СЕМЕН ВАСЬ

Семен Вась милицияын уджалӧ вель нин важӧн, регыд пенсия вылӧ петас. Ачыс неыджыд тушаа, картупель ныра, бӧръя кадас тшӧгны кутӧма. Но формаыс сы вылын пукалӧ зэв ладнӧя, быттьӧ Вась сійӧ паськӧмнас и чужлӧма. Ачыс зіль, век мыйкӧ вӧчӧ. Уджалӧ сійӧ оперативнӧй дежурнӧйӧн. Ньӧжмыд вӧраса, некор оз тэрмась, та вӧсна оз и сконъясьлы. А кутшӧм мастер балагуритнытӧ, висьтавны кӧ заводитас, сувтнысӧ оз вермы, суткиясӧн гажӧдӧ йӧзтӧ.

Коді веськавліс сыкӧд дежуритны, оз вермы серамтӧг казьтывны ӧтлаын коллялӧм кадсӧ. Висьтыс Васьлӧн кыссьӧ надзӧник, ачыс ньӧти оз нюммунлы, кӧть и вель серамбанаторъяс йылысь гаравлӧ. Ӧтчыд заводитіс казьтывны, кыдзи сійӧс армияӧ босьтісны. Мойдіс неыджыд костъясӧн сутки чӧж. А асывнас, дежурство сдайтігӧн, сӧмын на военкомат дорас воис.

Со и ӧні, муртса удитіс дежурствосӧ примитны, бара нин сӧрӧ. Ставыс тӧдӧны, мый ылӧдлӧ, но сюся кывзӧны, кадысь кадӧ ызӧбтылӧны азым серамӧн, кор вермас чорыдакодь пӧръявны. А Вась водзӧ мойдӧ:

— Воддза воас вӧлі ме курсъяс вылын Каунас карын, сэки прибалтъясыдкӧд ӧти пӧртйысь на панясим. Сӧмын на вои, менӧ мӧдӧдісны санчастьӧ. А сэні зэв мичаник дамочка видлаліс менӧ, но эз тшук кажитчы чужӧм-рожаӧй да мӧдӧдіс кожно-венерологическӧй диспансерӧ. Сэні босьталісны анализъяс, а сыӧдз ёна юасисны, узьлывлі эг ме, гӧтырысь ӧтдор, мукӧд нывбабакӧд. Ме, кӧнешнӧй делӧ, синва петмӧн петитча. Тшӧктісны виччысьлыны, кор анализъяссӧ видлаласны. Эз дыр и ковмы пукавны. Медводз вирсӧ видлісны да шуисны, мый ставыс бур. Но, ме сэсся збодер сьӧлӧмӧн нин виччыся мӧд анализсӧ, кодӧс этатысь босьтісны, — и Вась индіс кинас увлань.

Но, петӧ еджыд халата дзормӧм нин прибалтка да и шуӧ: «Ок, тэ, пӧрысь кыр, и абу яндзим татшӧм арлыднад?..»

Ме, дерт, чуйми. Мый нин, мися, сэтшӧмсӧ аддзинныд? А сійӧ зывӧка ме вылӧ видзӧдліс да шуис: «Тэнад сюри кельыд спирохета». Стӧчасӧ весиг ӧні ог помнит, збыль-ӧ тадзи шусьӧ, кыдзкӧ тай сідзи пинь пырыс сӧдзӧдіс-а. А мый нӧ, эськӧ, мися, сэсь колӧ вӧлі сюрнысӧ, думайта ачым. Пыри врач дорӧ аслам анализъясӧн да сійӧ меным и висьталіс, мый тайӧ пӧ сифилис. Муртса кок йылысь эг усь татшӧм юӧрсьыд. Колӧкӧ, мися, абу сифилис, сэтшӧм кӧ нин сійӧ кельыд. Тэ пӧ тані эн шмонит, вочавидзис врачыд, а сестраыс перйис зэв кыз шприц да ки сӧнысь, гашкӧ, стӧкан вир кыскис менсьым, тайӧ нин мӧд анализ вылӧ. И водтӧдісны медся вылі судтаас, дерт, кӧнкӧ, мед ог пышйы. Формаӧс пӧрччӧдісны да ӧшӧдісны торъя жырйӧ тув вылӧ, вевттисны полиэтилен мешӧкӧн. Дыр пӧ тэныд ковмас куйлыны да мед оз буссьы. Сетісны кузь гач да дженьыд куртка, сэтшӧмӧс жӧ, кутшӧмӧс и миян больничаад сетлӧны, лӧз малескинысь. Петкӧдлісны палатаӧс, койкаӧс, лӧсьӧдісны аслым торъя стӧкан да пань. Йӧз пӧсудаӧн пӧ сёйны-юны оз позь. А стӧкансьыс сэтшӧм чӧскыдтӧм одеколон дук паркйӧ. Чайті, мый одеколонӧн дезинфицируйтӧны стӧкансӧ, а, вӧлӧмкӧ, висьысьясыс юӧмаӧсь. Сідзи и ковмис кызь ӧти лун чӧж сыысь юны и чай, и компот.

