ЭМ КӦ КӦНКӦ МЕДЫДЖЫДЫС...
Миян важ керкалӧн лунвывса пыді жырлӧн асыв-лунвыв пельӧсас уна во ӧшаліс Енлӧн ӧбраз. Еджыд мича паськӧма. Шуйга киас кутӧ креста гӧгрӧс сяр, веськыдсьыс водзлань чургӧдӧма куим ӧтлаалӧм чунь. Быттьӧ кӧсйӧ кодӧскӧ вежӧдны, кодӧскӧ дорйыны, а кодӧскӧ ыдждӧдлыштны. Синъясыс ыджыдӧсь, югыдӧсь, сӧстӧмӧсь. Стрӧга видзӧдӧны водзлань. Пыр жӧ гӧгӧрвоан, мый тайӧ му вылас сійӧ кӧзяиныс да сылысь юасьтӧг сэтшӧм-татшӧмсӧ нинӧм оз позь вӧчны.
Кымынысь аддзывлі, кыдзи мамным водӧм водзвылас да водз асывнас чеччӧм бӧрын бергӧдчывліс тайӧ ӧбразланьыс да вомгорулас мыйкӧ шӧпкӧдігмоз чӧвтлывліс пернапас. Гашкӧ, кевмис сылысь бур олӧм, гашкӧ, корис прӧститны абутӧм грекъясысь, гашкӧ, шыӧдчыліс Ен дінӧ, медым видзис сылысь дона дитяяссӧ быд сикас неминучаысь. Мам сьӧлӧмыд мам сьӧлӧм и эм. Быдтор вӧсна лоӧ майшасьны, быдтор вӧсна кывкутны. Ичӧтдырсяньыс сійӧс асьсӧ велӧдісны кывзыны Енлысь. И со ӧні шыӧдчывлӧ Медыджыдыс дінӧ медся колана здукъясӧ. Код тӧдас, отсалас оз. Но мам эскӧ сылы. И некутшӧм майшасьӧм та вӧсна абу. Гашкӧ, тайӧ эскӧмыс и отсаліс мамлы кокниджыка венны и ыджыд, и ичӧт сьӧкыдлунъяссӧ, ас кежысь нимкодясьны видзчысьтӧм бурторъясӧн. Дерт жӧ, сылӧн чайтӧм серти, Ен дінӧ шыӧдчӧмъясыс имитісны.
Корсянь куті помнитны ачымӧс, быд пӧрйӧ пыді жырйӧ пырӧм бӧрын медводз синмӧ шыбитчыліс ыджыд пу ӧбраз вывсянь Енлӧн стрӧг видзӧдласыс. И сійӧ пыр быттьӧ видзӧдіс ме бӧрся. Вешйылі ӧти пельӧсӧ. Сэсся котӧртлі мӧд пельӧслань. Кӧсйылі дзебсьыны Енлӧн синъясысь. Но сійӧ пыр стрӧга видзӧдіс ме вылӧ да быттьӧ кӧсйис шуны: эн пӧ ышмы ёнасӧ, ме пӧ ӧд тэнӧ и збыльысь став омӧльторсьыс видза.
Ӧнія лунъясӧ нин висьтавлі тайӧ челядьдырся серпас йывсьыс Ен тӧдысь мортлы. Сійӧ пыр жӧ шуис, тайӧ ӧбразыс пӧ, збыльысь вӧлі тіянлысь гортса олӧмнытӧ видзысьӧн да дӧзьӧритысьӧн. Уна ускӧттьӧысь пӧ ті сы отсӧгӧн мездысинныд. Ме весиг чуйми. Эг тӧд, эскыны али абу.
Но сэсся важ керкасӧ миянлысь разисны. Сы пыдди важ, но ён на кер сораснас кыпӧдісны выльӧс. А выль керкаад пӧ колӧ и выль оласног лӧсьӧдны. Ог тӧд, та вӧсна-ӧ, мый-ӧ, Енлысь ыджыд ӧбразтӧ выль мича жыръяд эз нин ӧшӧдны, а петкӧдісны войвыв кумӧ да сувтӧдісны ылі пельӧсӧ стенлань чужӧмбанӧн. Сэксянь куті вунӧдны тайӧ ӧбраз йывсьыс. Корсюрӧ тай ас кежысь казьтыштлі на-а. Ачым ӧд сійӧ кадас ог нин вӧлі ов бать-мам керкаын. Нэм кежлӧ йиті олӧмӧс каркӧд. Сӧмын корсюрӧ лэччывлі гортӧ. А ӧтчыд и юалі мамлысь, кӧні нӧ, мися, Енлӧн ыджыд, мича ӧбразыс. Висьталіс, мый коркӧ-некоркӧ Володя вокным сетӧма сійӧс важ эмбур чукӧртысьяслы. Весиг шензьышті та вылӧ. Со ӧд, мися, ми важ ӧбразтӧ омӧльтны кутім, а кодлыкӧ сійӧ и ковмӧма на. Ӧні, дыр кад кольӧм бӧрын окота вӧлі юавны, донысь-ӧ ньӧбисны миянлысь ӧбразсӧ. Но некодлысь нин. Ни Володя, миян медся ичӧт вокным, ни мамным важӧн нин абу ловъяӧсь. Эз-ӧ сійӧн и водзджык мун Володяным тайӧ олӧмсьыс, мый эз ло керкаын Енлӧн ӧбразыс, горт видзысьыс. Ог тӧд, эскыны али абу талы. Но ме мыйлакӧ пыр тшӧкыдджыка куті казьтывлыны сійӧ важся ӧбразсӧ. Быттьӧ ӧні некутшӧма оз тшӧкты вунӧдны ас йывсьыс.
