ШОНТЫ МЕНӦ ЫДЖЫД ПАЧӦЙ!
Некор ог вунӧд сійӧ тӧвся рытъяссӧ, кор Илля нырдын лунтыр исласьӧм бӧрын пыравлі гортӧ да кайи вой керкаса паччӧрӧ. Ывлаын котралӧм-ворсӧм бӧрад вылыс паськӧмыд йизьӧма. Аслад кынмӧмысла кывйыд оз артмав. Чуньясыд оз нюклясьны. Кыдзкӧ-мыйкӧ пӧрччысян. Вольсалан паччӧр дорӧ йизьӧм кӧлуйтӧ. А ачыд водан паччӧр шӧрӧ вольсалӧм важиник фуфайка вылӧ. Кынмӧм ки-кокъясыд шоныдінад веськалӧм бӧрын заводитӧны ёнтыны. Но регыд мысти шоналан, аслыд тӧдлытӧг унмовсян да заводитан вӧтавны челядь вӧтъяс. Сэсся коркӧ верстьӧяслӧн гортӧ воӧм бӧрын садьман да быттьӧ абу и вӧлӧма лым пиын кузь лунтыр собалӧмыд. Став кынмӧмыд да мудзыд кытчӧкӧ вошӧма. Тайӧ паччӧрыд сетіс ассьыс вынсӧ. И он весиг несйышт. Кӧть и тірзьытӧдз кынмылін.
А кыдзи нӧ позьӧ вунӧдны вӧрӧ ветлӧмъяс бӧрын паччӧрын шонтысьӧмсӧ? Мукӧддырйи весиг кымӧра лунъясӧ, кузь лунтыр собалан парматі. Вылісяньыс быттьӧ пож пыр кисьтӧ посни зэр. Но кыскӧ тай небось лолыд вӧрад. Кажитчӧ, кодкӧ тойлӧ мышсяньыд: кайлы пӧ да кайлы тшакыдла. Со и босьтан кузов, наберушка да мӧдӧдчан сола тшакла кытшлавны шор боръясті. Медводдза здукъясас видзчысьӧмӧн восьлалан. А сэсся ставыс лоӧ веськодь. Вылісянь и улісянь ва. Гӧгӧрвоан, мый косӧн кольны эз удайтчы. Но кӧть и кӧтасян, он пыр кынмыны кут. Ӧдйӧ ветлӧдлігад вир-яйыд оз удит кӧдзавны. Коркӧ эськӧ йирмӧгыд босьтны жӧ кутас. Но тэ веськӧдчӧмыд гортланьыд нин. Тӧдан, мый сэні виччысьӧ шоныд паччӧр. Керкаӧ пырӧм бӧрын пыр жӧ пӧрччан ас вывсьыд руалысь паськӧмтӧ, ӧшлан сёр вылӧ. А ачыд нёровтчан шоныд паччӧр вылӧ да пыр жӧ ныровмунан. Тӧкӧтьӧӧн и шоналан. А вӧтӧн уськӧдчывлӧны пашкыр коз пуяс улын быдмысь виж ельдӧгъяс, лӧз да уль путникъяс. Быттьӧ сідзи и корӧны, мед тэ босьтан найӧс аслад наберушкаӧ. И друг садьман. Сэтшӧм лӧсьыд лоӧ лов вылад паччӧрын куйлыштӧм бӧрын. Но дыр вальмасьны некор. Колӧ ӧдйӧджык тшактӧ весавны.
Миян важ керкалӧн лунвылас и войвылас вӧліны ыджыд пачьяс, кодъясӧс важысянь, быдлаын роч пачьясӧн шуӧны. Тыдалӧ, найӧс комиясыд рочьяс вылысь велӧдчӧмаӧсь тэчны. Лунъюгыдыс оз на тыдав, а мам чеччӧма нин. Босьтӧ гӧбӧч вылысь куим кымын кос сартас шӧр да биасьӧ пач пытшкӧ рытсяньыс на тэчӧм пескӧ. Кӧть и кос, но сійӧ оз пыр босьтчы ломзявны. Мыйкӧ дышпырысь чискӧ. Тшыныс пуркйӧ восьтӧм юшка пыр трубаӧд. Век жӧ вочасӧн биыд босьтӧ ассьыс, пыр ӧддзалӧ да пескыд ломтысигмоз заводитӧ гораа трачкӧдчыны. Мам сэккості сюйӧ пачӧ пуны шыд чугун, лэдзӧ паччӧрысь нянь шомӧс, заводитӧ вӧчавны ловзьӧм няньысь мичаник кӧвдумъяс да тэчӧ найӧс пӧв вылӧ. Пач ваймӧм бӧрын чышкӧ подсӧ лыскӧн да сюялӧ нянь зырйӧн кӧвдумъяссӧ пач под вылӧ. Регыд мысти нин керка пытшкӧсным тырӧ чӧскыд нянь дукӧн да сійӧ лунтыр кежлӧ кольӧ ныртӧ гильӧдана аслыспӧлӧс кӧрсӧ керка пытшкӧ, кодӧс сэтшӧма радейтлі ичӧтдырйи.
