ПАШКЫР ПОЖӦМ
Кӧть и кузь вӧлі паметьыс пашкыр пожӧмлӧн, но весиг и сійӧ эз куж казьтыштны, кыдзи веськаліс Эжва ю бокса тайӧ мыльк йылас да кутіс быдмыны мукӧд пуясысь торйӧн. А вӧлі тайӧ сёр тулысын нин, кор тувсовъя гудыр ваыс дыр ыршасьӧм да повзьӧдчӧм бӧрын вочасӧн раммис да лаймаліс, а сэсся мӧдлапӧвса видзьяс вылысь пышйигмоз шыбитіс ӧтка пожӧм коль веретяысь бокын сулалысь джуджыд мыльк вылӧ. Коль пытшса ӧти кӧйдыс и сетіс пашкыр пожӧмлы олӧмсӧ.
Мыльк вылас сэки сулалісны сӧмын тусяпу да лежнӧг. Та вӧсна на пӧвстын быдмиг-сӧвмигӧн ичӧтик на пожӧмлы нинӧмысь вӧлі повнысӧ, мый сійӧс кодкӧ чегас либӧ дойдас. Турун пуктысьяс тайӧ мыльк вылас эз кежавлыны. Нинӧм вӧлі сэтысь ытшкынысӧ. Да и лежнӧгыс повзьӧдчис. Тшак да ягӧд вотысьясӧс эз жӧ кыскы мылькйыс. Со и повтӧг быдмис ичӧтик пожӧм да вочасӧн пыр вылӧджык и вылӧджык кыптіс кытшалысь тусяпуысь да лежнӧг кустъясысь. Эз куж весиг мӧвпыштлыны, мый колӧ вӧлі висьтавны аттьӧ тайӧ быдмӧгъясыслы, кодъяс ичӧтдырйиыс видзисны быдсяма омӧльторъяссьыс. Чайтіс, мый тадзи и колӧ. Мый сылы Енмыс сиӧма лоны матігӧгӧрас медыджыдӧн да медъёнӧн.
Ичӧтдырйиыс сійӧ полыштіс на кузь да кӧдзыд тӧвъясысь, асныра тувсов ытваясысь, гымалысь-чардалысь кымӧръясысь да зілис нюкыльтчыштны му бердас, медым асьсӧ видзны. Но кымын кузьджык да пашкырджык лоис, кымын пыдӧджык пырисны сылӧн пыр нюжалысь вужъясыс Эжва бердса мылькйӧ, сымын зумыдджыка чургӧдліс сійӧ ассьыс туганъяссӧ вывлань да эз нин зіль копрасьны некодлы. Весиг муӧ гылалысь сылӧн коль кӧйдысъясыс эз зільны петавны пожӧм-мамкӧд орччӧн, тӧвъяс да тувсов ытва отсӧгӧн воӧдчылісны неылын паськӧдчӧм веретяын быдмысь лыдтӧм-тшӧттӧм пожӧмъяслӧн дінъяс улӧ. Сэні найӧ быдмисны гажаджыка, ӧтувджыка. А тані пашкыр пожӧм дорас найӧ полісны асланыс мамысь, мый сійӧ оз сет налы быдмыны сідзи, кыдзи колӧ, мый мырддяс муыслысь вӧзйӧм вынъяссӧ да босьтас ловнысӧ.
А неылын веретяын быдмысь пожӧмъяс весиг завидьтылісны мыльк вылын сулалысь ӧтка пожӧмлы да тӧвнырлӧн кыпӧдчигъясӧн вашкӧдчылісны ас костаныс сы йылысь, мый со пӧ ӧд тайӧ пашкыр пожӧмыс нинӧмысь оз пов, некод сійӧс оз вермы да сійӧн и смела кутӧ асьсӧ, оз кӧсйы стадитчыны мукӧдъяскӧд. А асьныс жӧ пожӧмъясыс зілисны чукӧрӧнджык кутчысьны.
Кывзіс ӧткӧн сулалысь пашкыр пожӧм веретяса пожӧмъяслысь вашкӧдчӧмсӧ да сӧмын пыр вылӧджык енэжлань зілис сетчыны аслас вожъяснас. Быттьӧ кӧсйис шуны, вашкӧдчӧй да завидьтӧй меным. А меным пӧ ті веськодьӧсь. Меным пӧ ті онӧ колӧй. Ме пӧ и тіянтӧг верма овны.
