ТУРУН ОШ


Войбыд зэрис. То неуна лӧньыштлас. То бара ӧддзылас вынсӧ зэвтыштӧм бӧрын. Сэки гырысь зэр войтъяс скӧрпырысь заводитӧны таркӧдны ӧшинь стеклӧӧ. Зільӧны садьмӧдны гортын чӧскыда узьысьясӧс. Асывланьыс нин петіс чизыр вой тӧв. Тыдалӧ, кӧсйис разӧдны кымӧръяссӧ. Но шонді петӧм бӧрын сӧмын недыр кежлӧ воссьыліс енэжыс. И бара зэв улӧдз ӧшйисны руд кымӧръяс.

Вӧрад татшӧм кадад ёна лысваа. Кӧтасян и вылісянь, и улісянь. Но окотаыс быттьӧ тойліс менӧ. Шуи ветлыны тшакла орчча грезд весьтын пожӧма мылькъяс вылӧ, кытчӧ зэр бӧрад ёна петавліс и гӧрд гоб, и дона гоб. Сэк жӧ талун вӧрад, дерт, чӧв-лӧнь. Ӧдвакӧ кодкӧ окотитас кӧтӧдчыны. Мам эськӧ броткыштіс жӧ, васӧ пӧ сӧмын гортӧ ваян. Но эг нин пыдди пукты сылысь кывъяссӧ.

Медводдза пуяс сайӧ саялӧм бӧрын нин гӧгӧрвои, мый мамӧй збыль шуӧма. Тэрыба восьлалігад пу лапъяс виччысьтӧг резыштлісны менӧ фонтанысь моз ва войтъясӧн. Улісянь сідзжӧ кӧтасьӧм чӧдлач коръяс мыськалісны гачӧс, да ваыс йиджтысис нин сапӧг пытшкӧ. Но меным ставыс вӧлі веськодь. Сюся видзӧдалі гӧгӧрбок, оз-ӧ петкӧдчыны тшаклӧн выль петасъяс.

Недыр лысваа вӧрті келӧм бӧрын друг син улӧ уси кутшӧмкӧ ыджыд сьӧд мыгӧр, коді эз сулав места вылас. Сувтовкерлі быдсӧн да сюсьджыка видзӧдлі сэтчань. Мый нӧ тайӧ сэтшӧмыс? Кутшӧмкӧ пемӧс зэв зіля йирсис. То ли вӧв, то ли йӧра. Но вӧлыд вӧрад ӧдвакӧ пырас. Да и абу нин сійӧ миян сиктад. Йӧра вылӧ быттьӧ оз жӧ ёна мун. Сійӧ кузь кокъяса, джуджыд. А тайӧ ляпкыдик, но кузьмӧс. Друг сьӧлӧмӧй ыркмуні. Гӧгӧрвои, мый турун ошкӧд паныдаси. Вӧр дорас совхоз муяс вылын анькытш сора зӧр быдмӧ. Войнас, тыдалӧ, волӧма зӧр сёйны. А ӧні со чӧдйӧн да чӧдлачӧн чӧсмасьӧ. Быд во тадзи миян сикт дорӧ анькытш сора зӧръя муяс вылӧ ошъяс волывлӧны. Некодӧс нин тайӧн он шензьӧд. А тайӧыслы ӧні важӧн нин кад эськӧ пыдіджык вӧрӧ кевны. Но талун йӧзлӧн гӧлӧсъяс оз кывны. Ошкыдлысь чӧсмасьӧмсӧ некод оз торк. Нӧшта бур, мый тӧлыс пӧльтіс бокӧ да ошкыд эз кыв мортлысь дуксӧ. Та вӧсна эз казяв менӧ. Сэк жӧ сьӧлӧмӧй ёна тіпкис, быттьӧ кӧсйис чеччыштны морӧсысь. Шулӧны жӧ эськӧ, мый оз вӧрзьӧд турун ошкыд морттӧ. Но ӧд он тӧд, мый воас вӧрса кӧзяиныдлы юрас. Веськавлы сӧмын сылӧн лапаясӧ-а.

