РУЧ ДА КӦЧ

Олісны-вылісны коркӧ важӧн руч да кӧч. Ӧти чомйын олісны — гожӧмнад, а кӧдзыд арыд пондіс воны да мыйкӧ споритчыштісны. Ӧтиыс шуӧ:

— Ме тэкӧд ог ов!

Мӧдыс шуӧ:

— Тэкӧд тожӧ ме ог сӧгласитчы тӧвйыны! Вай торйӧн стрӧитчам. Руч вӧчис йиысь чом, а кӧчыс вӧчис пуысь. Мыйкӧ ньӧръяс, росъяс, лысъяс чукӧртіс да, сылӧн лоис пу чом.

Олісны торйӧн, тӧвйисны. А тулыс воис, пондіс нин шоныд лоны, лым сылыштны кутіс. Ручлӧн йи чомйыд ляпкаліс, быд лун сылыштӧ ичӧтика, вальзис нин, буждіс. А кӧчлӧн дзонь колис. Ручлы завидь лои. Локтіс кӧч дорӧ дай шуӧ:

— Кӧчӧй, кӧчӧй, лэдз менӧ шонтысьны.

А кӧч шуӧ:

— Ог, менам ӧд аслым муртса пуксьыштны паччӧрыд.

— Дак мем оз и ков паччӧрыд. Менӧ ӧдзӧс дорад лэдзыштлы, сэн шонтысьышта да бӧр муна.

Кӧч зэв веритчис сы вылӧ:

— Но инӧ, пырав, шонтысьышт. Мый нӧ керан? Он ӧд кынты! Пырис руч ӧдзӧс дорӧ, сулыштіс, сулыштіс ӧдзӧс дорын дай шуӧ:

— Кӧчӧй пӧ ме лабичад ог пуксьыштлы?

— Мудзин кӧ, пуксьыштлы, шойччышт.

Руч лабичын пукаліс, пукаліс дай шуӧ:

— Ме тэ дорӧ ог пуксьыштлы шонтысьны?

— Но инӧ, шонтысь да вӧлись пет. Прамӧя шонтысь.

Руч паччӧр дорӧдз кайис, кӧчӧс босьтіс да уличӧдз вӧтліс. Кӧч, коньӧр, муніс кытчӧкӧ, понӧль улӧ пуксис дай бӧрдны кутіс. Зэв ёна бӧрдӧ, коньӧр, лыддьӧдлӧмӧн, мый кужӧ. Локтӧ кӧч жӧ дай шуӧ:

— Мый нӧ, кӧчильӧй-чойильӧй, тані бӧрдан?

— Мый нӧ ме ог бӧрд? Ми ручкӧд стрӧитчим: сійӧ стрӧитіс чомсӧ йиысь, йи чом, а ме пӧв чом вӧчи. Тулысыд воис, да сылӧн сыліс, а менам эз сыв. Локтіс да менӧ со вӧтліс, ачыс водіс паччӧрӧ, мен некӧн овны лои.

— Лок, лок кыкӧн вӧтлам!

Кык кӧч мунісны, кӧсйисны ёна зэв повзьӧдны ручӧс. Матыстчасны дай горӧдасны:

— Ручӧй, ручӧй, пет, пет! Он кӧ, ми тэнӧ кӧдзыд ваӧн коялам!

А руч шуӧ:

— Ог повзьы кӧдзыд ваысь ни пӧсь ваысь! Ме тіянлысь чужӧмсьыныд кучиксӧ парсала, пета да! Мунӧй татысь. А бӧжӧн кӧ макнита, кокныд чегласяс!

Найӧ зэв ёна повзисны дай бара пышйисны вӧрӧ. Ӧти кӧсӧй ӧтарӧ муніс, мӧдыс мӧдарӧ, бара пуксис понӧль улӧ да бӧрдны кутіс. Зэв ёна, коньӧр, бӧрдӧ, синва кисьтӧ.

Пондіс сэті мунны кӧин, шуӧ:

— Кӧчильӧй-чойильӧй, мый нӧ тані тэ бӧрдан?

— А мый нӧ ме ог бӧрд: руч вӧчис йи чом, а ме пӧв чом. Тулысыд воис, сылӧн йи чом сыліс, а менам пӧв чомйыд эз сыв. Локтіс да менӧ вӧтліс. Паччӧрӧ водіс да менӧ оз лэдз керкаӧ весиг шонтысьны.

