ТОМ КАД КАЗЬТЫЛІГӦН
Ичӧтдырся другыд торъя муса. Кор казьтыштан сійӧс — дум вылад усьӧ бӧрӧ кольӧм вояс. Кыдзи дӧра сумкаясӧн котравлім школаӧ, тӧвся лунъясӧ ас вӧчӧм лямпаясӧн иславлім Макар чойӧд. Гожӧмнас видзлім мӧс, гудыртлім гӧпъяс, кытчӧ ытва дырйи йӧрмылісны пань кузя сиръяс да нильӧг налимъяс. Кымынысь вӧлі купайтчам Йирвыв весьтын, сой мудзтӧдз ӧвтчам вугыр шатьӧн, медым кыйны гуринаясӧс да кельчиясӧс. Унаысь варччылас киясыд и кокъясыд. Ветлывлім лиасьны и коляоз сёйны, картуз тыр чукӧртлывлім гӧньӧ да шомкор.
Вунӧ ӧмӧй видзьяс вылын юр кыскалӧм, зорӧд бокын узьлӧм? Сьылӧмъяс да гажӧдчӧмъяс?
Ичӧтдырся другыд эм быдӧнлӧн. Эм сійӧ и менам. Торъялім ми сыкӧд уна вояс сайын. Война таын вӧлі мыжаыс. Миша служитіс кӧнкӧ Дальньӧй Востокын, а ме дорйи вӧрӧгысь кытшӧ босьтӧм Ленинград. Корсюрӧ вежласьлім письмӧясӧн, но аддзысьны удайтчис сӧмын война бӧрын нин, и то эз дзик пыр, а во нёль-вит мысти.
Кытчӧ нӧ вошины варччӧм кокъяс, пӧсь картупельӧн сьӧдасьӧм чужӧмъяс? Ме водзын сулаліс эз Мишка детина, а шӧр арлыда ыджыд да ён моряк. Сы вылын вӧлі югыд кизьяса сьӧд китель, бокас ӧшаліс кортик-пурт. Сук юрсисӧ вевттис мича фуражка, пельпомъяс вылас — зарни погонъяс. Чиныс майор.
Михаил Васильевич (майортӧ Мишканад яндзим нин шуны) локтӧма Измаил карсянь отпускӧ. Ми сыкӧд дыр ветлӧдлім Сыктывкар кузя, пыралім паркӧ, лэччылім пристаньӧ. Сёрниыс киссис, кыдзи зэр бӧрын жӧлӧб дорысь войтва. Казьтылім тӧдсаясӧс, рӧдняясӧс, жалитім найӧс, кодъяслӧн помасис олан туйыс война воясӧ, кодъяслысь сэсся некор нин ог кывлӧй ни сёрнияс, ни серамъяс.
Моряккӧд лӧсьыд мунны орччӧн. Михаил Васильевич быттьӧ оз моски кузя мун, а восьлалӧ парад вылын. Стройнӧй, пельк. Да, и военнӧй паськӧмыс сылы зэв ёна мунӧ, картина вывса кодь — дай ставыс. Нывъяс сы вылӧ видзӧдӧны гусьӧникӧн.
...Мӧд луннас Мишакӧд ми мӧдӧдчим вӧрӧ. Кыкнаннымлӧн пищальяс, мышкын ӧшалӧны мешӧкъяс. Асылыс вӧлі лӧнь да гажа. Гожся дзоридзьяс удитӧмаӧсь нин нярмыны, пуяслӧн коръясыс вижӧдӧмаӧсь. Муртса пырим вӧрӧ, Мишаӧс кодкӧ быттьӧ вежис. Воши сылӧн стрӧглуныс и стройнӧй походкаыс. Сійӧ то нетшыштас кутшӧмкӧ дзоридз, то кокнас ылӧдз чужъяс шапка пасьта пӧрысьмӧм тшак. Воас кӧ шор, чеччыштас вомӧныс, сэсся сьывны горӧдлас, лэбачьяс моз шутлялыштас гораа. Ме видзӧда сы вылӧ да дивуйтча. Ме водзын быттьӧ абу морскӧй офицер, а ар дас кыка — дас куима детинка.
— Ок, лӧсьыд, верма кӧ эськӧ сывйышта став пуяссӧ, — радліс гӧсьт. — Кӧнкӧ эмӧсь ӧмӧй ещӧ татшӧм гажа да муса местаясыс! Матӧ вит во ме эг аддзыв ассьыным коми вӧр-ва. Тӧдан кӧ, кутшӧма быри наысь гажӧй.
