ШЫР КЫВТӦ-КАТӦ

Олӧны-вылӧны шыр да катша кыкӧн вӧрын. Керкаыс вӧлі зэв лёкиник, кутшӧмкӧ окотниклӧн эновтӧм банька, киссьӧма, пӧлӧс. Сэн и олӧны. Шыр ваялӧ сёян, катша кӧзяйничайтӧ гортас. Шыр ветлас деревняӧ да кыськӧ ваяс шеп да мый да, а катшалӧн кык изтор лӧсьӧдӧма, мольӧдас да сійӧн толчитас, пызь вӧчас. Сэсь рок пуӧ да нянь пӧжалӧ.

Ӧтпыр шыр и шуӧ:

— Ме муна, а тэ рок пу, шыдӧса рок. Пачӧ ме сюйи нин ыджыд гырничӧн. Тэ недыр нӧрӧвитан да, мед оз сотчы, кыскыв да гудрав. А ме рытӧдз ог во.

Катша шуӧ: — Но!

Катша коли кӧзяйничайтны, но сылӧн вуні рок гудралӧмыд и друг коркӧ луннас дум вылас уси:

— О, ме ӧд вунӧді, ме ӧд роктӧ эг гудрав. Час, кыскыла да гудрышта.

Пачыс ӧдъя вӧлі, вӧрад олӧны да пескыд уна, ёна ломтӧма. Сэтӧні нин гырнич дорыд зэв ёна доналӧма, ӧгыра пачад сюйӧма да. Рокыд зэв ёна сукмӧма. Катша босьтіс дар, кӧсйӧ гудравны роктӧ. Горшок дор вылад сувтӧм бӧрын кодарӧкӧ мӧдарӧ шыбитчис и рок гырничад уси. Пӧсь рок пиас и пусис

Коркӧ рытӧдз сэсся ветліс шыр, добыча ӧктіс, вайӧ шепъяс да мый да. Ветліс деревняӧ, кӧн сю кӧдзӧма. Локтіс — некыт пырны, игана быдӧн.

— Катша, катша, восьт, восьт, ме локта, добыча вая тэныд. Чӧскыд анькытш вая, шобді шепъяс вая, восьт, восьт.

Катша оз восьт, пырны некыт. А керкаыс лёк вӧлі, дзоньталӧма, сюйышталӧма да мый да кытсюрӧ.

Шыр кыткӧ писькӧдчис, ӧдзӧссӧ жугӧдіс, йирис. Сылы ыджыд рузь оз ков, шырлы. Пырис.

— Кӧн нӧ талун катшаыс?

Оз шыась.

— Катша, вай ужнайтам, меям кынӧм сюмалӧ.

Видзӧдліс, а пач водзын, шесток вылын рок гырнич. А тайӧ пӧ тай кытчӧкӧ мунӧма, роктӧ пӧ кыскӧма да, сёйӧма, гашкӧ, да. Кытчӧкӧ пӧ мунӧма добычала жӧ. Час ме пӧ ӧтнам ужнайта.

Дар босьтіс, пондіс пуктавны роксӧ тасьтіӧ, а сэтӧн мыйкӧ чорыд. Дарйӧн лэптыштіс — катша сэтӧн пусьӧма. Первойсӧ зэв жалитыштіс катшаӧс, гажтӧм лои, ӧтнас колис да. А мӧд ногӧн думайтіс:

— Мед, тайӧс сёя, ачым пӧльзуйтча.

Катша яй сёйис тӧрыт и, талун и. Шырлы сійӧ лун кык-куим тырмис. Кӧясӧ босьтіс да видлалӧ:

— Мый вылӧ эськӧ тайӧ туяс? Вот пыж вылӧ эськӧ лӧсьыд.

А сэні, кӧні найӧ олісны, вӧлі зэв ыджыд ты.

— Час ме петала да пробуйтла.

Кӧя чатыртіс ва вылӧ, пыж кодь лои. Пуксис, зэв лӧсьыд. Неуна тӧвру вӧлі, шыр ты вылын ӧтар-мӧдар ветлӧдлӧ пыжӧн и ачыс сьылӧ:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа.