— Вай кыкӧн ветлам да вӧтлам сійӧс.

Вот найӧ мунісны, кӧч да кӧин, руч ӧшинь улӧ.

Кӧин и шуӧ, локтіс да:

— Ручӧй, ручӧй, шуласны, йӧз вӧв вылысь няйтӧ лоӧ лэччыны, а йӧз керкасьыд ӧд сідз жӧ лоӧ пурга вылӧ петны. Вай тэ пет!

Руч эз повзьы:

— Мунӧй татысь! Дырджык кӧ менӧ дӧзмӧданныд, пета да синнытӧ кыска, бӧжӧн тіянлысь кокныдӧ чеглала! Мунӧй татысь ӧдйӧджык!

Найӧ зэв ёна, коньӧръяс, повзисны. Кӧиныд кӧть эськӧ абу трус, да эз вӧтлыныыд вермы.

Бара вӧрӧ мунісны, ӧтикыс ӧтарӧ, мӧдыс мӧдарӧ. Кӧч сэтӧні бара ёна бӧрдӧ, коньӧр. Бӧрдіс, бӧрдіс, некодысь отсӧг абу. Друг да петук локтӧ. Бӧжъяс лэптӧма, косаяс чургӧдӧма, сорссӧ лэптӧма, сэтшӧма бодритчӧма, локтӧ «котык-котык», шуӧ:

— Кӧчӧ-чойӧ, мый нӧ тані тэ бӧрдан?

А кӧч шуӧ:

— Мый нӧ, петукӧй, ме ог бӧрд? Ми ручкӧд олім, руч вӧчис, лӧгасим да, аслыс йи чом, а ме вӧчи пӧв чом. Тулысыд воис, да сылӧн йи чомйыд сыліс, а менам пӧв чомйыд эз сыв. Локтіс да менӧ вӧтліс. Ӧні менам керкаын олӧ. Менӧ весиг шонтысьны керкаӧ оз сибӧд.

— Эн бӧрд! Вай мунам да мекӧд вӧтлам!

Кӧч шуӧ:

— Да кысь нин ми вӧтлам?! Ми кӧчкӧд ветлім да эг вермӧ кыкӧн вӧтлыны, кӧинкӧд ветлім, да эгӧ вермӧ вӧтлыны. А тэысь сійӧ оз нин пов!

— Повзьӧдам!

Вот петук коса лэптӧма, толькӧ чапайтӧ, кӧч бӧрсяньыс локтӧ, синвасӧ век на чышкалӧ. Матысмыны кутісны. Руч кыліс, кодкӧ локтӧ. Горӧдіс водзвылысь:

— Коді сэтӧні кылӧ?

Петук шуӧ:

— Котык-котык, тайӧ ме локта, гӧрд сапӧга, пельпом вылын коса вая, ручлысь кӧсъя юрсӧ керавны!

Руч повзьыштіс:

— Пета, пета!

Ачыс век на оз пет. Повзьыштіс эськӧ нин да, оз на пет.

Бара петук шуӧ:

— Котык-котык, пет, ручӧй, сэтысь! Йӧз керкаысь пурга вылӧ тэныд ковмас петны! Пет вай!

Руч бара:

— Нӧрӧвитлӧй, кӧмася.

— Ӧдйӧджык тэрмась!

Руч сэтӧні мыйкӧ ачыс век на думайтӧ:

— Он на повзьӧд менӧ, ог на пет!

Эськӧ повзис нин.

Петук коймӧдысь нин горӧдіс:

— Ручӧй, ручӧй, пет сэтысь. Он кӧ пет, ме гӧрд сапӧга локта, пельпом вылын лэчыд коса вая, тэнсьыд, ручлысь, кӧсъя юртӧ керавны!

Ручлӧн сьӧлӧмыс петны кутіс вомӧдыс, да кыдзикӧн тай паччӧр вывсьыд брызнитіс-лэччис ӧшиняд. Ӧшинь зиль пазьӧдіс и лэбыштіс вӧрӧ. Кӧч пырис керкаӧ петуккӧд. Петук шуӧ:

— Ӧшиньтӧ сюяв нитшкӧн. Эн сибӧд сэсся водзӧ кежӧ. Ме ӧд ылӧ муна. Мӧдысь кӧ лэдзан, ог сэсся нин татчӧ волы, тэнӧ ӧд сӧвсем выживитас.