ТӦВСЯ РЫТЫН

Юшкаын лёкысь шутьлялӧ вой тӧв. Ывлаын кӧдзыд, пемыд. Карасин лампа омӧлика югдӧдӧ гӧбӧч вылын куткыртчӧм чоя-вокаӧс да накӧд пукалысь ыджыд мамсӧ. Кузь тӧвся рытъяссӧ пырджык сэні, медся шоныдінас и коллялӧны пӧрысьяс да томъяс. Бабыс некор оз прӧстӧ ов, пыр мыйкӧ вӧчӧ. То сійӧ печкӧ, то дӧмсьӧ, а ӧні кысьӧ. Синмыс омӧля нин аддзӧ да ноксьӧ кималасӧн. Оз и видзӧд кыантор вылас, а чуньясыс быттьӧ оз уджавны, а ворсӧны емъяснас, и ичӧтик гӧгрӧс кудсянь, кӧні бергалӧ шӧрт тупыль, надзӧникӧн кыссьӧ шӧртыс и кыанторйыс — носки ли, кепысь ли, пыр быдмӧ и содӧ. Ыджыд мамлысь чужӧмсӧ уна ног визьйӧдлӧмаӧсь джуджыд чукыръяс, кодъяс ньӧти оз мисьтӧмтны сійӧс, а, мӧдарӧ, окота меліалыштны тайӧ сэтшӧм муса да матысса мортсӧ. Ӧд быд чукыр — тайӧ сылӧн олӧмлӧн кутшӧмкӧ пас. Кымын вой сійӧ эз узьлы, кор челядь вӧліны ичӧтикӧсь да тшӧкыда висисны. Мыйтта сьӧкыдлун усис сылӧн нэм вылӧ, ставсӧ тайӧс гижӧма чужӧм вылас.

Чоя-вока дзик оз мунны ӧта-мӧд вылас. Катя — сизим арӧса смоль сьӧд юрсиа нывка. Мукӧддырйи йӧзыс весиг шмонитӧны, тайӧ нылыс пӧ чиган доддьысь усьӧма. Таво сійӧ ветлӧдлӧ нин школаӧ, велӧдчӧ первой классын. Евлоглы квайт арӧс, сійӧ нӧк кодь еджыд юрсиа. Кӧть оз на велӧдчы, но нёль арӧссянь нин лыддьысьӧ, и зэв окотапырысь. Чоя-вока зэв нэриникӧсь, но тушанас ас коддьӧмсьыс оз кольччыны.

Катя да Евлог ӧта-мӧдсӧ вежлалӧмӧн лыддьӧны ыджыд мамлы мойд. Бать луннас на кытчӧкӧ довгис сиктӧ аскур юны, мам рытнас муніс сійӧс корсьны.

— Ыджыд мам, а кор ми эгӧ на вӧлӧй, сэки кыдзи овлінныд? — мудзис лыддьысьны Евлог да вештіс бокӧ небӧгсӧ.

— Сідз жӧ и олім. Сӧмын сэки некутшӧм колкозъяс эз вӧвны, быдӧн ассьыс овмӧс кутіс. Няньыд ставыслӧн тырмымӧн вӧлі, некор эгӧ тшыгъявлӧй. Дерт, прӧстӧ эг овлӧй, пыр мырсим-уджалім. Дас кык кукъя-мӧска да кык вӧв видзим. Дӧратӧ асьным жӧ кылім. Кӧмкот и паськӧм — ставыс ас киӧн вӧчӧмтор. Пуксьӧмӧн сёйны эгӧ эштылӧй. Коммунистъясыд тай став олӧмнымӧс путкыльтісны.

— Мыйла нӧ сы мында скӧттӧ видзинныд?

— Куйӧд вӧсна, мед няньыд бура воас. Няньын и олӧмыс да.

— А ыджыд батьным нӧ кутшӧм вӧлі, батьӧ кодь жӧ скӧр?

— Эз, сійӧ шань вӧлі, некор эз лёксьыв. Дема Миш Прокӧӧн шулісны. Кулакалӧм бӧрад сьӧкыд олӧмыд пуксис да эз жӧ кузь нэм коньӧрлы пет-а.