Но век жӧ ог куж висьтавны, ёна-ӧ ме эска Енлы. Сэк жӧ, кыдзи и миян пиысь унаӧн, сьӧкыд здукъясӧ ас тӧдлытӧг пыр шыӧдчывла сы дінӧ. Да и збыльысь ӧд кымынысь нин лыддьылі, кымынысь нин кывлі, мый неминучаӧ веськалӧм мортлы тшӧкыда отсалӧны Ен дінӧ шыӧдчан пӧсь кывъясыс. Быттьӧ некутшӧм надея нин ловйӧн кольӧм вылӧ абу, но сійӧс казьтыштӧм бӧрын тэнӧ быттьӧ бордъяс вылын кыпӧдӧны да бӧр вайӧдӧны шондіа му вылӧ. Ог тӧд, збыль-ӧ тайӧ. Но, гашкӧ, Ен дінӧ шыӧдчӧм бӧрын мортыс ёнджыка заводитӧ эскыны аслас вынъясӧ да сійӧн и венӧ неминучасӧ.
И бара паметьӧ воӧ челядьдырся кадыс, кор меным вӧлі квайт арӧс. Ӧти гожся лунӧ пырис миянӧ неважӧн кулӧм Анись баблӧн чойыс, Матрен баб.
— Кывзы, ичмоньӧй, тіян ӧд Иваныд пырттӧм на. Колӧ катӧдлыны сійӧс вичкоӧ да пыртны.
— Катӧдлы колӧкӧ, ме абу паныд, — воча шуис мам.
Аслам баб кулӧм бӧрын ме тшӧкыдджыка куті волывлыны Матрен баб ордӧ. Та вӧсна сійӧ, гашкӧ и, ёнджыка майшасис ме вӧсна. Некор ог вунӧд, кыдзи Матрен бабкӧд кузь войбыд пароходӧн катім Эжва кузя Сыктывкарӧдз. Кыдзи миян пароход вылӧ войшӧр войнас матросъяс пыртлісны пес чуркаяс. Сійӧ кадас ва вывті кывтысь-катысь судноясыс пескӧн на ломтысьлісны. А сэсся водз асылын кыкӧн мӧдӧдчим Кӧджпом сиктса Свято-Казанскӧй вичкоӧ. Кузь лунтыр олім вичкоас. Тшукӧдлісны менсьым юрӧс ыджыд ва пельсаӧ, паньыштӧдісны юмов рокӧн, кӧлалісны сьыліӧ перна. Сэсянь ме лои пыртӧм мортӧн. Кӧть эськӧ пернатӧ сійӧ кадас эг новлы. Таысь стрӧга ӧлӧдлісны Енлы эскытӧм государствоад.
Ог тӧд, ёна-ӧ сійӧ кадсяньыс отсаліс меным Енмыс. Но быдсямаыс тай овлывліс. И доймылі. И вӧрад вошлі. И ваад муртса эг вӧй. И чорыда висьмывлі. Но со тай век на дзоньвидза. Гашкӧ нӧ, мамлӧн Ен дінӧ корана кывъясыс отсалісны, гашкӧ нӧ, ачым Ен дінас шыӧдчывлі полӧмпырысь, кыдзи пыртӧм морт нин.
Но ӧд он тӧд, кытчӧ олан туйыд тэнӧ вермас кежӧдны. Некор оз вун сійӧ луныс, кор Коми пединститутын мӧд курс помалігӧн нин юрын дзирдыштіс мӧвп, а мыйла и велӧдча водзӧсӧ. Збыльысь ӧмӧй меысь артмас велӧдысьыд. Бур велӧдысьӧн, дерт, ог ло, а лёкнас ог кӧсйы. Да и тайӧ профессияыс менӧ ас дінас эз ёна кыскы. Абу-ӧ бурджык эновтны институтсӧ да мунны кытчӧкӧ уджавны. Со тай и вӧр лэдзысьяс, и стрӧитчысьяс, и кер пилитысьяс колӧны. Сэні, гашкӧ, меысь ыджыдджык лоӧ водзӧсыс.