Сьылӧ, а мой сэтчӧ локтӧ. Мой шыасис:

— Шымылды дядьӧ, босьт менӧ тшӧтш пыжад тӧварыш вылӧ, зэв мичаа сьылан да.

А шыр шуӧ:

— Менам ӧд зэв дзоля пыжыд, пӧрӧдан тэ. Ог кыкнад лыбӧй.

— А ме тӧрӧдчышта кыдзкӧ, кокъясӧс ӧшӧда, босьт тшӧтш.

Шыр думайтӧ:

— Менам пиньясыд ёсь. Мед пуксьылас, ме тайӧс регыд джагӧда.

Мыйӧн пуксис мой, шыр сьылі вылас кайис и мӧдіс йирны сэті.

Мӧдыд пессис, пессис, но шырлӧн лэчыд гыжъясыд. Кусӧ, кучиксӧ кулис, яйсӧ сёйис пӧттӧдзыс, пыжӧ пуктіс, а лопсьыс вӧчис пелыс. И бара пондіс сьывны:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа,

Мой лопта пелыса,

Сэсся и вурд локтӧ. Вурд локтӧ, бара шуӧ:

— Шымылды дядьӧ, босьт менӧ пыжад. Зэв тай лӧсьыда-мичаа сьылан да ме кывзышта.

— Менам ӧд пыжыд дзоля, пӧрӧдан тэ, ог ме босьт.

— Босьт, босьт, ме ӧд ог став тушанам валитчы, дзоляника ӧшӧдчышта дай.

— Но сідзи кӧ, вай пуксьы.

Пуксис сэсся и вурд.

А шыр валаньыд йӧткыштчис и вурдлы бара голя вылад бӧрсяньыс кайис, йирис голясӧ, орӧдіс, кучиксӧ кулис, яйсӧ чукӧрӧ тэчис и кучиксӧ вольсаліс. Сылӧн вольпась кодь лои. Зэв сэтӧні лӧсьыд. А бӧжсьыс карис зіб йӧткасьны, лои нин зібъя, пелыса. Бара катайтчӧ, сьылӧ ӧтнас:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа.

Мой лопта пелыса.

Вурд бӧж зібъя.

Сэсся кӧч локтӧ. Веж видз вылад кӧч петӧма вӧрысь дай кыліс, локтіс, матыстчис:

— Код сэтӧні сьылӧ?

Видзӧдӧ да, шыр пукалӧ пыжын.

— Шымылды дядьӧ, зэв тай мичаа тэ сьылан, вай менӧ тшӧтш босьт пыжад, катайтышт.

— Ог, — шуӧ, — тэ зэв ыджыд да менӧ путкыльтан. Сьӧкыд да вӧйтан менӧ.

А кӧч шуӧ:

— Ог, ог вӧйт, ме ӧд зэв кокньыд, толькӧ менам кучикӧй пушистӧй. Ме ӧд ог полнӧя пуксьы.

— Но, сідзикӧ, вай пуксьы инӧ.

Кӧч пуксис. А шыр велалӧма нин. Бара дыр эз и думайт, кӧчлысь голя орӧдіс, кучиксӧ пӧрччис. Сылӧн яй лои уна, пыжын ыджыд куча, и думайтӧ:

— Лӧсьыда жӧ ме тайӧ яйнад тӧвъя сэсся, кӧч кусьыс шапка вӧча.

Кӧч ку шапкаасис, пелыс босьтіс, берег дорысь зібйӧн йӧткыштчис шӧрлань, бара кутіс сьывны:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа,

Мой лопта пелыса,

Вурд бӧж зібъя,

Кӧч ку шапкаа.

Руч локтӧ. Сійӧ жӧ манерӧн вӧзйысьӧ.

— Шымылды дядьӧ, босьт менӧ пыжад.

Мӧдыс шуӧ:

— Ог босьт, тэ пӧрӧдан менӧ.

Ручыс шуӧ:

— Ме зэв спокойнӧя кута пукавны, ог пӧрӧд, эн пов. Абу ме сьӧкыд, ог вӧйт, бӧжӧй сӧмын видзӧдныс ыджыд, пушистӧй. А ме ог и став тушанам валитчы, кокъясӧс ваас ӧшӧда.

