РАНИТЧӦМ БАЙДӦГ
Вӧралысьлӧн керкаӧ, коді сулаліс мир туйсянь ёна бокын, овмӧдчисны нёльӧн — Шорйыв лесопунктса рабочӧйяс. Асывсянь рытӧдз найӧ вундалісны выль делянкаяс, медым туй пуксьӧм бӧрын тані заводитны вӧр лэдзан уджъяс. Кӧть и уджалісны дас лунысь дырджык, а вӧчны колӧ вӧлі зэв на уна.
Падмӧдісны найӧс медсясӧ зэра лунъяс, кодъясӧн озыр войвывным октябрын. Уджыс содіс надзӧн, а пельпомъяс вылын вайӧм сьӧкыд мешӧкъяс тыртӧммисны ӧдйӧ. Талун асыв найӧ медбӧръяысь пуисны картупель, куим пельӧ юкисны нянь тупӧсь джын, коді из кодь нин чорыд, юисны завариттӧм пузьӧдтӧм ва, но удж вылӧ петісны. Сӧмын эз нёльӧн, а куимӧн. Нёльӧдсӧ кык лун сайын на мӧдӧдісны лесопунктӧ вайны мыйсюрӧ сёянтор.
Кӧть и мукӧд лунъяс моз талун эз зэр, рабочӧйяс лун шӧр бӧрын и бергӧдчисны вӧр керкаӧ. Тшыг кынӧмнад некодлы эз вӧв окота уджавны. «Кыдзкӧ-мыйкӧ аскиӧдз терпитам, сэн жӧ гоз-мӧд сукартор на коли», — думайтісны найӧ.
Сергей куим пельӧ юкис мешӧк пыдӧсӧ кольӧм сукарторъяс, крӧшкияссӧ весиг быдӧнлы пуктіс ӧтмында.
— И мыйла ме йӧйталі, пищальӧс эг босьт, — медводз шыасис том морт Коля Петрунёв. — Кыскалӧмысь повзи. Кутшӧма эськӧ ӧні згӧдитчис. Сьӧлаӧс либӧ тарӧс позис лыйны.
Коймӧд мортыс, сьӧд юрсиа, ичӧт тушаа Федя, коді пырджык чӧв оліс, ыджыда ышловзис:
— Тӧдны эськӧ, дыр-ӧ позьӧ овны тшыгйӧн?
— А тэ видлы, сэки и кутан тӧдны, — ва ырскигмоз вочавидзис Сергей.
— Бурджык эськӧ, мӧдтор йылысь кӧ сёрнитід.
Сэсся ӧта-мӧд вежмӧн заводитісны видны ассьыныс ёртсӧ, коді муніс лесопунктӧ, и эз во ас кадӧ.
— Но и но, ме сідзи и тӧді, ылалас мися Ёгорей-Гогорейыд, — шуасис Коля Петрунёв.
— Сылӧн ӧд кынӧмыс оз сюмав, мушвидзӧ кӧнкӧ небыд вольпась вылын, — дорйыштіс том мортӧс Сергей. — Колӧкӧ, аски на оз лок.
— Воас, — вомгорулас нурбыльтіс Федя.
Кутшӧм гажа овлывліс вӧр керкаын воддза лунъясас. Локтасны вӧлі удж вылысь, косьтасны кӧтасьӧм паськӧмсӧ, ужнайтасны топыда, юасны юмов чай, сэсся вой шӧрӧдз гӧлчитасны, теш да серам вӧчасны. А талун ставныс чӧв олӧны, зумышӧсь, скӧрӧсь. Сёрнитныныс весиг дыш.
Вӧлі дзик на югыд, а Сергей нюжӧдчис нин нар вылӧ, сэсся малыштіс кынӧмсӧ да весиг нюмъёвтіс.
— Любита чӧскыда сёйны да дыр узьны. Водалӧй, гашкӧ, нянь тупӧсь вӧтӧн аддзылад. Эк, пӧсь шыд эськӧ ӧні паньыштны!
