ПЫТШКӦССА ГӦЛӦС
Юра эз куж гӧгӧрвоны, мый лоис сыкӧд сэтшӧм-татшӧмыс. Но тӧдіс, мый лоис. И весиг ас вылас чуймывліс, мый эз кут воддза моз овны. Эз кут вӧчны сійӧс, мый водзті кокнипырысь вӧчлывліс.
А мый водзсӧ вӧчлывліс, оз нин ков небось казьтывны. Матігӧгӧрын олысьяс зэв бура тӧдісны Юраӧс. И эз бур боксянь. Ичӧтик Марина кӧ волывліс гортас бӧрдӧм чужӧмӧн, вӧлі гӧгӧрвоана: Юра бара нетшыштіс сійӧс кӧсаӧдыс. Анись пӧчлысь кӧ жугӧдлісны ӧшиньсӧ, позьӧ нин вӧлі тӧдны: Юралӧн мачыс сэтчӧ инмыліс. Ёгор пӧльлӧн кӧ кань бӧжӧ вӧлі кӧрталӧма тыртӧм консерв банка, мыйысь каньыс муртса эз йӧймы, ставӧн дивитлісны Юраӧс пакӧсьтсӧ вӧчӧмысь. Мӧдлы кӧ эськӧ татшӧмторйыс и юрас эз во. А сылы, вильышпозлы, кодкӧ быттьӧ нарошнӧ тшӧктӧ тадзисӧ вӧчны.
И Юра эз соссьывлы. Веськыда висьтавліс, мый сійӧ ставсьыс мыжа. А мыйла тадзисӧ вӧчис, эз куж шуны. Колӧ сідзкӧ и ставыс. Татшӧмӧн нин чужлӧма свет вылас.
Мамыс эськӧ велӧдыштлывліс Юраӧс батьыслӧн тасмаӧн либӧ ньӧрйӧн.
Но Юралы тайӧ тшак ва кодь вӧлі. Терпитіс. Сы вӧсна, мый мамыс век жалитіс сійӧс да эз чорыда накажитлывлы. Сӧмын медбӧрын аслас жӧ синваыс кутліс петны да пи вылас жаляддза видзӧдігӧн лыддьӧдліс:
— Код рӧдӧ тэ бара рӧдмӧмыд-а? Мый нӧ тэысь артмас, быдман да?
Батьыс Юралӧн гежӧда волывліс. Пыр ыджыд машинаӧн ылі туйӧ ветлӧдліс. Гортас волігӧн, кор кывлывліс Юралӧн вильшасьӧм йылысь, сӧмын гораа серӧктывліс:
— Ме ӧд ичӧтдырйи татшӧм жӧ вильыш вӧлі. А со тай быдми да мортӧн лои. Нинӧм. И сійӧ быдмыштас да вунӧдас став йывсьыс. Сӧмын сійӧ кадыс эз на во.
А со тай воис жӧ, тыдалӧ. Сӧмын корсянь нӧ тайӧ лои, сьӧкыд, зэв сьӧкыд висьтавны. Но быттьӧ Юралӧн морӧсын чужис кутшӧмкӧ аслыссикас пытшкӧсса гӧлӧс, водзвыв висьталысьыс, мый позьӧ вӧчны, а мый оз. И эз нин воддза моз Юракӧд кут лоны. Весиг ачыс шензьӧ ас вылас. Сӧмын на кӧсъяс кодӧскӧ сконъявны либӧ кодлыськӧ мича чача мырддьыны,а пытшкӧса гӧлӧсыс пыр и шыасяс:
— Оз позь! Он лысьт тайӧс вӧчны!
Юралӧн та бӧрын пыр жӧ лэдзчысьӧны киясыс. И сійӧ вильыш синъяссӧ лэдзӧмӧн мунӧ ёртъяс дінтіыс, кодъяс виччысьӧны нин сысянь кутшӧмкӧ пакӧсьт. Но со прӧйдитіс Юраыс и нинӧм эз вӧч накӧд. А найӧ кӧсйӧны нин вӧлі дзебсьыны сыысь. И дивӧ налы, мый нӧ друг лои Юраыскӧд?
А, гашкӧ, сэсянь ставыс заводитчис, кор ӧтчыд кузь кӧсаяса Марина стрӧга видзӧдліс лӧз синъяснас Юра вылӧ да шуис:
— А ме тэысь ньӧти ог пов! Мустӧм тэ меным. И эн лысьт сэсся матыстчыны ме дінӧ.
Тшӧкмуніс быдӧн Юраыс тайӧ кывъяс бӧрас:
— Кыдзи он пов?
Но водзӧ эз аддзы колана кывъяссӧ, сэтшӧма сійӧс шензьӧдісны Мариналӧн гӧрдӧдӧм чужӧмбаныс, сылӧн зэв стрӧг, но лӧзсьыс-лӧз да мичасьыс-мича синъясыс. Видзӧдӧ Марина вылӧ и оз тӧд, мый сылы воча шуны. И друг аслас банбокыс кутіс гӧрдӧдны.