— Кыдзи нӧ кулакалісны? — чуймис Катя. — Плешкас кулакӧн вачкалісны али мый?

— Эз, — нюмдыштіс ыджыд мам. — Колкозтӧ заводитісны лӧсьӧдны да оз вӧлі сэтчӧ пыр ыджыд батьыд, вот сыысь шуисны миянӧс кулакъясӧн, овмӧстӧ гижавны локтісны, а гижнысӧ нинӧм. Весиг узьлан кӧлуйыд прамӧйыс эз вӧв. Няньыд сӧмын мый вӧлі жытникад да скӧтыд, сійӧ и став озырлунным. Скӧттӧ колкозад нуисны. Ӧти мӧс да ӧти вӧв колисны сӧмын. Быд ногыс тешитчылісны. Коркӧ Кирӧ Семӧ вайис кутшӧмкӧ гумага, асьныс, вӧлӧмкӧ, лӧсьӧдлӧмаӧсь, корӧны пӧ тэнӧ сельсӧветӧ Веждінӧ, колӧкӧ, пуксьӧдасны. Лэччылам пӧ ӧтлаын. А Кирӧ Вась гӧтыр меным бокӧ тойлӧ: «Семӧыдлы няньтӧ кӧсйысь да сійӧ тэнӧ доръяс». Лэччим Веждінӧ Семӧыдкӧд. Пырим калидорас сельсӧветад да пуксим, шыӧдчыны некод дорӧ огӧ лысьтӧй. Лун джын пукалім, некод миянӧс оз кор. Сэсся кутшӧмкӧ прамӧй морт и шыасис: «Мый нӧ ті тані пукаланныд?» Ме и вочавидза: «Ог тӧд, то тай кутшӧмкӧ гумага вайисны, татчӧ корӧмаӧсь. Лыддьысьнытӧ огӧ кужӧй-а». «Ноко, вайлы меным сійӧс». Босьтіс, видзӧдліс, да и юалӧ: «Коді тіянлы тайӧс вайис?» «То, Семӧ сетіс». А Семӧыд мекӧд орччӧн пукалӧ, сэтшӧм жӧ йӧй. Сійӧ и шуӧ: «Кутшӧмкӧ Пожӧгса тай вӧлі Веждінсянь кайӧ да тшӧктіс сетны талы». «Мунӧй гортаныд, некод тіянӧс эз корлы». Бӧр ковмис подӧн шлапкыны кызь вит верст.

Регыд мысти сэсся и сотчим. Татысь гӧра вывсьыд став керкаыс тшынйыв кайис. Орчча керкаыс Степан Мишлӧн ӧзйис, ме чепӧсйи вала. Пока ва гозтӧ гӧра йылад катӧді, он нин вермы вӧлі кусӧднытӧ. Дзескыда керкаясыд сулалісны да… Сӧмын вольпась кӧлуй удиті петкӧдны. Кӧбрег гуын кӧзӧд вылын ведра вый вӧлі да сійӧ нинӧм абу лоӧма. Тӧлыд кыптіс и муртсаӧн мый ыджда короминаяс биыд нюлыштіс. Сэсся кыйсьысь йӧзыд уна пуля-пороктӧ лӧсьӧдлӧмаӧсь да кыдз тай гындыны-лыйлыны кутіс, керъясыд ӧтарӧ-мӧдарӧ сідзи и лэбӧны.

— А тӧлыс ӧмӧй оз кусӧд бисӧ? — чуймис Евлог. Сійӧ унаысь нин заводитліс биасьны да тӧдіс, мый тӧлыд пыр кусӧдӧ истӧг тувсӧ.

