БУР ВӦЧАН — БУР И ЛОКТАС

Та йылысь Сергейлы унаысь висьтавліс батьыс. Ӧні сійӧ абу нин ловъя, кыз му улын куйлӧ, но Сергей эз вунӧд батьыслысь кывъяссӧ: «Бур вӧчан — бур и локтас».

Думыштлыны кӧ, Сергей некодлы на эз вӧчлы лёксӧ, не кӧ казьтыштны челядь дырся пакӧститчӧмъяссӧ да вильшасьӧмъяссӧ.

Ӧдйӧ колины вояс. Сикт шӧрын сулалысь кыдз моз быдмис и Чарӧм сиктса зон. Чужан мусӧ сійӧ эз эновт, помаліс шӧр школа да муніс уджавны машинаяс ремонтируйтан мастерскӧйӧ, аслас сиктӧ.

Во мысти выль удж: индісны Сергейӧс веськӧдлыны совхозса отделенньӧӧ бригадаӧн. Тулыснас гӧрисны-кӧдзисны, картупель пуктісны, быдтасъяссӧ лелькуйтісны. Бригадир Сергей тшӧкыда волывліс муяс вылӧ, стрӧг синъясӧн видзӧдлывліс быдмӧгъяс вылӧ. Сьӧлӧмыс вӧлі местаын: урожай воӧ бур. Сьӧкыд уджыс, зільлуныс йӧзыслӧн абу вошӧма. Пыран кӧ анькытш сора зӧр му пытшкӧ, нюмыд петас: морӧсӧдзыд кыпӧдчӧмаӧсь быдмӧгъясыс, бур и силос наысь артмас.

Гожӧм помланьыс, кор воис силосуйтчан кад, бригадир Сергей бара кытшовтліс совхознӧй муяс. Воис анькытш сора зӧр му дорӧ да ёкмуні сьӧлӧмыс: гашкӧ, керка пасьта мусӧ кодъяскӧ талялӧмаӧсь, сёйӧмаӧсь. «Дерт, кӧнкӧ, ошъяслӧн тайӧ уджыс. Час, ме петкӧдла тіянлы таысь пуж, капкан пукта, пищаль окта, ловъя юрнытӧ босьта», — горзіс му дорын бригадир.

Кылісны Сергейлысь грӧзитчӧмсӧ энь ош да сылӧн кык пи: Мишутка да Машутка, надзӧникӧн матыстчисны му дорӧ.

— Мыйысь скӧрмин, пармаса морт? — юаліс бригадирлысь ош. Сэсся куимнанныс копыртчылісны Сергейлы.

— Жаль, пищальӧй абу сьӧрысь, дзенги эськӧ морӧсад, а пиянтӧ сюйи мешӧкӧ да лэччӧді гортӧ, — стрӧга вочавидзис Сергей. — Со кыдзи талялӧмаӧсь мусӧ.

— Весьшӧрӧ миян вылӧ шуасян, пармаса морт. Ми тэныд лёксӧ некор на эг вӧчлӧй, и водзӧ ог вӧчӧй. Сідз ӧд, челядь?

— Сідзи, сідзи, мамук! — горӧдісны Мишутка да Машутка.

Бригадир босьтіс киас кыдз майӧг, вӧчис водзлань кымынкӧ воськов.

— Вот варта ӧні плешад и татчӧ жӧ тутан! — грӧзитчис Сергей ошлы.

— Виян менӧ, а челядьӧй сирӧтаясӧн кольӧны. Жалит, пармаса морт. Эз ӧмӧй батьыд тэныд висьтавлы: «Бур вӧчан — бур и локтас».

— Но висьтавліс, а кыдзи тэ та йылысь тӧдан?

Ош нюлыштіс пиянсӧ, пуксис бӧрӧзда бокӧ.

— Тіян му вылӧ волывлӧны лесопунктысь вӧвъяс, а оз ошъяс. Найӧ и пакӧститчӧны. Талунсянь ме да менам челядь Мишутка да Машутка кутам узьлыны му дорад. Воасны кӧ вӧвъяс номсасьны зӧрйӧн, ми сідз найӧс повзьӧдам, мый кынӧм висьӧм босьтас. Тэ миянлы бур вӧчин — ми сійӧн жӧ вочавидзам.

