧ. Пыж путкыльтчӧ, но Степан чукӧр петӧ нин ӧзынӧ.
КЫСКА. Ок, эськӧ, воддза вын кӧ, да морт лов босьтан мыжыс эбӧсӧс сёйӧма. (Котӧрӧн пырӧ керкаӧ, мыччысьӧ ӧшиньӧд.) Но, босьтӧй, ёрӧмъяс, сямныд кӧ тырмас. Сӧмын ас ки вылӧ ӧні лача, бергӧдчисны меысь енъяс и вӧр-ва.
Степан чукӧр матыстчӧ керкалань шыясӧн тшӧтясьӧмӧн. Медбӧрын чеччӧ пыжысь Крап. Васюк лӧсьӧдӧ сылы мыджсьыны пельпомсӧ.
СТЕПАН (тошсӧ малыштӧ. Негораа, нускыштӧмӧн). Босьтӧй сӧтанаӧс.
Ӧшиньсянь лэбӧ некымын ньӧв. Инмӧ ӧткымынлы. Йӧз вешйӧ бокӧ.
ЙӦЗ. Ак, тайӧ курччасьӧ вӧлӧм! Ноко, ӧдзӧсас зӧркнитлам!
Уськӧдчӧны пельпомнаныс ӧдзӧссӧ йӧткыштны, но кутшӧмкӧ вын тойыштӧ бӧр. Усьласьӧны, родӧмӧн топӧдчӧны Степан дорӧ.
СТЕПАН. Со кыдз!? Сотӧй Антикристӧс! Мед биыс помалас.
Матыстчӧны сартасъясӧн. Керка стенысь быд нитш костысь ылькнитӧ ва да кусӧдӧ бисӧ.
ЙӦЗ. Оз босьт биыс! Нинӧм ог вермӧй вӧчны!
Косӧны. Шӧйӧвошӧмаӧсь. Степан гӧгралӧ гуӧ усьӧм кӧин моз.
КЫСКА (ӧшиньӧд). Но мый? Босьтінныд, ёрӧмаканьяс? (Лёкысь сералӧ.)
Степан чукӧр йӧжгылясьӧ сылӧн серамысь. Васюк матыстчӧ Степан дорӧ. Шӧпкӧдӧ мыйкӧ пеляс. Степанлӧн плешъяс шылясьӧны, весиг нюмсер тыдовтчывлӧ.
СТЕПАН. Но, Мезӧс ки вылад, Васюк. Лоан коркӧ епископӧн, оз кӧ нывъяс бӧрся вӧтлысигад уньсыштны.
Васюк шпыннялӧ.
СТЕПАН. Дерт, эськӧ, вежӧртӧ катша кокалӧма, но наяныд меысь на унджык.
Васюклӧн нюм вошӧ. Войтыр матыстчӧ Степанлань. Кыска ӧшинь дорын кывзысьӧ, кыйӧдчӧ.
СТЕПАН (гораа, мед Кыска кыліс). Вайӧй, вокъяс... Кыскалысь пывсьӧм корӧсьяссӧ. Ас зелльӧнас зьмейсӧ пӧдтам.
Котӧрӧн вайӧны корӧсь, ӧзтӧны сійӧс, сэсся корӧсьнас нин — керкасӧ. Пуркнитӧ ӧшиньысь тшын.
СТЕПАН. Со тэныд, антикрист, енкола сотӧм!
ВАСЮК. Со тэныд мича нывъясӧс ылӧдлӧм!
КЫСКА (петӧ керкасьыс, синсӧ тільӧ, кызӧ). Ак! Верминныд менӧ! Эн асланыд енлы юрбитӧмӧн, а менам енъяс киӧн. Ёнджыкӧсь менам енъяс!
Шыбитчӧ пыжлань. Сылы потшӧны туйсӧ. Керасьӧны черъясӧн да шыпуртъясӧн. Степан чукӧрысь морт-мӧд усьӧ. Кыскалы нинӧм оз мӧрччы.
ВАСЮК (Степан мышсянь). Кералӧй кигуг! Кигуг кералӧй!
Кералӧны кигуг. Кыска усьӧ, пессьӧ. Пемдывлӧ. Муркнитыштӧ гым. Чардыштӧ. Степан чукӧр здук-мӧд лолыштӧ. Сёрнитыштӧны тыш йылысь, босьтӧны усьӧмаясӧс да нуӧдӧны пыжӧ.
СТЕПАН (кольччыштлӧ на недыр кежлӧ, видзӧдасьыштӧ). Мичаинӧ овмӧдчӧмаӧсь. Коркӧ лэптам на татчӧ енкола. Овмӧдчасны манакъяс, кутасны нимӧдны Кристосӧс, сылысь югӧрсӧ разӧдны йӧгралы и яранлы, эжвалы и печералы, мед ставӧн тӧдісны миян Енлысь вынсӧ.
Мунӧ. Кывтӧны.
ДАСӦД ПЕТКӦДЧӦМ
Тшынасьысь керка сайысь мыччысьӧ Дзолюк, видзӧдасьыштӧ, аддзӧ пессьысь Кыскаӧс да матыстчӧ сы дінӧ.