Водіс и чӧв олысь Федя. Кияссӧ пуктіс юр улас, некодарӧ кыв ни джын оз шу.
Дзескыд пач пытшкын пыр на трачкакыліс сирӧд пес. Сьӧд стенъяса вӧралан керкаын лои жар.
— Федь, а Федь, кӧсъян кывзыны мойд?
И Сергей заводитіс лыддьыны:
— Гын нӧш тэ, Сергей. Ӧтиторсӧ долян, — вомаліс сійӧс Коля Петрунёв. — А кыдзи нӧ терпитісны найӧ, кодъяслы война дырйи ковмис пыкны Ленинградскӧй блокада! Батьӧ менам сэні вӧлі.
— О... Тэ тай и велӧдны кужан. Оз ков, Колюк. Менам ус нин петӧ. Регыд ачым батьӧн лоа. Тӧрыт колі ставнымлы лэччыны гортӧ. Уджыд некытчӧ оз пышйы.
— Мӧдіс дзуртны, — дӧзмис Федя.
Петрунёв пасьталіс ватник, босьтіс сьӧдасьӧм ыджыд пӧрт да лӧсьӧдчис петны. Тайӧс казяліс Сергей и кыпӧдчыштіс нар вылысь.
— Тэ нӧ кытчӧ? Али секрет? Вошан да ӧд, и корсьныс ог путьмӧй.
— Эн пов, ог вош. Ветла нюр вылӧ, турипув чукӧртышта.
— Вот тайӧ тӧлкатор. Ветлы, ветлы, и миянӧс эн вунӧд, вомкӧтшад кӧть тшӧтш вайышт гоз-мӧд тусь.
Нюрӧдз вӧлі матын. Коля восьлаліс тэрыба, медым пемдытӧдзыс бӧр бергӧдчыны вӧр керкаӧ. Нырас ӧвтіс васӧд сынӧдыс.
Матӧ километр кузьта нюжӧдчӧма тайӧ нюрыс. Шочиник да вӧсни кока пожӧмъясысь ӧтдор тані нинӧм эз быдмы. Зато турипувйыс сярвидзӧ, коктӧ пуктыны некытчӧ. Мукӧд вутш бердас ӧшалӧ — ӧтилаысь содзтыр позьӧ чукӧртны.
Коля зіля ӧктіс пӧльтчӧм вотӧсъяссӧ — кодӧс вомас, кодӧс пӧртйӧ. И буретш сэки пушкыра вутш бокысь чепӧсйис руд байдӧг да лэбзьӧм пыдди заводитіс котӧртны нюр кузя. Коля сы бӧрся. Байдӧг чеччыштліс вывлань, но бӧр уси, лэбзьыны эз вермы.
Том морт крукасьліс вутшъясӧ, но пӧткаысь эз кольччы, вот-вот суӧдас сійӧс.
Пӧсявтӧдзыс вӧтлысис, а век жӧ кутіс. Байдӧглӧн тэрыба тіпкис сьӧлӧмыс. Ӧні сӧмын Коля казяліс: пӧткалӧн шуйга борд вечикыс чегӧма. Та вӧсна, колӧкӧ, и омӧльтчӧма, лыясыс ки улад чурвидзӧны. Пуксьӧдіс сійӧс Коля пӧртъяс, вевттьыштіс шапканас, сэсся бӧр мӧдӧдчис ёртъяс дінас. Кутшӧм нин турипув вотӧм, кор пӧтка шеді. «Ок и радуйтчас жӧ Сергей. Яя шыдӧн позьӧ нуръясьыштны», — шпынняліс Коля.
Вӧр керкаӧ здукӧн и воис, ӧдзӧссӧ восьтігмоз на горӧдіс:
— Чеччалӧй, шонді банъяс, видзӧдлӧй, мый ме вайи. Дуль ваыд кутас петны, — сэсся пуктіс пӧртсӧ джек пом вылӧ, лэптыштіс шапкасӧ. — Вот и воим гортӧ, шонтысь. Но-но, эн пессьы. — И Коля заводитіс небыдика малавны кутанторсӧ.