Дыр эг и мӧвпав. Видзчысьӧмӧн сайӧдчи пуяс сайӧ да ӧдйӧджык зіли вешйыны тайӧ местасьыс, бӧрлань видзӧдлывлігмоз. Ошкыд бӧрсянь эз вӧтчы. Гашкӧ, эз казяв. Гашкӧ, пӧтіс да та вӧсна бур сьӧлӧма вӧлі. Да и ёна-ӧ ме кола сылы, сылӧн аслас тӧжд-мог. Колӧ кузь тӧв кежлӧ пӧткӧдчыны, гос чӧжны. Но век жӧ, кӧть и мӧдлаын нин келалігӧн, кӧть и этша сюри выль петӧм тшакыс, кыдзкӧ деливӧ вӧлі сьӧлӧм вылын. Оз тшӧкыда удайтчыв аддзысьлыны вӧрын медъён, медся аслыспӧлӧс, гашкӧ, и медся страшнӧй пемӧскӧд, код йылысь сы мында нин висьталӧма да гижӧма. Оз ӧд прӧста сійӧс нимтыны вӧрса кӧзяинӧн. Сэсся кӧть и шуӧны миянын тайӧ зверсӧ турун ошкӧн, а быдсямасӧ жӧ ӧд сійӧ сёйӧ. А сюран кӧ рӧкыд вылӧ сы шӧрӧ, вермас и тэнӧ тшӧтш ӧбӧдитны.

Бӧрын нин сиктсаяслӧн висьтасьӧмъяс серти лои гӧгӧрвоана, мый тайӧ ошсӧ унаысь нин аддзылӧмаӧсь. Оз пӧ нин сэтшӧм ёна ӧтдортчы йӧзсьыд. Дерт, кынӧмыд кӧ сюмалӧ да сиктбердса муяс вывсьыд пӧтӧсаджык нуръясянтор сюрӧ. Збыльысь, Паль гӧгӧрса вӧръясад ошъясыд паськыда овмӧдчӧмаӧсь. Сиктса пӧшти быд олысь, коді ветлывлӧ вӧрӧ, коркӧ да коркӧ аддзывлӧма тайӧ зверсӧ.

Шонъянӧй батьлӧн висьталӧм серти, коркӧ сылы весиг лоӧма котӧрӧн пышйыны вӧрсьыд пияна ошкӧд паныдасьӧм бӧрын. Муртса абу шыбитӧма наберушкасӧ. Тайӧ вӧлӧма вӧрбердса муяссянь неылын. И мамным тшӧтш вочаасьлӧма ошкыдкӧд син на син. Сувтіс пӧ меным воча да воддза лапаяснас мурзігтыр шенасьӧ, гыжъяснас сяркӧдчӧ. Тыдалӧ, повзьӧдны кӧсйӧ да вӧтлӧ ас дорсьыс. Мамӧй повзьӧм вӧснаыс сідз жӧ абу слӧймӧма котӧртны кытчӧкӧ. А ошкыд кӧ вӧтчас? Сувті пӧ сылы паныд, сідз жӧ пӧ шенася киясӧн да шуала: батюшкоӧй, мун татысь, мун, ми ог мешайтӧй ӧта-мӧдлы, разӧдчам чӧла. И ошкыд пӧ збыльысь бергӧдчис да муніс.