ДЗОЛЮК. Кыска. (Гораджыка.) Кыска! (Бӧрддзӧ.) Код вылӧ нӧ тэ миянӧс колин? Код вылӧ эновтін? Лолыд тай нӧ турунчӧжӧн кыпӧдчис, Эжва вылӧ лэбис, а ачыд тай нӧ татчӧ колин. Лолыд тай нӧ Веляньӧс корсьӧ, а яйыд татчӧ сісьмыны коли. Оз ӧмӧй нӧ чой-вок понда сьӧлӧмыд вись, рӧд-свӧй понда чепӧльт? Оз ӧмӧй нӧ вӧр-васьыс да вӧльнӧй вӧлясьыс гажыд быр? Чеччы жӧ, чеччы, Кыска. Уджыд помавтӧм, чӧстуйыд эндӧма. Кыска!
Петӧны Йӧз, Зон, Вер, Ань да мукӧд. Ставӧн кипеляӧсь: кодлӧн шы, кодлӧн паськыд дора чер, кодлӧн и шыпурт.
ЗОН. Кӧнӧсь найӧ?
ВЕР. Кывтӧмаӧсь кӧ-а. Кыскаыс ловъя на?
АНЬ (матыстчӧ Кыскалань). Оз нин тайӧ сувт. Кувнысӧ, сьӧлӧмшӧр, оз вермы ни.
ЙӦЗ. Тӧдысьтӧ выныс кутӧ. Да-а, тунъясыд оз кокниа кувны. Вӧньсӧ вундӧй.
КЫСКА. Вунды... (Киргӧ.) Абу нин ме олысь. Дзолюк, волы...
Дзолюк матыстчӧ, сетӧ Кыскалы шуйга кисӧ.
КЫСКА. Босьт.
ДЗОЛЮК. Вай.
КЫСКА (Верлы). Вунды.
ВЕР. Эн дивит, Кыска.
Перйӧ пуртӧссьыс пурт, вундӧ Кыскалысь вӧньсӧ, бергӧдчӧ да чышкыштӧ синвасӧ. Кыска пыдісянь да гораа ышловзьӧ. Лӧньӧ. Керкаысь пуркнитӧ тшын, сэсся дугдӧ тшынасьны. Йӧз босьтӧны Кыскаӧс, пыртӧны керка ӧкӧл пытшкӧ. Бӧр ставӧн петӧны. Дзолюк петкӧдӧ керкаысь шы, ньӧввуж, чер, сигудӧк, бубен.
ДЗОЛЮК (шылы). Веськыд коз чӧръя, шыльӧдӧм воропа шыӧй. Зарниӧдӧм йыла шыӧй. Уна пемӧс кыйин, уна мортӧс вердін, Кыскалы веськыд киӧн вӧлін, и мӧдар югыдас веськыд киӧн ло. (Чегӧ шысӧ. Сигудӧклы.) Медбур козйысь ворсан кудйӧй, зарни сюра кӧрлӧн медбур ӧктӧм сӧнъясаӧй, нюдз льӧм пу тувъяӧй. Ворсін, гажӧдін йӧзӧс, шог пальӧдін. Мед жӧ тэнад мича горыд, мыла шыясыд мӧдар югыдас ай-мамлысь ловъяссӧ гажӧдасны. (Жугӧдӧ сигудӧксӧ, ӧшӧдӧ пу вылӧ. Бубенлы.) Ыджыд брунганӧй, гора брунганӧй, колін тэ Кыскалы таладор югыдын, ковман и сыладор югыдас. Омӧльясӧс вӧтлыны, лёкысь рӧдвужсӧ видзны. А ме аслым выльӧс вӧча. (Сатшкӧ бубенсӧ увйӧ.)
Ымӧстӧны пу енъяс да пӧрӧны-гыпкысьӧны. Горӧдчӧны йӧз, пемӧсъяс и лэбачьяс. Ыпнитӧ керка ӧкӧл. Друг пемдӧ. Пуксьӧ чӧв-лӧнь.
Лабутнӧй мужик гӧлӧс:
«Нэмъяс колисны сэксянь. Йӧз вунӧдісны Веляньӧс, вунӧдісны Кыскаӧс, да и Степанлысь сьӧд уджъяссӧ. Быгӧдісны-едждӧдісны рӧмсӧ и сьӧдсӧ. Дженьыд йӧз нэмыд, дженьыд и паметьыс. Сӧмын Енкола стенъяс тӧдӧны ставсӧ. Излӧн нэмыс кузь, излӧн паметьыс бур. Но оз кужны стенъяс сёрнитны, чӧв олӧны да сӧмын ружтыштӧны, кор сьӧкыд гыжъя кырымнас кадыс личкысьӧ-ӧшйӧ налӧн пельпомъяс вылӧ. Чӧв олӧны. А гашкӧ, ми найӧс ог кылӧй. Сьӧлӧмӧн кывзыны ог кужӧй, а пельӧн ӧмӧй верман босьтны став шысӧ?»