Сергей да Федя гӧгӧрвотӧма видзӧдісны то байдӧг вылӧ, то зон вылӧ.
— Ой, Колька, чӧрт пи. Кытысь нӧ тэныд татшӧм шудыс уси, — визув пон моз чеччаліс Сергей. — Ӧні жӧ выльысь пач ломта. Сэтшӧм шыд пуам, кывъяснытӧ ньылыштад.
Сэсся пыр и уськӧдчис пач дорӧ, заводитіс пӧлявны ӧгыръяссӧ, кодъяс абу на удитӧмаӧсь кусны.
Федя юасис другыслысь, кыдзи сылы удайтчис кутны ловъя пӧткаӧс.
— Ранитчӧма сійӧ. Борд вечикыс жугалӧма. — Коля босьтіс байдӧгӧс киас да надзӧникӧн топӧдіс морӧс бердас.
Сергейлы тайӧ сёрниясыс вӧліны дзик веськодьӧн. Став думъясыс сылӧн кӧртасьӧмаӧсь пач гӧгӧр, медым ӧдйӧджык ломзьӧдны сійӧс да пузьӧдны ва. Синва петтӧдзыс нин пӧлясис, а пескыс некыдз оз кӧсйы ӧзйыны.
— Вӧрад олігӧн быдторсӧ аддзылан, — нар помӧ пуксис Федя.
— Петрунёв, песовт ӧдйӧджык юрсӧ, байдӧгсӧ куштыны колӧ, — тэрмӧдліс Сергей.
— Этійӧс эн аддзыв! — певсӧ мыччыліс Коля, сэсся перйис аптечкаысь йод бутылка, кисьтыштіс бинт вылӧ и заводитіс надзӧникӧн мавтны байдӧглысь доймӧм местасӧ.
Сергей кокъяссӧ паськӧдӧмӧн сулаліс пач дорын, синъясыс букыштчӧмаӧсь.
Йодыс, тыдалӧ, кутіс сотны, байдӧг дугдывтӧг нетшкысис-пессис. Зон пӧляліс дой вылас да ӧтторъя кайтіс:
— Терпитышт, терпитышт, донаӧй. Тэныд ӧд бур кӧсъя вӧчны. Эн пов, ог дойд. — Сэсся байдӧгсӧ пуктіс шапка пытшкас, нуис вӧрӧ. Пуктіс сійӧс сук лапъяса ниа пу улӧ, пӧтка ныр улӧ кисьтіс зепсьыс нюр вылысь чукӧртлӧм став турипувсӧ. Байдӧг куткыртчис пу бокӧ да аслысног меліа видзӧдліс ылыстчысь зон вылӧ.
Кор локтіс Коля бӧр, Сергей пырӧмӧн тшӧтш уськӧдчис сы вылӧ:
— Талунсянь тэ мем абу друг. Сёрнитны весиг ог кӧсйы.
— Со кыдз, аппетиттӧ торки да сійӧн али мый?
— Тэныд эськӧ доктор Айболитӧн лоны, — не то ошкыштіс, а гашкӧ, кулитыштіс Коляӧс чӧв олысь Федя.
— Колӧ жӧ татшӧм йӧйӧн лоны. Ачыд эн сёй да и миянлы эн сет. Кӧнкӧ, синваыд петіс жальыдла. Эк тэ, йӧй нисьӧ прӧсуж.
Коля Петрунёв пыдди вочавидзис Федя:
— Лыддьы, мый тэ эн и аддзыв байдӧгсӧ. Кажитчис сійӧ тэныд — и ставыс. Асывсянь сёйтӧгыд не татшӧмторъяс на вермасны дум вылад усьны. А Колька молодеч. Бур сылӧн сьӧлӧмыс. Радейта татшӧм йӧзсӧ. Радейта — и пом!