— Ыджыд биыд тӧла дырйиыд сӧмын ёнджыка ломзьӧ. Мужикъяс некод эз вӧвны, ставнысӧ нуисны кер кылӧдны. Спира Игор петалӧма Нюмыдсянь Кушашорӧ да сэні висьталӧмаӧсь, Дема пӧ сотчӧма. Воӧмаӧсь гортад, муюр йылӧ петӧмаӧсь да гӧра вылыд куш. Мый керан? Олыштім ыджыд батьыдлӧн вок — Дема Миш Илля ордын. Пӧрӧдім вӧр выль керка вылӧ Изъяёль бокысь, а Кирӧ Вась кер бунтад ӧзтӧма. И миян бунтӧ, и Степан Миш бунтӧ. Но уль керъяд абу кутчысьӧма, бӧр кусӧма. Тулыснас ытва дырйи кылӧдім вӧртӧ да кыскалім. Степан Миштӧ весиг та бӧрын эз сибӧдны миянладорас, торйӧдчыны ковмис сылы, шор сайӧ выль керкасӧ лэптіс, матын мед некодлӧн нин стрӧйбаыс эз ло. Ыджыд батьыд Кук ю бокын кыйсис, дзебсясис, мед оз пуксьӧдны. Ыстыліс на кыксё шайт, прӧмыстӧ вузалӧма да, а сэки тайӧ зэв ыджыд деньга вӧлі. Сютӧ уна ӧзим вылад кӧдзлім, аминь бура воис да сы вылӧ и стрӧитчим. Сэки ветлӧдлісны плӧтникъяслӧн артельяс, йӧзыдлы уджалісны. Ӧтияс тшуписны, мӧдъяс вӧчисны пытшкӧс уджъяссӧ. Кӧсйим ӧкмыс пельӧса керка лэптыны, но сюсь йӧз велӧдісны, мед дзӧляджыка вӧчам. Ыджыд керкатӧ пӧ сельсӧвет улад пыр и босьтасны тіянлысь, кыдзи кулакъяслысь. Сідзи и вӧчим, кӧть ичӧтик да ляпкыдик, но юр сюянін коли, и миянӧс эз вӧрзьӧдны сиктсьыд. Вермисны на ӧд кытчӧкӧ нуны став семьяӧн. Нӧшта на вӧлі шуӧны, асьныд пӧ ӧзтінныд.

— А мыйла йӧзыс сэтшӧм лёкӧсь? — юаліс Катя. — Со Кирӧ Васьыс ӧзтылӧма кер бунтад, а мыйла ті сылысь керкасӧ энӧ сотӧй?

— Йӧзыдлы лёктӧ вӧчны некор оз ков, грек.

— А сылы абу грек?

— Грек эськӧ да… Васьыдлы ӧд таысь бурыс оз жӧ ло. Эз на ӧд куш кер бунтад ӧзтыв. Уна лёк на сыысь кындзи вӧчис. Зэв бур пон вӧлі ыджыд батьыдлӧн. И друг кытчӧкӧ вошис. Коркӧ сэсся выль керка гӧбӧчысь сюри. Виӧма да сэтчӧ шойсӧ шыбитӧма. Вӧв на вошліс. Сійӧ колкозъясӧдзыд на вӧлі. Бур вӧв, ён, мича, скачитны кутас да быттьӧ лэбӧ, кокыс муас оз инмыв. Кык чибӧ миян пыр ӧтлаын олісны. А Кирӧ Васьыдлӧн сэки вӧлыс лёк ног лоліс. Вайӧмаӧсь турун, пыртӧмаӧсь вӧла-додьтӧ сараяд, а асьныс пырӧмаӧсь керкаас. Сы кості вӧлыд кыдзкӧ усьӧма ыджыд лясни розяд да джагалӧма. Коланінад миянлысь корлывлісны. Ыджыд батьыд некор эз йӧртлы, а найӧ миянӧс тадзи «аттьӧалісны». Вӧлыдлӧн шойыс сюри Зурган Ёль сёнысь, кырнышъяс петкӧдлісны. Прокӧ дзик та понда кайліс Помӧсдінӧ тӧдысь дорӧ, сійӧ кӧшӧ ва кисьтас, нимкыв лыддяс да сэні ва пытшкас тыдалӧ, мый юалан. Лок, пӧ, видзӧдлы, корӧма тӧдысьыд. Ыджыд батьыд видзӧдлӧма да зэв бура аддзӧма, Кирӧ Микол вӧвсӧ домӧдыс кутӧ, а Кирӧ Вась ружьеӧн метитчӧ. Прокӧ кӧсйӧма синмас мыйӧнкӧ чуткыны да тӧдысьыд абу лэдзӧма. Сэки эськӧ Кирӧ Васьыд синтӧммис. Первой зэв ёна вӧвсӧ нӧйтӧмаӧсь, мед кулас, но абу кулӧма, сэки лыйӧмаӧсь. Йӧзыд тай тӧдлӧмаӧсь жӧ. Ньӧжйӧникӧн сёрӧнджык ставыс кывсьӧ.

