ТУРИЯС ЛЭБӦНЫ
Ӧти арся лунӧ гортдорса лунвыв йӧрын ас чой-вок картупель керим. Асывсяньыс сулаліс зумыш да руа поводдя. Быттьӧ шогӧ вӧлі усьӧма вӧр-ваыс сыысь, мый сэтшӧм ӧдйӧ помассис шоныд да мича гожӧмыс, бара нин матыстчӧ трачкакылысь кӧдзыдъяса да чим еджыд лымъя тӧв. Та вӧсна миянлы, картупель керысьяслы, эз жӧ гораа варовитсьы. Быттьӧ топӧдіс мыйкӧ морӧстӧ.
Друг кытыськӧ вылісянь кутісны кывны нора шыяс: курлы-курлы, курлы-курлы. Лэптім юръяснымӧс, видзӧдлім ӧта-мӧд выланым да гӧгӧрвоим, мый миян весьтті зэв выліті лэбисны лунвывлань турияс да гораа прӧщайтчисны асланыс чужан муыскӧд. Жаль вӧлі эновтны войвывса ты-нюръяссӧ, кӧні найӧ сэтшӧм гажаа олісны гожӧмбыд. Радейтчисны, быдтысисны. И со ӧні ылі лунвылӧ бать-мамыскӧд ӧти кельӧбын лэбӧны нин быдтасъясыс. Мый найӧс виччысьӧ сэні? Кӧть эськӧ и он эновт ассьыд мутӧ. Но быть. Кӧдзыд тӧв вӧтлӧ гортсьыд. Со и шогпырысь горзӧны гырысь лэбачьяс зэв вылі енэжын.
А меным мыйлакӧ сійӧ здукас, турияслысь нора горзӧм-бӧрдӧмсӧ кылӧм бӧрын, юр вежӧрӧ уси тувсовъя ӧти вӧвлӧмтор. Зэв ӧдйӧ вӧлі туӧ ваыс. Ньылыштіс нин видзьяс, веретяяс да матыстчис важ мельничалань. Тайӧ кадас, кузь тӧв тшыгпырысь олӧм бӧрын, чери уськӧдчӧ вердчыны видзьяс вылӧ. Лэччим ёрткӧд веретяяс коласӧ кулӧмъяс вӧйтавны да виччысигмоз узьмӧдчим важ мельнича дорӧ. А поводдяыс быттьӧ нарошнӧ сераліс миян вылын. Вӧлі кымӧра. Пӧльтіс чизыр вой тӧв. Корсюрӧ енэжсянь киссьыліс катшашыдӧс. Татшӧм поводдя и овлывлӧ, кор йи кылалӧм бӧрын тувсов ваыс ылькнитӧ видзьяс вылӧ. Менам ёртӧй ёрис тӧвсӧ и васӧ. Ӧдвакӧ пӧ мыйкӧ сюрас тавой миянлы, майшасьӧмпырысь шуаліс сійӧ. Но ӧд асьным таысь мыжаӧсь. Окотаыс вӧтліс миянӧс гортсьыным шоныд вольпась вылысь. Мый сэсся вӧчан. Мед дзикӧдз эг турдӧй, пестім ыджыд коз пу улӧ бипур да пуксим шонтысигмоз. Рӧмдыныкодь нин кутіс.
И друг матысса неыджыд пожӧма яглысь шувгӧмсӧ да ытва гыяслысь сёлькӧдчӧмсӧ торкис войвывлань лэбысь турияслӧн горзӧмыс. Найӧ вӧлі лэбӧны улікодь нин. Мудз гӧлӧсъяс да бордъяснас надзӧник шенасьӧм серти тӧдчис, мый талун ыджыд кост венӧмаӧсь да нӧшта тӧв паныд. Ӧні найӧ, став сертиыс, корсисны, кӧні эськӧ позис шойччыштны асылӧдзыс. Но важ мельнича дорыд туриясыдлы, тыдалӧ, эз во сьӧлӧм вылас. Кӧсйисны водзӧджык лэбны.