А Мариналы быттьӧ тайӧ и колӧ. Оз ӧвсьы:
— Но мый ланьтін? Повзин меысь?
А сэсся нывка друг бергӧдчис да тэрмасьтӧг мӧдӧдчис гортланьыс. Весиг эз видзӧдлы Юра вылӧ. Сэтшӧма, тыдалӧ, збоймӧма.
А Юра чӧв оліс, дыр на чӧв сулаліс да пыр видзӧдіс ылыстчысь Марина вылӧ. А сьӧлӧмыс сылӧн сідзи и тіпкис.
И окота лои Юралы сійӧ кадсяньыс пыр тшӧкыдджыка аддзывлыны Маринаӧс. Эз-ӧ та вӧсна сійӧ кут видзӧдлывлыны рӧмпӧштанӧ? Сэтшӧм ӧмӧй сійӧ мисьтӧм, мустӧм лои Мариналы. Мукӧдсьыс ӧд абу жӧ омӧльджык. Сэтшӧм жӧ синъяс, сэтшӧм жӧ ныр-вом. А со тай мустӧмӧн шуис Маринаыс.
Эз кутны сэсся Юраӧс кыскыны ас дінас челядь ворсӧмъясыс.. А челядь шензисны Юра вылӧ видзӧдігӧн: сэтшӧм ёна вежсис налӧн ёртыс. Мед кӧть и вильыш, но сыкӧд век гажа. А ӧні сійӧ быттьӧ найӧс оз и тӧд. Мый вӧсна кӧ дугдывтӧг майшасьӧ да та вӧсна век зумыш чужӧма лои. Видзӧдтӧ, весиг ӧтдортчыны кутіс, кор челядь заводитӧны ворсны лыаӧн ли, сёйӧн ли. И ветлӧдлыны кутіс сӧстӧм паськӧмӧн да, тыдалӧ, полӧ сійӧс няйтӧсьтны.
А Юралӧн пытшкӧсса гӧлӧсыс пыр велӧдӧ зонкаӧс, кыдзи эськӧ вӧчны, йӧзыс мед бур боксянь сійӧс казялісны да эз нин сэсся пинявны мисьтӧм кывъясӧн. И мед эськӧ Маринаыс сы вылӧ мелі синъясӧн видзӧдліс да эз дивит, эз скӧрав сы вылӧ.
Кӧсйӧ эськӧ Юра мукӧддырйи сьӧлыштны став вылас да важ моз лэчталыштны. Но пытшкӧсса гӧлӧсыс пыр жӧ сувтӧдас сійӧс да кутас лыддьӧдлыны:
— И абу яндзим тэныд татшӧм мӧвпъяссьыс? Тэ ӧд верстьӧ морт нин, а пыр на челядь туйӧ асьтӧ пуктан. Видзӧдлы, кутшӧм кывъяс тэныд шуаліс Маринаыд. Веськодь кӧ тэ вӧлін сылы, ӧдвакӧ эськӧ сійӧ сувтліс тэ дінӧ. Тыдалӧ, виччысис тэсянь кутшӧмкӧ воча кыв, лыддьӧ кӧ тэнӧ медся смелӧн. А тэ эн пов. Матыстчыв сы дінӧ, он кӧ кӧсйы, мед сійӧ кодкӧдкӧ ёртасьны кӧсйис.
И мыйӧн Юра мӧвпыштлӧ Мариналӧн лӧз синъяс йылысь, пыр жӧ топавлӧ сылӧн сьӧлӧмыс. И пыр жӧ надзмӧдӧ сійӧ ассьыс воськовъяссӧ да зільӧ кывзысьны пытшкӧсса гӧлӧсыслысь.
Весиг мамыс кутіс вочасӧн казявны кутшӧм ёна вежсис Юра. Ӧтчыд сійӧ майшасяна юаліс пиыслысь:
— Мый нин, дитяӧй, тэкӧд лои? Он нин воддза моз вильшась да чеччав. Али кутшӧмкӧ висьӧм босьтіс?
А Юра ньӧжйӧникӧн шуис:
— Мамук, ме ӧд абу нин ичӧт. Оз ков менӧ коркӧя моз малавны юрӧд. И нинӧм мекӧд эз ло.
Мамыс шензьыштіс пиыслӧн кывъяс вылӧ да висьталіс та йылысь батьыслы. А сійӧ бара коркӧя моз серӧктыштіс да шуис:
— А тэ вӧлі полан, мый миян пиысь нинӧм оз артмы. Мый некытчӧ туйтӧм быдмас. Со воис кадыс да тӧлксяммыны кутіс.
— Кутшӧм кад?— эз гӧгӧрво мамыс.
— Верстяммыны кутіс пиным. Сійӧн и вежсис, — вочавидзис бать.
И мама-батя ӧта-мӧднысӧ гӧгӧрвоӧмӧн видзӧдлісны ёрта-ёрт выланыс.