Палатаын вӧліны ме кындзи нёльӧн. Ӧти ме вылӧ видзӧдліс да юалӧ: «Что у тебя, трепак?» Нет, мися, сифилис. «А, сифон», — юрнас гогнитіс сійӧ. Палатаас ставныс вӧлӧм тайӧ лёк висьӧмнас висьӧны.

Эг на удит пуксьыны, корисны врач кабинетас. Петі, а сэні кык нывбаба пукалӧны. Ӧтиыс лечитысь врачыс, а мӧдыс отделениеса заведующӧйыс вӧлӧма. И кутісны менӧ юасьны. Первой, кӧнешнӧй делӧ, анкетнӧй даннӧйястӧ, кыдзи и ми допросъяс дырйиыд, а сы бӧрын мырдӧн зілисны тӧдмавны, кутшӧм нывбабакӧд ме узьлі. Ме, мися, гӧтырысь ӧприч некодӧс ог и тӧд. А найӧ оз лэдзчысьны. Оз пӧ некыдз сэсся сифилисыс вудж, сӧмын бокын узьлӧмӧн сійӧс верман кӧвъявны. Да дыр ӧд тадзи менӧ проберитісны, но ме пыр сулалі ас кыв вылын, ог ӧд сэсся лӧсьӧд кутшӧмкӧ незбыль. Скӧрмыны кутісны весиг врачьясыд, ог висьтась да. Лечитысь врачыс сэки ме вылӧ сэтшӧм вылісянь видзӧдліс, ӧткодяліс быттьӧ менӧ кутшӧмкӧ няйт ёкмылькӧд да и шуис: «Ты же мент! Ты же хуже любого уголовника!» Збыль вылас ачыс, высшӧй образованиеа морт, тайӧ шуӧмнас сувтӧдіс асьсӧ уголовникъяскӧд ӧти тшупӧдӧ. Эг нин сылы нинӧм воча шу, зэв ёна жугыльми да, ӧд сифилис аддзисны да мый сэні вӧчан.

И, видзӧда да, асьнысӧ падмӧг жӧ кутіс босьтны. Ноко, пӧ, гачтӧ лэдзлы. Кытчӧ воштысян, быть петкӧдлы. Ӧтиыс кинас видлалыштіс, а мӧдыс салфеткаӧн, бур кӧть, мый эз вилкаӧн. Кутшӧмкӧ сола ваа бинтӧн тӧбисны да кадысь кадӧ шуисны вежлавны, мыйӧн косьмас. Тадзи первой луныс и коли.

Мӧд луннас студентъясӧс сэтчӧ вайӧдісны, висьысьястӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн сійӧ жӧ кабинетас коралісны. И менӧ эз жӧ вунӧдны. Адӧй мича студенткаяс эськӧ вӧліны да. Мый керан, бара пӧрччӧдісны, и велӧдысьыс ёна вылам указкаӧн индаліс. Юръяндзим. Бӧрыннас велӧдысьыс шуис, мый тайӧ висьысьыслӧн, менам, быттьӧ, тшук абу сифилис. Сійӧ мӧд ног вӧлӧм петкӧдчӧ. Вӧлисти тӧкӧтьӧ личыштіс сьӧлӧмӧй.

Выльысь босьтісны анализъяс, но тайӧ пӧрйӧ спирохетатӧ абу нин аддзӧмаӧсь, дзикӧдз, буракӧ, кельдӧма. Но век жӧ видзисны сэні, висьталі нин тай, куим вежон чӧж. Медбӧрын лэдзисны жӧ. Ёна на полі, мый гортӧ ыстасны бумагаяссӧ, но абу мӧдӧдӧмаӧсь.

Муртса диспансерсьыд петі, ыстісны менӧ миян школаса ещӧ куим велӧдчыськӧд дежуритны. Карыс ӧд ыджыд да уна милиция отделениеыд. Вот ӧтикӧ и ми веськалім. Сӧмын на балагуритыштны лӧсьӧдчи, кыдзи гортын, телефон пыр корисны, кутшӧмкӧ нывбаба звӧнитӧ, бӧрдӧмӧн висьталӧ, мый сылысь тӧдтӧм морт сумочкасӧ кисьыс паркын нетшыштіс. Сэні, дерт, пыр жӧ опергруппа дзонь машина тыр, и экспертӧн, и понйӧн. Аддзим сійӧ нывбабатӧ да шуам, мися, петкӧдлы местасӧ, колӧкӧ, грабительыд эз на ылӧ удит пышйыны да поннад пыр жӧ и кутам. Вот пыртіс сійӧ миянӧс паркад медся сук кустъяс саяс. Югзьӧдім пӧнаръясӧн местасӧ. Видзӧдам да сэні мужичӧй куйлӧ, а дінас сумочкаыд туплясьӧ. Мортыс, вӧлӧмкӧ, дзик код. Кӧнешнӧй делӧ, лоис пальӧдны, бура дыр ас садяс эз во. Сӧмын пельяссӧ зыралӧм бӧрын синъяссӧ чашкӧдіс. Некыдз оз гӧгӧрво, кӧні сійӧ да мый сыкӧд лоӧма. Кузянад тай мортъяммис жӧ-а. Сэні жӧ, понятнӧй делӧ, объяснениеяс кутім босьтавны. А нывбабаыд мыйкӧ, видзӧдам да, оз ставсӧ висьтав, кыдзи вӧлі. Мыйлакӧ читкырасьӧ. Ковмис сылы гӧгӧрвоӧдны, мый милициялы, кыдзи и поплы, колӧ висьтавны ставсӧ, нинӧм дзебтӧг, а то помӧдзыс делӧсӧ нуӧдны огӧ вермӧй. Жмитчыштіс-жмитчыштіс тьӧтӧыд, а сэсся ӧвтыштіс кинас – гижӧй пӧ.