— А мыйла нӧ Кирӧ Васьыскӧд сёрнитанныд? — чуймис Евлог. — Ме эськӧ сыкӧд та бӧрын эг весиг шыасьлы.

— Кыдзи нӧ ӧти сиктад олігад он сёрнит? Быть сёрнит. Да и оз ков лӧглунтӧ чукӧртны сьӧлӧмад, аслыд сьӧкыд лоӧ. Эз куш миянлы сійӧ лёксӧ вӧч, став сиктсаыслы. Асыввожӧ локтіс олӧм вылӧ ӧти мужик, нимыс вӧлі Рӧман. Стрӧитіс керка, кӧсйис овмӧдчыны. Кирӧ Васьыд кыйӧдӧма, кор сійӧ гортас оз ло, петкӧдлӧма керкасьыс бурджык кӧлуйсӧ да и ӧзтӧма. Ыргӧн тазъяс, ыргӧн мыссян дозъяс гортас ваявлӧма. Рӧманлы ковмис бӧр кайны гортас — Пожӧгдінӧ. А местасӧ, кытчӧ сійӧ лэптыліс керкасӧ, ӧні на Рӧманӧн шуӧны. Кутшӧмкӧ Кирӧ Васьыслӧн сьӧлӧмын сы мында лӧглун йӧз дорас поздысьлӧма, быдӧнлы вежалӧ, век кажитчӧ, мый сыысь бурджыка олӧны. Колкоз дырйиыд нин Педӧр Ӧлеш босьтлӧма вӧв пес вайны, рытнас бӧр конюшняад вайӧдӧма. А Кирӧ Васьыд конюкаліс, и черӧн керыштӧма вӧлыдлы мышкас да висьталӧма, то пӧ мый вӧчӧма Ӧлешыд, колкознӧй вӧвтӧ кералӧма. Ладнӧ, утшитель вӧлі сэки, Василий Петрович да сійӧ дорйис, чуйдіс ветлыны пес ваянінас. Педӧр Ӧлеш кӧ пӧ керыштіс, вирыд места вывсьыд сюрас. Мунасны, ветлӧдласны-видзӧдаласны, а вирыд некӧн абу. Мӧдысь бара жӧ колкоз му вывсьыд сю кольтаястӧ сюялӧма Педӧр Ӧлешлы гидас, мед морттӧ пуксьӧдасны. Но Дарья рытнад казявлӧма, кузь мужик пӧ кольтаяссӧ вӧлі новлӧ, а Ӧлешыд ляпкыд тушаа. Мыйсӧ сӧмын эз вӧчлы… Вӧвнымӧс лэччӧдіс Веждінӧ, налогтӧ пӧ абу вештӧмныд, сӧліс вылас и лэччӧдіс. Велӧдчытӧм йӧзыд нинӧм огӧ гӧгӧрвоӧй-а. Оз вӧлӧм миянсянь нинӧм и ков, ставыс нин мынтӧма сентябр тӧлысьын вӧлі. Сёрӧн пӧ мынтӧмныд, шуисны да ыджыд батьтӧ пуксьӧдісны. Ме пинясьны куті да менӧ пывсянӧ йӧршитлісны. А Прокӧӧс Воркутаад нуисны кӧрт туйтӧ нюжӧдны. Да ладнӧ, вӧралысь морттӧ индӧмаӧсь байдӧг кыйны. Уна вӧлӧма байдӧгыд сэні. Ёна начальствотӧ пӧтка яйнад и вердӧма, да и ачыс ловйӧн бӧр воис, дерт, висигтырйи нин, кокъясыд ставыс шогмытӧмӧсь, лӧмалӧмаӧсь, эз и бурдлыны кувтӧдзыс. Чорыда нин висис, а Чуркйын лэч туй вылын ёна на кыйсис. Вӧр керкаын и оліс, ме вӧлі кайла прӧмысысла да Веждінӧ лэччӧдла, сдайта, кутшӧмкӧ гумага меным гижасны да и ставыс. Весиг нянь карточкатӧ эз сетлыны. Катӧда Прокӧлы кач сорӧн пӧжалӧм няньтӧ, тасьтіӧ пукта да паньӧн няньтӧ панялӧ. Шуас вӧлі, кувтӧдз сюрлас оз бара прамӧй нянь сёйны-а? Няньыд абу, картупельыд оз во, ёна и ковмис тшыгъявны. Лэч туйыд и дорйис тшыглы кулӧмсьыд. Кирӧ Вась вӧлі кайлӧма вӧр керкаад да тшамъясьыс вермытӧм мортыдлысь солалӧм сьӧлатӧ на гусялӧма. Тӧда пӧ, мый Кирӧ Вась, Прокӧ сэки шуис, но зыксӧ эз тшӧкты кыпӧдны. Со ӧд кутшӧм шань тіян ыджыд батьыд вӧлі. Мед пӧ эськӧ Пеклалы, тіян мамыдлы быттьӧ, кыйсьысь верӧс жӧ сюрас. Батьыд и кыйсьысь морт, да ӧбичаыс вот дзик шогмытӧм. Лэч туйтӧ ыджыд батьыд некодлы эз тшӧкты сетны, сьӧкыд кадад пӧ век нин доръяс. Ме на сылӧн кулӧм бӧрын ёна кыйси. А Кирӧ чукӧрыд сӧмын лёк вӧчисны. Кирӧ Семӧыс война кадад дӧваясыдлысь уна ыж на начкыліс. Вӧрӧ мунас пестерӧн, быттьӧ тшакла, а вайӧ яй. Мужикъястӧгыд бабаясыд шыасьнытӧ эз лысьтлыны-а.