Мый нин шуны, кор кутшӧмкӧ праздник водзвылын мам пӧжавліс чӧскыдсьыс-чӧскыд шаньга да пирӧг, кӧлӧб да сӧчӧн. Пӧжасьнысӧ сійӧ вӧлі бура кужӧ. И со нин став пӧжассӧ тэчӧма пӧвъяс вылӧ. Мамлӧн мудзӧм синъясын тӧдчӧ кутшӧмкӧ дӧвӧльлун. Ёна жӧ майшасис, артмас оз пӧжасыс. А со тай ен сыкӧд артмӧма. Гӧсьтъясыд, дерт жӧ, кутасны ошкыны мамлысь пирӧг-шаньгасӧ, чериняньсӧ. Со пӧ ӧд Настукыд кутшӧм чӧскыда кужӧ сёянтӧ дасьтыны. Ружтігмоз быттьӧ нимкодясьӧ и важӧн нин ваймӧм ыджыд пач. Со пӧ ӧд ме тэныд, кӧзяйкаӧй, кутшӧм чӧскыд сёян-юан отсалі пуны-пӧжавны. А ыджыд жырйын тайӧ кӧръяссьыс аслыспӧлӧс пӧтӧслун да кыпыдлун артмӧ.
Нӧшта менам челядьдырйи пачын ыджыд чугунӧн пулісны галанка. Сійӧс миян, кыдзи и мукӧд семьяын, быдса ыджыд град тыр вӧдитлісны. Тӧвнас мӧс сулалігӧн йӧлыд эз вӧв да юмов галанка ваыс вежлывліс сійӧс. Пач пытшкын галанка пӧжигӧн керкаыс тырліс юмов кӧрӧн.
Школаын велӧдчигӧн нин радейта вӧлі паччӧрын лыддьысьны. Сэки электричествоыд миян эз на вӧв. Ӧзта карасина лампа да водӧмӧн лыддьыся. Мам эськӧ броткӧдчӧ жӧ вӧлі да. Весьшӧрӧ пӧ карасинсӧ сотан да паччӧрсӧ тшынӧдан. А ме быттьӧ ог кыв.
Мукӧддырйи мудзан лыддьысьӧмсьыд да кутан видзӧдны паччӧр пӧтӧлӧкса увъяс вылӧ. Найӧ меным сэки петкӧдчылісны кутшӧмкӧ ловъя ловъясӧн. Збыльысь ӧд тайӧ увъясыс вӧліны менам челядьдырся олӧмлӧн кутшӧмкӧ юкӧнӧн. На пыр тыдовтчылісны менам матыссаясӧй да тӧдсаясӧй. Ӧнӧдз казьтыла та йылысь да сӧмын ас кежысь нюмъёвтлывла.
Нӧшта паччӧрын косьтывлісны ас му вылысь идралӧм ид да нарошнӧ кӧтӧдӧм рудзӧг. Кӧтӧдлісны сійӧс чуж вӧчӧм могысь. Сэсся кор юммыліс, косьтылісны паччӧрын да излісны. Артмыліс юмов чуж. Сыысь пулісны чуж ва, коді вӧлі миянлы зэв чӧскыд сорваӧн.
Висьмыліс кӧ кодкӧ миян пиысь, дерт жӧ, кынмыштӧм бӧрын мам пыр жӧ водтӧдліс сійӧс паччӧрӧ. Шебравліс. Мед пӧ ёнджыка ньылӧдан да ньылӧмнас и висьӧмыд петас. Збыльысь ӧд пӧсь паччӧрыд бурдӧдліс и кынмалӧмъясысь, и кос, и кок висьӧмъясысь. Абу ӧд сідз-тадз кутшӧмкӧ врач миян ордӧ волігӧн шулӧма мамлы: бабукӧй пӧ, тэнад паччӧрысь бур лекарствоыд абу, сійӧ пӧ сё висьӧмысь бурдӧдӧ. Збыль ӧд сідзи и эм.
Быдысь, кор вуджлім тӧвйыны вой керкаӧ, а сэсся тулыснас петавлім лунвыв жырйӧ, мам медводз мавтліс пачсӧ известкаӧн. Ыджыд пач пыр жӧ пондыліс быттьӧ ваксьыны-серавны. Со пӧ ӧд ме кутшӧм мича. Збыльысь еджыд известкаӧн мавтӧм ыджыд пач ёна гажӧдліс миянлысь оланіннымӧс. А нӧшта кор сысянь ӧвтіс шоныд руӧн, керкаын торйӧн нин вӧлі кыпыд. Ывлаын лэчталӧ кӧдзыд пӧль. А миянлы шоныд ыджыд пачкӧд орччӧн. Сійӧ быттьӧ гӧгӧрволіс миян олӧмын ассьыс коланлунсӧ да чӧла вуграліс. Ме кӧ пӧ эм, ті онӧ нин кынмӧй.
Кор важ керка пыдди бать менам чожъяс отсӧгӧн кыпӧдіс выльсӧ, Пальысь Ӧльӧш Ёгор, мастер морт, босьтчис тэчны рытыв жырйӧ ыджыд пач. Уна дас во сійӧ шонтіс выль керкаын олысьясӧс, бурдӧдіс висьӧмъясысь, отсаліс пуны чӧскыд сорва. Но сэсся воис жӧ тай и сылӧн нэм помыс. Киссьыны кутіс сотчӧм вӧснаыс пытшкӧссьыс кирпичыс. Ӧні сы пыдди Володя зять тэчис выль плитаа пач. Сійӧ абу нин важ кодьыс. Паччӧрыс, кӧні позьӧ куйлыштны, эз ло. Да и уна выль керкаын ӧні важ моз ыджыд пачьястӧ оз тэчны. Абуӧсь и паччӧръяс, кодъяс отсавлісны бурдӧдны миянӧс уна пӧлӧс висьӧмысь. Сӧмын казьтылӧмъясын и колисны важ ыджыд пачьяс.
