ШОНДІЮР

— Кӧсъян тӧдны, кыдзи шондіюрыд быдмӧ? — шыӧдчис ӧти тувсовъя лунӧ град йӧрын пуктысигӧн Наталь баб Веруш внучка дінас.

— Кӧсъя, кӧсъя, муса бабукӧй, — пыр жӧ кутіс нимкодьысла кекӧначасьны да чеччавны ичӧтик Веруш.

— Сӧмын ковмас дыр виччысьны, — шуис Наталь баб. — Шондіюрыд, кыдзи и мукӧд быдмӧг, оз тӧкӧтьӧӧн быдмы. Сылы уна колӧ и мувердасыд, и ваыд, и шоныдыд. Кор поткӧдчас да вужъясяс муас, сэки и пондас кыпӧдчыны вывлань, шонділань.

— Шонділань кыпӧдчӧ да сійӧн шондіюрӧн и шуӧны? — юаліс ичӧтик Веруш бабыслысь.

— Оз сы вӧсна, — гӧгӧрвоӧдіс Наталь баб. — Шонділаньыд ӧд дзик став быдмӧгыс кыпӧдчӧ. Сӧмын шондіюрыд дзик шонді кодь и эм. Ачыс гӧгрӧс. А сійӧс кытшалӧмаӧсь мича кольквиж сыръяс. Видзӧдан да збыльысь шондіӧн чайтан. Сійӧн тадзи и шуӧмаӧсь.

А сэсся Наталь баб ланьтыштліс, кыскис зепсьыс семечки тусьяс да шуис внучкаыслы:

— Со тайӧ тусьяссьыс и быдмасны шондіюръясыд. Ичӧтик Веруш вомсӧ паськӧдӧмӧн видзӧдліс Наталь баб вылӧ. Тыдалӧ, пӧръялӧ сійӧс муса бабыс. Сылы некыдзи эз эскыссьы, мый со тайӧ сьӧд тусьяссьыс быдмасны мича шондіюръяс.

— Збыльысь, збыльысь тадзи и лоас, — меліа нюмъялігмоз эскӧдіс внучкасӧ бабыс, а сэсся тэрмасьтӧг сюяліс семечки тусьяссӧ град помӧ. Мед пӧ ӧтнаныс быдмасны да некодӧс оз сайӧдны.

Сійӧ лунсяньыс ичӧтик Веруш терпитны позьтӧма пондіс виччысьны, кор нин шондіюръясыд мыччысясны мусьыс да кутасны кыпӧдчыны вывлань. Лун-мӧд колис, а град помын руд муысь ӧтдор нинӧм на эз тыдав.

— Мыйла нӧ татшӧм дыр шондіюрыд оз мыччысь? — майшасьӧмпырысь юаліс ичӧтик Веруш бабыслысь.

— Эн тэрмась, — вочавидзис ньӧжйӧник пӧрысь ань. — Ме ӧд тэныд шулі, мый быдӧнлӧн аслас кад. Колӧ, мед семечки тусьыс вужъяссяс муас, чӧжас вын-эбӧссӧ. Сэки и пондас вывлань кыпӧдчыны.

Веруш эз и казяв, кыдзи ӧти асылӧ, град помын вӧлі мыччысьӧмаӧсь шондіюрлӧн нэриник заясыс. Сылы весиг забеднӧ лоис. Сэтшӧма кӧсйис аддзыны, кыдзи сылӧн син водзын пондасны писькӧдчыны му пытшкӧссьыс тайӧ быдмӧгъясыс. А со эз и тӧдлы, кыдзи тайӧ лоис.

— Сідзи ӧд и овлӧ, — вочавидзис Верушлӧн юалӧм вылӧ Наталь баб. — Ловъя ловъясыд оз кӧсйыны, мед кодкӧ кыйӧдчис налӧн чужӧм бӧрся да векджык петкӧдчӧны пемыд войнас. Со тадзи и лои шондіюрыдкӧд.

А сэсся ланьтыштліс недыр кежлӧ да содтіс:

— Нинӧм. Эн шогсьы. Сы пыдди ӧні быд лун кутан видзӧдны, кыдзи шондіюрыд сэтшӧм ӧдйӧ вывлань кыпӧдчӧ.

Збыльысь Веруш нимкодьпырысь кутіс казявны, кутшӧма ордйыны кутісны шондіюръясыд мукӧд быдмӧгсӧ. Тыдалӧ, Наталь баблӧн мувердасыс налы ёна лӧсяліс. Быд лун ичӧтик Веруш висьтавліс бабыслы, кутшӧм ӧдйӧ быдмӧны шондіюръясыд. А сэсся кор дзоридзасьны нин кутісны тайӧ быдмӧгъясыс, ичӧтик Веруш казяліс, кыдзи на гӧгӧр пондісны гӧгравны мазіяс. Пыр и пуксьыласны дзоридзьяс вылас. Кажитчӧ Верушлы, быттьӧкӧ мыйкӧ юӧны сэтысь мазіясыд, а сэсся кытчӧкӧ лэбӧны.

— Муса бабукӧй, оз-ӧ дойдавны мазіясыд шондіюръястӧ? — шыӧдчис Веруш майшасьӧмпырысь бабыс дінас. — Со кымынӧн найӧ локтӧмаӧсь. Сідзи и лэбалӧны ӧти дзоридзсянь мӧдӧ.

— Эн пов, Веруш, — серӧктігмоз вочавидзис бабыс. — Мазіясыд быдмӧгъясыдлы некор лёксӧ оз вӧчны. Найӧ юӧны дзоридзьяс вывсьыс юмов сӧзсӧ. А водзӧс пыддиыс ӧдйӧджык отсалӧны кисьмыны дзоридзьясыслы, мед найӧ бӧрынджык унджык мича семечки сетісны.

И бара Веруш Наталь бабӧс кывзігӧн оз тӧд, эскыны али абу пӧрысь мортлы. Но ӧд бабыс оз жӧ ылӧдлы сійӧс. Сідзкӧ збыльысь сідзи и эм. Веруш казяліс нин кыдзи шондіюрлӧн дзоридзьясын чужисны ичӧтик на еджыд семечки тусьяс да пондісны вочасӧн быдмыны да сьӧдӧдны. А асьныс дзоридзьясыс шонді югӧръясӧн пӧткӧдчӧм бӧрын лэдзисны юръяснысӧ увлань. Сідзкӧ регыд мысти нин семечки тусьясыс кисьмасны.

И со воис сійӧ луныс, кор Наталь баб шуис вундавны кисьмӧм нин шондіюръяссӧ. Сылы зіля отсасис ичӧтик Веруш. Уна и семечки тусь найӧ чукӧртісны. Наталь бабыс шуис мыйтакӧ пӧжны, мыйтакӧ вийӧдны да чӧскыд вый вӧчны, а мыйтакӧ кольны локтан во кежлӧ кӧйдыс вылӧ. Локтан тулыснас баб да внучка бара кӧдзасны семечки тусьяссӧ торъя град вылӧ. И бара шондіюръяс кутасны кыпӧдчыны вывлань да мичмӧдны Наталь баблысь град йӧрсӧ.