— Сэсся нӧ найӧс асьнысӧ некод оз и вермы йӧзыдлы лёк вӧчӧмсьыд чирыштны? — юаліс Евлог.

— Кад воас да быдторйысь ковмас вочакыв кутны Господь водзад, Страшнӧй Суд вылад ставсӧ юалас. Ыджыд вески Енмыдлӧн эм да ӧтарас лёксӧ тэчас, а мӧдарас бурсӧ, ставыс кутас тыдавны, коді кутшӧм морт, лёксӧ унджык вӧчлӧма, али бурсӧ. Коммунистъясыд мучитчыны кутасны, оз вермыны кувны, муыс оз примит, да бӧрдӧмӧн кевмыны мӧдасны: «Изъясӧй дай гӧраясӧй, путкыльтчӧй ті миян вылӧ, мед ми кулам». Вичкоястӧ тупкалӧмтӧ да кисьтӧмтӧ, йӧз вылад тешитчӧмтӧ Господьыд казьтыштлас на налы. Сійӧ ӧд быдтор вермӧ. Кутшӧм сьӧкыда ті — чоя-вока висинныд, этша и кевмысьлі ме, мися, кияссӧ, кокъяссӧ миян челядьлысь, Господьӧй, коль жӧ. Катяӧс кык тӧлысь висьӧдіс, и зэв сьӧкыда, быдсӧн вӧлі лыясыд лутшка-лотшкакывны кутасны, сэтшӧма топӧдліс. Евангелльӧтӧ восьтлім да уси: «Господьлысь кӧ коран, быдсяма висьӧмсьыс сійӧ вермас бурдӧдны». Евлогӧс кокньыдджыка нуӧдіс, но кузьджыка, во чӧж.

— А меным мый усис Евангелльӧсьыд? — еджыд юрсӧ кыпӧдіс Евлог.

— Ог нин помнит, но тшӧтш зэв буртор. Быд ногыс старайті ме тіянӧс, кодлысь мый кывла, сідзи и бурдӧда. Век бурӧн, некор эг горӧдлы, эг ёрччыштлы. Мукӧдыс ӧд тай весиг матькӧны лёк ног челядь вылас да…

Недыр чӧв олыштісны, кывзыштісны пач трубаын лёкысь омлялысь тӧвсӧ.