Делӧыс вӧлӧма тадзи. Рытгорув нин аньыд мунӧ вӧлӧм парк кузя гуляйтігтыр. И крутӧя ковмӧма сылы асмогасьны, мый сэсся вӧчан, топӧдас кӧ. А туалетыс матігӧгӧрын абу. Но и быть лоӧ мортыдлы кустъяс саяс кежны. Югзьӧдӧминсьыд пемыдінад пырӧм бӧрад сэні нинӧм абу и казялӧма. Буретш сы шӧрӧ код мужикыд сэні жӧ туплясьӧ. Палялас, кор сылы чужӧм вылас шоныд ва мӧдас киссьыны, кока-кола кӧра. Мортыд ымӧстас и кияснас заводитас ӧвтчыны. Сэки сумочкаыд кырымас сюрас, а нывбабаыд, дерт, весьӧпӧртӧдзыс повзяс да ушымгайтчас сэтысь. Быдӧн эськӧ сэні повзис, кӧть кутшӧм смелӧн эз вӧв. Ещӧ кыдзкӧ сьӧлӧмыс крепыд на вӧлӧма, кодсюрӧлӧн вермис и потны. А сійӧ нӧшта и милицияӧ звӧнитас на. Ковмис та кузя ӧтказнӧй вӧчны.

Муртса на воим бӧр, корӧны нин мӧдлаӧ. Бара грабёж. Сійӧ луннас заводын, ог нин тӧд, кутшӧмын, сьӧм сеталӧмаӧсь. Петӧмаӧсь кык нывбаба проходнӧйӧд да и сёрнитӧны ас костаныс. Ӧтиыс юалӧ: «Тэ кытчӧ деньгатӧ меститін?» «Менсьым верӧс босьтіс пажын кадӧ. А тэ нӧ кытчӧ?» «Ме плавки пытшкӧ сюйи», — шуӧ первойыс. И буретш кык шыш сэні орччӧн лабич вылын пукалӧны да став сёрнитӧ кывласны. Мунасны нывбабаясыд да и разӧдчасны. А шышъясыд первой нывбаба бӧрсяыд вӧтчасны. Карыд, дерт, ыджыд да бура дыр шпионитӧмыд кыссьӧма. Воӧма аньыд ас керка дорас, пырӧма подъездас. Вот сэні сійӧс и топӧдӧмаӧсь.

Ӧтиыс вомсӧ тупкӧма, мед оз горзы, а мӧдыс кисӧ плавки пытшкас сюйӧма, нетшыштӧма сэтысь ёкмыльсӧ и кыкнанныс ӧдйӧджык весасьӧмаӧсь. Нывбабаыд бӧрдігтырйи гортас пырӧма, верӧсыслы висьталӧма, мый сыкӧд лои. Дерт, ог тӧд, кыдзи кӧзяиныс татшӧм висьттӧ примитіс, кымын «мать» лэдзис да кутшӧм кывъясӧн гӧтырсӧ креститіс...

Кор жӧ ми воим индӧм адрес кузя, найӧ кыкнанныс вӧлі джоджас туплясьӧмӧн сералӧны, а ковёр вылас деньга разалӧма. Ми, кӧнешнӧй делӧ, чуймим, корам висьтавны, мый лои да мыйла найӧ сэтшӧма радлӧны сьӧм воштӧм бӧрас. А найӧ кочкалӧмӧн сералӧны, асланыс синваыс нин петӧ. Кыдзкӧ сэсся ӧд лӧнисны жӧ да ми ставсӧ тӧдмалім налӧн кывъясысь. Удждоныс пӧ местаас кольӧма. А мый нӧ, сідзкӧ, шышъясыд гусялісны?

— Гигиеническӧй пакет...

Та бӧрын миянлы нин ковмис джоджад туплясьӧмӧн серавны. Бара ӧтказнӧй лои печатайтны, карад ӧд быд корӧм магнитофон вылӧ гижсьӧ.

— Но и чорыда жӧ кужин пӧрйӧдлыны, Василий Семёнович, — синвасӧ чышкалігтыр шуисны кывзысьяс.

— Эг жӧ ӧд пӧръяв. Дзик ставыс збыль вӧлі...