— Но инӧ, пуксьы, катайта.

Руч пуксис. Шыр йӧткысис зібйӧн, ручлы голя вылӧ бӧрсяньыс пуксис. Руч сэтӧні пессис, пессис, но шырлӧн пиньясыс лэчыд, орӧдіс бара голясӧ сылысь. Кучиксӧ кулис, яйсӧ пыжӧ пукталіс, вевттяліс, кусьыс кепысь вӧчис, руч ку кепысь. Бара пыжӧ пуксис и пондіс сьывны, мый сэсся кынӧм пӧт-а:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа,

Мой лопта пелыса,

Вурд бӧж зібъя,

Кӧч ку шапкаа,

Руч ку кепыся.

Вот кӧин локтӧ. Сійӧ тшыг, кынӧмыс сюмалӧ, корсьӧ кыськӧ оз-ӧ кутшӧмкӧ сёянтор сюр. Кыліс сьылӧм шытӧ да локтӧ. И бара вежыс петіс шыр вылӧ:

— Шымылды дядьӧ, босьт менӧ пыжад.

А шыр шуӧ:

— Ог босьт, тэ зэв ыджыд, вӧйтан менӧ.

— Ог вӧйт, ог вӧйт. Менам ӧд толькӧ корпусыс ыджыд, а ачым ме тшыг, кынӧмӧй дзик тыртӧм менам, босьт.

— Но инӧ, пуксьы.

Кӧин пуксис пыжӧ. Шыр бара орӧдіс сылысь голясӧ, берег дорысь йӧткысис и пондіс сьывны:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа,

Мой лопта пелыса,

Вурд бӧж зібъя,

Кӧч ку шапкаа,

Руч ку кепыся,

Кӧин ку эшкына.

Сэсся ош локтӧ берег дорсянь:

— Шымылды дядьӧ, босьт менӧ пыжад.

Пуксьӧдіс шыр ошкӧс, дыр эз и кӧсйы, начкис сійӧс, кучиксӧ воль пыдди вольсаліс, яйыс ыджыд чукӧр лои, думайтӧ:

— Зэв нин лӧсьыда тайӧн тӧвъя. Ош ку воль вылӧ вода, кӧин куӧн шебрася.

Берег дорысь йӧткысис зібйӧн, ва шӧрӧ петіс и бара кутіс сьывны:

Шымыл-дымыл-дымыл-ды,

Шыр кывтӧ-катӧ

Катша кӧя пыжа,

Мой лопта пелыса,

Вурд бӧж зібъя,

Кӧч ку шапкаа,

Руч ку кепыся,

Кӧин ку эшкына,

Ош ку волля.

Видзӧдӧ да, тӧвзьысьӧ зэв ёна, гымалӧ быдӧн. А тыыс ыджыд. Некод сылысь пыдӧссӧ эз вермыв мерайтлыны. Повзис шырыд:

— Аттӧ, менӧ тайӧ пӧрӧдас, локтысь кымӧрыд.

Сійӧс ӧтарӧ-мӧдарӧ кутіс волнуйтны, вӧдитны пыжнад: ӧти берег дорас нулас, мӧд берег дорас нулас, но прамӧясӧ берегӧдзыс оз матыст. Шыр повзис, шебрас улын куйліс-куйліс и думайтӧ:

— Татчӧ ӧні и вӧя ме, час чеччышта.

Чеччыштіс, но эз во берегӧдзыс, ылын на вӧлі берегыс да. Прульс ваас уси. А сэн ыджыд сир вӧлӧм олӧ. Тшыг сирыд и глӧтнитас сійӧс. Сідзи и помасис олӧмыс шырлӧн. А ме сійӧ тысӧ тӧда, миян Сидӧрполойын сійӧ, мӧдлапӧлын. Зэв ыджыд, ме ёна на ва сэтысь ваявлі град киськавны. Пыжыс шырыслӧн век на сэн, нитшсялӧма, турунзьӧма, кызӧма мунас. Ва волігад лӧпъяс да пуяс ваялӧма. Бабаяс сы вывсянь пожъясьӧны, ме тожӧ пуксьывлывлі сэтчӧ, васӧ гумлавлі, град вылӧ новлі.