— Со кутшӧма тӧлалӧ. Кык ангел ӧд кутӧны тӧвсӧ чеп йылын. Неуна кӧ личӧдыштласны, сэки ёна пӧльтӧ. Водзті му вылад став йӧзыс вӧліны шаньӧсь, эз гусясьлыны, эз ӧта-мӧдыслы лёк вӧчны, кытчӧдз Сӧтанаыд эз лок. Ачыс сійӧ коркӧ тшӧтш вӧлӧма ангел да пыр вӧлӧм дӧсадитчӧ Господьыдлы, оз кывзысь, лукавитӧ. Сэки Енмыд скӧрмас да и шуас, мед пӧ преисподняӧдзыс усян. И усяс, но кор воӧма сійӧ му вылӧдз, «Аминь» шуӧма да пернапас чӧвтӧма, и ӧшйӧма, абу водзӧ усьӧма. Сійӧ кадсяньыс йӧзыд лёкмисны, ӧта-мӧдсӧ виавны кутісны, войнаясыд лоисны. Лукавӧйыд тойлӧ бокас, тшӧктӧ лёктӧ вӧчны.

Ывла вылысь кыліс гораа сьылӧм: «Шумел камыш…!»

— Со тай, батьыд да мамыд, буракӧ, локтӧны. Вай жӧ, челядь, кайӧй пӧлатяд да энӧ мыччасьӧй, олӧй сэні гусьӧникӧн, шы ни тӧв. Ме эськӧ пуртъяссӧ дзеблалі да… «Живӧй помощтӧ» вот мамыдлӧн эз ло лыддьӧмыд да мед кӧть оз нин ёна странзьы.

Ен джаджйын тетрадь лист вылын мамыслӧн гижӧма молитва «Живӧй помощ», сійӧс мамыс лыддьывліс батьыслӧн юигъяс дырйи. И молитваыс отсавліс. Кор сійӧс лои куимысь лыддьӧма, сэки бать кутіс асьсӧ лӧня, эз лёксьыв. А вунӧдлісны кӧ, кыдз сӧмын эз тешитчывлы семья вылас Митрей. Дерт, лыддьынысӧ вермис сӧмын мамыс. Катя да Евлог ки помысь гижӧм молитвасӧ эз гӧгӧрвоны. Ыджыд мам лэччӧдіс гӧбӧч вылысь лампасӧ да сувтӧдіс пызан вылӧ. Гурйыв воссис ӧдзӧс, керкаӧ йӧла руӧн ылькнитысь кӧдзыдыскӧд тшӧтш пырисны бать да мам.

— А ночка тё-омная-а была-а! — мый юрас гӧлӧс сьыліс бать. — Но, гортӧ воим! Тьӧща, кӧні тэ? Гортӧ воим! Гортӧ!

— Но, воинныд кӧ и бур, — кайтыштіс ыджыд мам.

— Кирӧ Микол Павел, яндысьтӧм бугыльыд, кыкысь менӧ ордйис. Ставныслы кисьталас, а меным оз, быттьӧ оз аддзы, мый менам стӧканӧй куш. Йӧзыд ӧтчыд юисны, ме сідзи пукала, сэсся и мӧдысь юисны, ме бара дьӧбӧн коли. Кӧсйи эськӧ чеччыны пызан сайсьыс да петны, но пыдісяньыд бур йӧзсӧ эз нин вӧв окота вӧрзьӧдны места вывсьыс. Нинӧм эг шу, сідзи лӧня и олі. Час, коркӧ ме сылы, дявӧллы, казьтыштла на тайӧс. Этадзи став йӧз водзас менӧ бесчеститіс!

— Но, мед, омӧльджыка коддзин, — шуыштіс мам.

— А мый вылӧ нӧ, сідзкӧ, корліс гортӧдз волӧмӧн? Сьмекайтчыны ме вылын али мый? Та вылӧ нинӧм вӧлі и ветлыны. Тӧді кӧ, эг мун! Нинӧм вылӧ! Вай, Пекла, мыйкӧ сёйны вайышт, дзик вир тшыг тайӧ гӧститӧм бӧрад.