Йиджтысис паметьӧ и миян сиктса ӧти аньлӧн висьтыс. Сійӧ аддзылӧма ошсӧ челядь дырйиыс, кор кӧмтӧм кокӧн на ветлӧдлӧма. Вӧлӧма тайӧ войнаӧдз уна дас во сайын. Крестьянскӧй мӧсъясыд сэки и вӧрті тшӧтш, вӧлӧмкӧ, келалӧны. Ӧтчыд ӧти кӧзяинлӧн мӧскыс оз во гортас. Мунасны корсьны вӧрӧ. Ылысянь нин кыласны баксӧм да буксӧм шыяс. Чайтасны, мый мӧскыд ӧшкӧд гуляйтӧ. Матыстчасны да аддзасны: ыджыд ош йӧртӧма кӧзяиныдлысь мӧстӧ медся понӧляинас да патрайтӧ сійӧс выліас вожасьӧмӧн. Мӧдыс нинӧм нин оз вермы вӧчны да сӧмын нораа баксӧ. Но уна йӧзтӧ аддзӧм бӧрын пышйӧма ошкыд. Абу смелмӧдчӧма уськӧдчыны на вылӧ. Кӧзяинлы кольӧма сӧмын джынвыйӧ нин ловъя мӧслысь голясӧ вундыны. Жаль эськӧ, да мый сэсся вӧчан.

Медся омӧльыс, дерт, кор паныдасян пияна ошкӧд. Ен мед видзас таысь. Мам ошсянь быдторсӧ позьӧ виччысьны. Сійӧ ассьыс ловсӧ сетас, мед сӧмын быдтасъясыс дзоньвидзаӧн колисны. Ӧтчыд со тадзи жӧ ас сиктысь кык мужичӧй, пищаляӧсь, виччысьтӧг паныдасясны буретш пияна ошкӧд. Ӧтиыс дзик орччӧн ош пияныдкӧд веськалас. Мӧдыс ылынджык лоӧ. Ёртсӧ мездӧм могысь кыкысь лыяс мам ошкыслы. Но, тыдалӧ, оз бура веськав. Ошкыд тӧкӧтьӧӧн суӧдас сійӧс да чашнитас ружйӧсӧ. Ог тӧд, кыдзи сэки кык ёртлы ловйӧн удайтчӧма кольны. Гашкӧ, Енмыс кыліс налысь шыӧдчӧмсӧ. Но, дерт жӧ, мам ош челядь дорас тэрмасис да сійӧн эновтіс йӧзӧс. Со ӧд кыдзи овлӧ.

Дерт, водзджык ошъясыдлы бурджык вӧлі. И вӧртӧ эзджык вӧв сэтшӧма пазӧдӧма. И нуръясянторйыд сюрӧджык вӧлі. Но кымын водзӧ, сымын тшыгӧмджык налы. Пыр ылӧджык и ылӧджык, вӧрлӧн медся ылі гусяинъясӧ писькӧдчӧ мортыд. Некытчӧ лои дзебсьыны зверлы. Да и сёяныд сылы эзджык кут сюрны. Сы вӧсна, мый урӧсмӧ да гӧльмӧ вӧр-ваыс. Со и ёнджыка кутіс сибӧдчыны весиг тайӧ зэв сюсь да быдторйысь видзчысьысь зверыс морт дінад. Гожӧмъясын пыр тшӧкыдджыка сійӧ ветлӧдлӧ сиктъяс гӧгӧр. Ӧткымынӧн, гашкӧ, чайтӧны, мый регыд и киад кутас сетчыны. Но ӧд тайӧ вӧрса звер. И медводз, дерт жӧ, видзчысьны сыысь колӧ. И ньӧти ог кӧсйы, медым сійӧ овмӧдчис миянкӧд орччӧн. Сэки тайӧ зверыс оз нин ло ошкӧн. Мӧдарӧ, колӧ эськӧ ёнджыка тӧждысьны, мед тырвыйӧ дзоньвидзаӧн на колис миянӧс кытшалысь вӧр-ваыс. Мед ас кежысь, ас гортас ньӧти повтӧг оліс тайӧ вӧрса кӧзяиныс. Ӧд сытӧг и вӧрыс быттьӧ оз нин ло тырвыйӧ вӧрӧн. Ёна гӧльджык лоӧ сійӧ. Оз кут мыйкӧ тырмыны сылы. И мед жӧ эськӧ мыйкӧ кольӧ на и миян внукъяслы тайӧ зверсӧ казьтылӧм могысь.


Гижысь: 
Гижӧд
Турун ош
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1