— Ой, пӧръялан, — юрнас дӧвкнитіс бригадир.

— Тэ кӧсйин майӧгӧн меным плешӧ кучкыны, эн кучкы. Сідзкӧ и челядьӧй кольӧны ловйӧн, мекӧд кутасны гуляйтны гажа ягъясӧд. Таысь ми тэныд, пармаса морт, бурӧн жӧ вочавидзам, батьыд кывъясӧн: «Бур вӧчан — бур и локтас».

Жаль лоины Сергейлы посньыдик ошпиян, шыбитіс кисьыс майӧгсӧ, нюмъёвтіс ош котырлы.

— Видзӧдлам, мый лоас. Ассьыныд кывнытӧ кӧ торканныд, месянь бурӧс эн виччысьӧй. Гӧгӧрвоинныд?

— Гӧгӧрвоим, гӧгӧрвоим! — горзісны Мишутка да Машутка.

Дас лун чӧж бригадир Сергей волывліс му вылӧ, некод сійӧс абу талялӧма. Быд пӧръя ош котыр паныдавлісны сійӧс да улӧдз копрасисны.

— Эн шогсьы, пармаса морт, видзам ми тэнсьыд мутӧ. Миянлы бур вӧчин, сійӧн и ми мынтысям тэныд.

Кор заводитісны идравны урожай, сӧмын сэки ошъяс эновтісны му да мунісны пармаӧ. Сергей дыр ӧвтіс налы картузнас.

...Ӧти шойччан лунӧ бригадир Сергей муніс вӧравны Сапун ю бокӧ. Лунтыр шӧйтіс пармаын, воис вӧр керкаӧ да сёйны весиг эз мӧд, нюжӧдчис нар вылӧ и пыр унмовсис. Ог тӧд, дыр-ӧ узис, но кодкӧ кутіс таркӧдны ӧдзӧсӧ.

— Чеччы, пармаса морт, сотчан. Вӧрын пӧжар. Биыс тэнад вӧр керкалань матыстчӧ. Синъястӧ весав, ноптӧ да пищальтӧ босьт да котӧрт сиктад, кыпӧд став йӧзсӧ, томъясӧс и пӧрысьясӧс пӧдтыны бисӧ.

Кывзысис Сергей, кор кыліс ошъяслысь тӧдса гӧлӧсъяссӧ, тільыштіс синъяссӧ, босьтіс нопсӧ да пищальсӧ и сап пемыднас котӧртіс сиктӧ.

— Эн пов, ми тэнӧ кутам видзны, туйсӧ гортад петкӧдлыны, — шӧпкӧдісны бӧрсяньыс ош пиян Мишутка да Машутка.

Некымын часӧн и бисӧ кусӧдісны.

Ошъяс лӧсьӧдчӧны нин вӧлі тӧв кежлӧ гуӧ пырны, но аддзисны бара ассьыныс важ тӧдсанысӧ. Сергей заводитіс вуджны неыджыд ю сайӧ, медым видзӧдлыны турун зорӧдъяс, кодъясӧс колӧ вайны скӧт видзан ферма дорӧ. Киас босьтӧма бедь, воськовтас, сутшнитлас вӧсни йи вылӧ.

Ошъяс котӧрӧн локтісны берег дорӧ, мӧдісны горзыны, майшасьны.

— Бергӧдчы, пармаса морт! Вӧян! Йиыс ӧд ю шӧрас зэв на вӧсни! — горзіс ош пиянлӧн мамыс.

Мишутка да Машутка муртса оз бӧрдны.

— Бергӧдчы-ы-ы!

Сергей кок улын трачмуні-поті йиыс, ӧдва удитіс чеччыштны бӧрлань. Эз и казявлы, кыдзи котӧртіс шуштӧм местаысь. Пуксис берег дорас, топыда кутыштліс первой Мишуткаӧс да Машуткаӧс, сэсся налысь мамсӧ.

— Аттьӧ тіянлы бур вӧчӧмсьыд.

— Бур вӧчан — бур и локтас! — ӧтпырйӧ моз вочавидзисны пармаын олысьяс. — Коркӧ тэ миянлы бур вӧчин, а ӧні ми сійӧн жӧ мынтысям.

Та бӧрын ош котыр уна буртор на вӧчисны пармаса мортлы, но та йылысь мӧд сёрни-басни.