— Час, час, шыд со чӧвта нин.

Пекла вайис пызан вылӧ тасьтіын шыд, лӧсьӧдіс нянь.

— Вай, сёйышт, Митюк, да водам.

Бать надзӧникӧн сёйис, панясигмозыс пыр быд ногыс кулитіс Кирӧ Микол Павелӧс.

— Со ӧд мый мекӧд вӧчис Павелыд, быттьӧ кирзӧвӧй сапӧгӧн няйтӧ тальыштіс да нӧшта каблукнас лойыштіс. Тэнад другыд, … мать!

— Кутшӧм друг? Вай эн лӧсьӧдлы нинӧмабусӧ!

— Да? Ме лӧсьӧдла!? А он помнит, кутшӧм письмӧ тэ гижлін, кор ме Воркутаад пукалі? Ӧні пӧ ме тэнсьыд водзӧстӧ босьта! Но, мый, босьтін? … мать, Пекла! — бать мый вынсьыс камӧбтіс кулакнас пызанӧ. Лампа чеччыштліс места вылас, стеклӧыс уси да жугаліс. Би кусі. Керкаын лои сап пемыд.

Катя да Евлог дзебсисны шебрас улӧ, кутчысисны ӧта-мӧд бердас, оз лысьтны гӧлӧс сетны. Катя шытӧг бӧрдіс. Евлоглӧн полӧмысла морӧсас сьӧлӧмыс сідзи и чеччаліс, гындіс гораа-гораа, детинкалы кажитчис, мый батьыс кылас сьӧлӧмыслысь тіпкӧмсӧ да кыскыштас сійӧс кокӧдыс пӧлать сэрӧгысь.

— Вай биась ӧдйӧ, б… чужӧм! Нинӧм ог аддзы сэні!

Пекла кималасӧн пыраліс гӧбӧчӧ, корсис сэтысь выль лампа стеклӧ. Гирснитіс, кылӧ, истӧг тувйӧн. Керка пытшкӧс бӧр югзис. Мам корӧсьӧн чышкис джоджысь жугласьӧм стеклӧторъяс, чукӧртіс совокӧ да койыштіс лӧканьӧ.

— Поздысьӧмаӧсь татчӧ эня-ныла, кык курва! — водзӧ видчис ыджыд гӧлӧсӧн Митрей.

— Ме нӧ мый нин тэныд лёксӧ вӧчи? — эз вермы терпитны да шыасис гӧбӧч вывсянь ыджыд мам.

— Ыджыд мамук, эн шыась, — бӧрдігтырйи пӧлатьсянь джын гӧлӧсӧн лӧвтыштіс Катя.

— Тэ эськӧ, тьӧща, ланьт да! Этатшӧм лёк нылӧс чужтӧмыд да!

— Тэнад тай, сэтшӧм мичаыслӧн да бурыслӧн, вежыд на петлӧма-а, — эз ланьт ыджыд мам.

— Дугды, колӧкӧ тьӧща-а! Лёк ӧд лоӧ!

— Эн повзьӧдлы, аддзывлім нин тэ коддьӧмъястӧ! Бабаяс вылад тешитчынытӧ велалӧма да, быттьӧ сійӧ и эм! Он кӧ кут лӧсьыда овны, ӧдйӧ на бӧр Воркутаад гири-люки нуасны!

— Мамӧ, Ен могысь, эн пинясь! — дугӧдны заводитліс Пекла.

— Дерт, чӧв овны кута та водзын! Локтіс кыськӧ, овмӧдчис менам керкаӧ да ыджыдалӧ! Аслыд первой лэпты да сэні ёна ыждав!

— Ланьт, колӧкӧ, тьӧща, виа ӧд! — Митрей уськӧдчыліс пач водзӧ, корсис пурт, но эз аддзы. Чатӧртліс юрсӧ матичлань да кватитіс сэтысь кык ствола ружье.

