САЛДАТ ДА СМЕРТЬ


Олісны-вылісны кӧнкӧ деревняын гозъя да кык пи. Ӧтикыс муніс салдатӧ. А детинаыс вӧлі спроворнӧй, збойиник сэтшӧм. Салдатын сійӧ служитіс. Важӧн ӧд оз вӧлі вайӧдны, а колӧ подӧн локны, кӧть мый ыллаын эз вӧв, лэдзӧны подӧн. И пондіс сійӧ подӧн локны гортӧ. Туй бокын старик пукалӧ, шуӧ:

— Служивӧй, шойччы!

— А пӧжалуй, шойччышта. Мудзикодь нин.

Стариккӧд орччӧн пуксисны колода вылӧ, пӧрӧм пу вылӧ. Сёрнитісны быдтор йывсьыс сэтӧні. Старик и шуӧ:

— Менӧ, служивӧй, он вермы тэ вердыштны?

— А мыйкӧ ӧд менам салдатскӧй кусӧкыд эм на, да верма и вердыштны, гӧститӧдыштны.

Старикӧс аслас паёкнас вердыштіс. Старик сёйис. Гашкӧ юктӧдыштіс и, сэсся шуӧ:

— Ме вот татчаньыс муна!

— А мен колӧ мӧдарлань мунны.

Старик сійӧс бласлӧвитіс, бур туй сылы сиис да вордіс:

— Бура мунны тэныд да бура гортӧ воны да.

Салдат бара водзӧ муніс.

Ог тӧд, дыр-ӧ муніс, гашкӧ, ӧти лун муніс да бара узьмӧдчис ӧтилаӧ. Некод эз лэдз сійӧс узьныыд, шуӧны:

— Эстӧн керка эм. Сэтӧн узьлӧны служивӧйясыс, но ловйӧн оз петны. А тан ми тэнӧ ог узьтӧдӧй. Мун да сэн узь, лысьтан кӧ.

— А мый нӧ ог лысьт. Ме салдат морт, быдлаті ветлӧдлі, биӧд и ваӧд, вӧрӧд и. Вӧчӧма выль керка да ог осмелитчы узьны? Узя, муна да.

Салдатӧс сэтчӧ и йӧртісны, выль керкаӧ лэдзисны. И дерт, кильчӧ дорын сулалӧны, дыр-ӧ салдат оз понды горзыны. А сэн чӧртъяс олӧны уна.

Салдат сэтчӧ овмӧдчис, узьмӧдчис. Воисны сэтчӧ зэв уна чӧрт. Лявзьӧны быдӧн, салдат гӧгӧр гӧгралӧны, вины кӧсйӧны. А салдат шуӧ:

— Энӧй менӧ виӧй. Менам табак эм, гашкӧ, тіян табакныд абу.

А табак дозсӧ старикыд сетіс.

— Ме тіянӧс нюкайтӧда, менам нюкайтан табак.

Найӧ зэв радӧсь:

— Вай, вай. Огӧй тэнӧ виӧй.

Табак доз босьтіс, быдӧн ставсӧ чушкӧдіс найӧс. Ставыс чушкисны, несъявны пондісны, коддзисны, кушӧдз табак дозйысь чушкисны дай муналісны асланыс туйӧд. А салдат узьӧ, асывводзӧдз узис, некод эз вӧрзьӧд, гӧститӧдіс да.

Локтӧны асывводз салдатӧс видзӧдлыны, кодъяс сійӧс выль керкаӧ йӧртісны, а салдат пукалӧ, пасьтасьӧма нин. Ӧдзӧсыс игана. Салдатӧс восьтісны, юасьӧны:

— Некод эз волыв?

— Эз. Некод эз волы. Зэв бура узи, пасибӧ!

Бара водзӧ муніс. Ог тӧд, дыр-ӧ, мӧд деревняӧ воис. Тожӧ сэсся сідз пырис. Вӧзйысьӧ узьны — некод оз лэдз, шуӧны:

— То эстӧн эм ӧти пывсян. Сэтӧні узьлывлӧны миян, коді ветлысь-мунысь. Мун да сэні узь. А толькӧ сэсь ловъя уна оз петны. Смерть сэтчӧ локтӧ да виӧ.

— А Смертыс кыкысь оз ви. Мед и виас. Узя и сэн, мед толькӧ шоныд.

Сійӧс нуӧдісны, шоныд пывсянӧ сюйисны. Бара салдат сэтӧн оліс мыйкӧ вой шӧр гӧгӧрӧдз кымын. Сэсся сэтчӧ Смертыд локтӧ сабляӧн, беддя, ыджыд тошка, и шуӧ:

— Вот, салдат, ме тэнӧ вины локті. Вӧйнаад салдатад ветлін, государственнӧй сарскӧй удж вылын, служба вылын, да тэ нин кольӧмыд ӧчередысь. Тэнӧ колӧ вӧлі важӧн нин вины.

Салдат бара оз повзьы ньӧти.

— А мый, — кувны дак кувны. Ви дай. Толькӧ этша пукыштам да сёрнитыштам, ме тэныд висьтала, кыдзи ме олі да служиті да. Дыр ӧд оз ков менӧ виныд, лёка регыд. Но, пуксьыв да шойччышт.

Смерть пуксис шойччыны. Салдат табак доз кыскис.

— Вот эськӧ менам табак вӧлі да быри. А татчӧ пытшкас пыран кӧ, табак дозъяс, коддзытӧдзыд на чушкан. Вай пыр татчӧ.

Мӧдыс кӧсйӧ на видзӧдлыны, мый сэн, а салдат сійӧс кыдзкӧ нюкыльтіс да сюйис сэтчӧ, пӧдлаліс табак дозйӧ. Сюйис сумкаӧ. Муніс сэсся гортӧ. Смерть сумкаын сылӧн. Гортӧ воис и некодлы оз висьтав ни оз петкӧдлы. Гортын пӧрысьяс олӧны, ёна нин пӧрысьмисны, некод кулысь абу, а водз вӧлі ёна кулӧны. Быдӧн нин бӧрдӧны пӧрысьясыд:

— Смерть тай эз понды воны. Смерть абу, ӧтик кулысь абу.

Коркӧ и дӧзмис нин кывзӧмысь. Салдат и шуӧ Смертлы:

— Мый эськӧ тэ шуан? Ме лэдза да менӧ кывзӧм кузя войтыръяссӧ виян он? Ме кывзысьӧм кузя али подрад пондан вины?

— А кодлы воӧ ӧчеред: мукӧдыслы томӧн колӧ кувны, найӧс виа, а кодлы пӧрысьӧн, пӧрысьяссӧ виа.

— А ме тэнӧ лэдза, толькӧ бӧр пырӧм вылӧ.

Сэсся сійӧ восьтас, Смерть петас. Петас да быд лун кык-куим пӧрысь кулӧ. Быд лун. Да виис, да виис. Сэсся томӧдз воис. А салдатлы табак дозъяс оз пыр выльысьсӧ. Виис сэсся мам-батьсӧ и асьсӧ салдатсӧ.


Гижӧд
Салдат да смерть
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1