Татшӧм мӧвпъясӧн и пыри уджалысьясӧс медалан кантораӧ. Сэні пызан сайын пукалысь ань дыркодь юасис менсьым, сюся кывзіс да вочавидзис:
— Эн вай йӧйтав. Мун да водзӧ велӧдчы. Оз ков шогӧдны ассьыд бать-мамтӧ. Эз та вылӧ тэнӧ быдтывлыны. Надейтчӧны тэ вылӧ. А уджалысьястӧ ми и тэтӧг аддзам.
Сэсся чӧв олыштіс да нюмъялӧмсорӧн шуис:
— Тыдалӧ, тувсов сынӧдыс юртӧ кольмӧдіс. Нинӧм, овлывлӧ. Ачым татшӧм жӧ вӧвлі. Мун да велӧдчы. Шыбит юрсьыд ковтӧм мӧвпъястӧ.
Ог тӧд, сэки тайӧ аньыслӧн-ӧ кывъясыс меным отсалісны. А, гашкӧ, и Енмыс сэки ме бӧрся видзӧдіс да эз лэдз мӧд туй вылӧ кежны. Но со тай уджала ӧні газет редакцияын.
А нӧшта некор оз вун Ленинград карын курсъяс вылын велӧдчигӧн ӧти лоӧмтор. Шойччан лунӧ ёртъяскӧд веськӧдчим Александро-Невскӧй лавраӧ. Кытшовтім сэтчӧс некропольясӧ дзебӧм нималана йӧзлӧн памятникъяс гӧгӧр да пырим ыджыд соборӧ кывзыны вичко служба. Друг миян бӧрся сэтчӧ пырисны сьӧд шынеля, мича погона войтыр. Тӧдчис, ыджыд чина морскӧй офицеръяс. Найӧ ӧзтісны сисьяс Николай-угодниклӧн ӧбраз водзын да фуражкаяссӧ кианыс кутӧмӧн чӧвтісны пернапас, сэсся дыркодь кывзісны службасӧ. Миян пиысь олӧмсӧ бура тӧдысь ӧти морт пыр жӧ шуис, мый тайӧ йӧзыс пӧ медся тшӧкыда шыӧдчывлӧны Ен дорас да медся матынӧсь сы дінӧ. Саридзті ветлігӧн пӧ уна сьӧкыдлункӧд лоӧ паныдасьлыны морякъясыдлы да Ен дорад шыӧдчытӧг налы некыдз. А вежа Николай-угодникыс пӧ быд неминуча дырйи накӧд орччӧн. Со и оз вунӧдны саридзын служитысьяс вичкоӧ пыравлыны.
Да ӧд ӧні и ачым ме, кымын арлыдаджык лоа, сымын тшӧкыдджыка казьтывла Ен йылысь. Гашкӧ нӧ, и арлыдӧй тадзи тшӧктӧ. Со тай олӧма йӧз пиысь унаӧн асланыс олӧм йылысь висьтасигӧн сідзжӧ Ен вылӧ тшӧкыда ыстысьӧны. Сэсся и эскытӧгыд мортыд оз вермы овны. Коммунизмад дугдісны эскыны, Сӧвет власьтыд киссис да. Со и унаӧн бергӧдчисны Енлань. И таын омӧльыс абу. Ме сідзжӧ казьтыла матыссаясӧс да тӧдсаясӧс, кодъяс важӧн и регыд на мунісны тайӧ шонді увсьыс. Ог тӧд, эм абу мӧдар югыдас олӧмыс. Да и некод та вылӧ меным оз сяммы стӧча вочавидзны. Но ӧд коркӧ-некоркӧ и ме ог ло таладор югыдас. Сідзжӧ и мӧвпъяснад колӧ дасьтысьны та кежлӧ. Ӧд быдӧнкӧд тадзи овліс да лоас, кор ковмас эновтны мувывса гажа олӧмсӧ. Некод миян пиысь мӧд олӧм эз на овлы. Некод жӧ оз тӧд, кор миян пиысь быдӧнлы воас пом. А гашкӧ, и бур, мый ог тӧдӧй та йылысь. А кытчӧдз ловъяӧсь, колӧ овны, колӧ радейтны, серавны, нимкодясьны олӧмнас.
Со и вичкоӧ корсюрӧ пыравлігӧн ӧзтывла Ен ӧбраз водзын сисьяс аслам шонъянӧйяслы, казьтыштла найӧс бур кывъясӧн. И кыдзкӧ та бӧрын аслысногӧн кокниджык овлӧ лов вылын. Бара удайтчис волыны Ен керкаӧ, копыртчывны сылы, мед видзис менӧ да менсьым матыссаясӧс став омӧльсьыс, мед бурджык лоис му вылас олӧмыс да тшӧкыдджыка петкӧдчывліс енэжын шондіыс. А эм кӧ кӧнкӧ Енмыс, сідзкӧ сійӧ кылас и миянлысь кевмӧмнымӧс. Тадзи, чайта да, мӧвпала ог сӧмын ме, а миян пиысь кызвыныс. Тайӧ эскӧмыс и сетӧ мортлы вынсӧ.