Ыджыд мам пуксис гӧбӧчвыв дорӧ, кутчысис кинас пӧлать пӧвйӧ да ньӧти повтӧг водзӧ пинясис батькӧд:

— Лый, антикрист! Вожасин миян юр вылӧ, мисьтӧм чужӧм! Кутшӧм грекысь сӧмын Господьыс тэнӧ миянлы кӧвъяліс-а?

— Ланьт, тьӧща! Лыя ӧд, б… буду, лыя!

Пекла уськӧдчис Митрей дорӧ, кутчысис ружьеас, кыскыштіс асланьыс, но мӧдыс тойыштіс сійӧс, лэптіс ружьесӧ, метитчис ыджыд мамлы. Евлог кинас вомсӧ тупкӧмӧн, мед оз горӧдсьы, гусьӧникӧн син пӧвнас видзӧдіс пӧлать дорсянь. Батьыс вӧлі сэтшӧм страшнӧй чужӧма, сьӧд синъясыс сувтсаӧсь, паськыда восьтӧм горзысь вомсьыс цингаӧн сёйӧм пинь анъяссяньыс чурвидзисны кузь пиньяс. Катя гусьӧникӧн шӧпкӧдіс:

— Ыджыд мамук, донаӧй, эн пинясь!

Митрей октіс кыкнан куроксӧ, метитіс ыджыд мамлы юрас да личкыштіс пезьдан вылӧ. Ружье чокнитіс. Евлог кокнялӧм сьӧлӧмӧн гӧгӧрвоис, мый патронсӧ стволас батьыс абу сюйӧма. Пекла бара уськӧдчис верӧсыс дорӧ, кутчысис ружьеӧ да кевмысяна гӧлӧсӧн корис:

— Митюк, вай лӧньышт, эн зыксьы. Пӧрччысям да водам, аски ӧд удж вылӧ колӧ мунны.

Кыдзкӧ-мыйкӧ Митрей сетіс босьтны кисьыс ружьесӧ, Пекла пыр жӧ тойыштіс сійӧс крӧвать улӧ.

— Вай сэсся водам, Митюк, узьны пӧра.

— Час, куритча да вӧлисти, эн тэрмӧдлы. Этатшӧма скӧрмӧдасны б…яс!

Челядь пӧлатьын пыр на тіралісны, эз вермыны лӧньӧдны повзьӧм сьӧлӧмъяссӧ. Чоя-вока куйлісны кутчысьӧмӧн да сыркъялісны, ньылалісны сола синвасӧ. Ыджыд мам нюжӧдчис жӧ гӧбӧчвылӧ.

— Гожӧмнас ме, йӧйыд, дас верст матӧ кыски Микол Павелтӧ, тэнсьыд другтӧ, дзик садьтӧм код вӧлі да. Колӧма эськӧ эновтны, мед сэні и морӧн лыйис.

— Вай пӧрччысям, водам да шойччыштам, — Пекла разяліс Митрейлысь кизьяссӧ, пӧрччӧдіс дӧрӧмсӧ, кыскис кокъяссьыс гын сапӧгъяссӧ. Гачсӧ бать пӧрччис ачыс.

Мам пӧльыштіс лампаысь бисӧ, керка пытшкӧс пемдіс. Бать крӧватяс нин куйлігӧн дыр на мыйкӧ броткис, матькис мам вылӧ, лыддьӧдліс сылысь «другъяссӧ».

— Вай узям нин, аски ӧд бара водз чеччыны, — шуыштіс Пекла.

— Ланьт, гырддзаӧн зӧрга да кулан! — ырыштчыліс, кылӧ, Митрей.

Кузяӧн сэсся лӧнис. Чоя-вокаӧс дыр на тірӧдіс, некыдз эз вермыны воны ас садяс, но медбӧрын унзільыс ассьыс босьтіс жӧ да челядь унмовсисны, сӧмын унйывсьыс гежӧдика черӧбтывлісны. Ӧтар бок вывсьыс мӧд вылас дыр на бергаліс ыджыд мам, ниртіс гӧбӧчвывсӧ, но коркӧ и сійӧ ланьтіс. Сӧмын вой тӧв пыр важ мозыс омляліс пач трубаын да кояліс содз тыръяснас посни лым чиръяссӧ асылӧдз унмовсьӧм сикт вылӧ.