Чукля пипу вылӧ пуксис гӧрд чышъяна сизь, кытшовтіс пу гӧгӧрыс, сэсся заводитіс клёнгыны ён нырнас. Миша сулаліс зэв матын да нюмъяліс.
Узим ляпкыдик вӧр керкаын. Кӧть сылӧн пытшкӧсыс и тшына да сьӧд, но миянлы гажа. Восьтан ӧдзӧссӧ да, пыр и син улад усьӧ тӧдса пармалӧн паськыд отыс, шлыввидзӧ чӧв, зумыш. Вот-вот вӧйтчас узьны, пемыдыс дыр кежлӧ дзебас сійӧс аслас войся эшкын улӧ.
Куим лун да куим вой коллялім ми сэки вӧрын. Кытчӧ сӧмын эг волӧй! Кӧть мешӧкъясын куйліс нёль-вит сьӧлаӧн, но кыкнанным вӧлім долыдӧсь. Водз асывсянь сёр рытӧдз вӧрӧд собалігӧн, дерт, ёна мудзлан, но воан вӧр керкаӧ, пуан сьӧла шыд, юан тшын дука сук чай — и важсьыс ён морт.
Быри вӧлӧганым, кокняммисны мешӧкъясным, колӧ лэччыны гортӧ, а Миша та йылысь и сёрнитны оз кӧсйы.
— Вай ӧти вой ещӧ узям. Яй эм, а нянь-сакартӧгыд кыдзкӧ мыйкӧ овсяс, — кевмысис отпускник. — Колӧкӧ, бара мый дыра оз удайтчы волыны татчӧ.
Мый вӧчан, ковмис кольччыны. Мем и аслым окота дырджык овны тайӧ аслыссяма курортас, кӧні позьӧ шойччыны дон мынтытӧг мыйта колӧ.
Тайӧ рытнас вӧр керкаӧ воим водзджык. Ывлаӧ пестім гажа бипур, пузьӧдім чай. И бара заводитчисны сёрнияс-варовитӧмъяс. Кӧть унатор нин казьтылім, но сёрниясыс оз и думайтны помасьны.
— Вылі грезд дорын сир вийӧдан гу вӧвлі. Тӧдан? — виччысьтӧг юаліс менсьым другӧй.
— Кӧні тай вӧлі войнаӧн пыр ворсам?
— Вот-вот. И сырчик сэтчӧ быд гожӧм позъявліс.
«Нинӧм абу вунӧма, а ӧд сэсянь кызь вит воысь унджык коли. Со кутшӧм муса мортыдлы чужан муыд».
— Эн на вунӧд, кыдзи Емваль юысь шниткиясӧс кыйлім?
— И тайӧс эг вунӧд, Миша.
— А суспутӧ, коді сулавліс Сьӧрт грезд дорын? Сэтшӧм ыджыд да мича вӧлі.
— Сійӧ абу нин, пӧрысьмис, пес пыдди сотісны.
— Жаль, а ме кӧсйи лэччывны видзӧдлыны, пукалыштны пушкыра пу улас.
Вӧлі нин вой шӧр гӧгӧр, чарла кодь тӧлысь важӧн дзебсис кымӧръяс сайӧ, а ми пыр на пукалім жара ыпъялысь би дорын да надзӧникӧн сьылім военнӧй сьыланкывъяс, кодъясӧс велӧдлім на сиктса школаын велӧдчигӧн. Тайӧ сьыланкывъяснас, барабан шы улын, ми ветлывлім Улыс Човйӧ, Тентюковӧ, Зеленечӧ.
Кор пӧльыштіс тӧв, биным кутіс ломзьыны ещӧ на ярджыка. Моряк чеччис места вывсьыс, ӧвтыштіс кияснас и ур моз пелька чеччыштіс би вомӧн, сэсся мӧдысь... коймӧдысь...
Тадзи жӧ мӧс видзигӧн ми радейтлім чеччавны бияс вомӧн, петкӧдлім, коді медся удал.
Бур, мый миянлысь челядясьӧмнымӧс некод эз аддзы, серамвыв эськӧ лэптісны либӧ думайтісны коді тӧдас мый. А гажӧдіс миянӧс войвывса вӧр-ваыс, лӧнь арся войыс, чӧла вугралысь пармаыс, вӧрса сӧстӧм сынӧдыс. Уна во бӧрын ми недыр кежлӧ бара лолім челядьясӧн, устӧм-тоштӧм, варччӧм кокъяса детинкаясӧн.
Чинъяс ни арлыдъяс талы эз мешайтны.
Эк, частӧджык эськӧ паныдасьлыны татшӧм шуда кадъяснас.