И буретш тайӧ здукас, а вӧлі шонді пуксяндор, тӧлыс нӧшта нин ярмис да кутіс лёкысь косявлыны кымӧръяссӧ. Недыр кежлӧ кымӧр коластъясӧдыс тыдовтчыліс енэжтас сайӧ джынвыйӧ нин дзебсьӧм алӧйгӧрд шонді, коді сідзжӧ алӧй рӧмӧн мавтіс пессьысь турияслысь бордъяссӧ. Серпасыс вӧлі дзик мойдын кодь. Ми ёрткӧд эновтчим ставсьыс да вом паськӧдӧмӧн видзӧдім сы вылӧ, кыдзи мудзӧм турияс зілисны венны джуджыд гӧра вывсянь пӧльтысь тӧвсӧ, ӧстатки вынсьыныс нин шенасисны бордъяснаныс. Но яр тӧлыс бергӧдліс найӧс бӧр. И ӧтчыдысь, и мӧдысь, и коймӧдысь турияс зілисны вермасьны дурмӧм тӧвкӧд. Но сійӧ нӧшта на скӧрджыка вӧтліс туриясӧс гӧра горулӧ. Медбӧрын тайӧ мича, зэв ыджыд лэбачьясыс гӧгӧрвоисны жӧ, мый талун налы оз нин удайтчы водзӧ лэбны, да пуксялісны дӧзмӧмпырысь горзігтыр миян бипурсянь ылӧкодь, ва вылас.
Сӧмын вой шӧр гӧгӧрыс найӧ недыр кежлӧ ланьтӧдчылісны. Асъявылыс тӧлыс лӧнис да чизыр вой тӧв пыдди кутіс пӧльтны небыдик рытыв-лун тӧв. Руд кымӧръяс вӧснялісны да кытчӧкӧ вошисны. Воис мича асыв. Лов вылын пыр жӧ лои кыпыдджык да гажаджык. Шойччӧм турияс шонді петтӧдзыс на кыпӧдчисны сынӧдӧ да кутісны тувсов ва весьтын кытш бӧрся кытш вӧчигӧн качӧдчыны пыр вылӧджык и вылӧджык, быттьӧ аттьӧалісны татчӧс вадорсӧ сыысь, мый сійӧ сибӧдліс найӧс недыр кежлӧ ас дорас шойччыштны, вын-эбӧс содтыштны. Со турияс зэв нин выліті бӧръя кытш вӧчӧм бӧрын нимкодьпырысь гораа горзігтырйи мӧдӧдчисны войвывлань, кӧні найӧс виччысис чужаніныс. А ми ёрткӧд колльӧдім синъясӧн тайӧ мича лэбачьяссӧ да сиим налы бур туй.
Бӧрынджык нин ми шензьӧмпырысь сёрнитім сы йылысь, кутшӧм жӧ ёна кыскӧ войвылын чужлӧм-быдмылӧм лэбач-пӧткаӧс бӧр асланыс чужан муас. Ӧд быттьӧ оз омӧля тӧвйыссьы налы и ылі лунвылын, кӧні во гӧгӧр чӧж шоныд, кӧні тырмымӧн нуръясянтор. Ов да ов эськӧ сэні. Нинӧм йылысь ёнасӧ оз ков мӧвпавны. Ставыс эм. Но мыйӧн сӧмын бергӧдчас шондіыс гожӧмлань, пыр тшӧкыдджыка лэбач-пӧтка заводитӧны видзӧдлывлыны войвывлань, пыр ёнджыка гажтӧмтчӧны налӧн синъясыс сійӧ тыяссьыс, юяссьыс, нюръяссьыс, кӧні коркӧ чужлісны да быдмылісны асланыс тӧждысьысь бать-мамныслӧн бордъяс уланыс, кӧні медводдзаысь полӧмпырысь кыпӧдчылісны сынӧдӧ, кӧні сэсся и асьныс гозйӧдчылісны да заводитлісны быдтысьны.
А сійӧ мича тувсов асылӧ миянлы кулӧмъясӧ, быттьӧ менсьым ёртӧс нарошнӧ эльтӧм могысь, сюрис уна чери. Ӧд сійӧ оз нин вӧлі эскы, мый шуда лоӧ миян вадорӧ ветлӧмным. А ӧні нимкодьпырысь долис сы йылысь, мый быттьӧкӧ турияс асланыс бордъяс выланыс вайисны лунвывсянь мича поводдясӧ да отсалісны миянлы чери кыйны. Ог куж висьтавны. Гашкӧ и, збыль тадзи вӧлі.
И со ӧні найӧ тайӧ зумыш арся лунас «курлы-курлы» нора горзігтырйи быттьӧ кӧсйисны шуны, мый оз ас вӧляысь лэбны ылі лунвылӧ, мый воас выль тулыс и бергӧдчасны бӧр гортаныс, коді медся муса да дона налы. Турияслысь тайӧ аслыснога шог сьыланкывсӧ гӧгӧрвоим и ми, град йӧрын уджалысьяс. Небзьыштісны быдсӧн миян сьӧлӧмъясным тайӧ асьнысӧ зэв пыдди пуктысь лэбачьяслӧн прӧщайтчан шыясысь. Прӧщайтлӧй, шуим и ми ас кежысь, виччысям тіянӧс, донаясӧй, локтан тулыс бӧр.