Мыльк вылын сулалысь ӧтка пашкыр пожӧм вӧлі и аслыссикас пасӧн мӧдлапӧвса тылань восьлалысь чери кыйысьяслы. Сы весьтті буретш прӧйдитіс тылань нуӧдысь ордымыс. Корсюрӧ пашкыр пожӧм улын шойччысь чери кыйысьяс шензьӧмпырысь видзӧдлывлісны енэжӧдзыс нюжӧдчӧм тайӧ пу вылас, дивуйтчисны сылӧн кызта да судта вылӧ да сёрнитісны сы йылысь, мый уна дас во на сулалас тайӧ пуыс. Нинӧмысь сылы повнысӧ. Сӧмын вӧрзьӧдлывліс ассьыс туганъяссӧ пашкыр пожӧм тайӧ сёрнияссӧ кылӧм бӧрын. Быттьӧ кӧсйис шуны, ме пӧ и сідз тӧда, мый меным Енмыс сиӧма помтӧг овны.
И тадзи колис уна во. Чайтіс пашкыр пожӧм, мый сыысь джуджыдыс, ёныс да вынаыс сэсся абу нин да тувсов ытваяслӧн ышмигӧн, гымаліг-чардалігъясӧн нарошнӧ зілис нерсьыны да ошйысьны аслас выннас, быттьӧ кӧсйис шуны, мый сійӧ свет вылас ӧтнас татшӧм ёныс, зумыдыс да пашкырыс. Некодӧс нин сэсся сійӧ оз кӧсйы тӧдны.
Но ӧтчыд рытыввывсянь кутіс кыпӧдчыны ыджыд кымӧр. Вочасӧн сійӧ пыр паськаліс да сьӧдӧдіс, кутіс нин муркакывны сынӧдас синтӧ ёрысь чардбиясӧн. Лигышмунісны, жмитчисны ӧта-мӧд дінас да зілисны копыртчыны муланьыс веретяын сулалысь пожӧмъяс, козъяс, кыдзьяс да пипуяс. Найӧ кӧсйисны ӧтитор, мед кыдзкӧ бокиті прӧйдитас сьӧд кымӧрыс да некутшӧм ускӧттьӧ оз вай некодлы. Та вӧсна и ӧтув зілисны кутчысьны.
Но мыльк вылын сулалысь ӧтка пашкыр пожӧм сӧмын сераліс веретяын сулалысь пуяс вылын, аслас туганъясӧн шенасиг зілис венласьны ыджыд сьӧд кымӧркӧд да горӧдлывліс сылы, мый нинӧмысь оз пов, мый сылы ставыс веськодь, мый сійӧ тайӧ свет вылас медыджыдыс да медъёныс. Сэк, кор сьӧд кымӧр воис ыджыд да пашкыр пожӧм весьтӧдз, дзикӧдз раммисны веретяын сулалысь пуяс. Сӧмын пашкыр пожӧм зілис нӧшта ӧтчыдысь горӧдны ыджыд да сьӧдсьыс-сьӧд кымӧрлы, мый сійӧ абу веретяса полысь пуяс кодь да мый сійӧс нинӧмӧн он повзьӧд. Сэки ыджыд да ёсь тӧвныр уськӧдчис пашкыр пожӧм вылӧ да кутіс киськавны сійӧс йиа шерӧн. Но пашкыр пожӧм сӧмын шенасис аслас туганъясӧн да сераліс та вылын.
Коді тӧдас, дыр-ӧ эськӧ вермасисны ас костаныс ыджыд да сьӧд кымӧр да пашкыр пожӧм. Но друг югыдсьыс-югыд чардби косьӧбтіс пашкыр пожӧмлӧн йыв кузя. Некыдзи эз виччысь татшӧмторсӧ пожӧм. Ӧд кымын дас во оліс свет вылас да некод эз лысьтлы сійӧс дойдны. Ставӧн полісны сыысь. Тайӧ пӧрйӧ жӧ друг шӧри чашмуні пашкыр пожӧмлӧн йылыс да яръюгыд биясӧн кутісны сотчыны сылӧн шенасьысь туганъясыс. Пыр на чайтіс пашкыр пожӧм, мый ылын на сылӧн нэм помӧдзыс да важ моз зілис кыпӧдны ассьыс морӧссӧ. Но мӧд дай коймӧд чардби нӧшта сизьдыштісны сы кузя. И лёкысь дзуртӧмӧн друг кутіс пӧрны да ыджыд шыӧн швачкысис му вылӧ пашкыр пожӧмлӧн йылыс. А ачыс сійӧ ыпъяліс яр биӧн. Стракӧ воисны тайӧс аддзылӧм бӧрын веретяын сулалысь пуяс да аттьӧалісны Медыджыдсӧ сыысь, мый наысь бокиті муніс тайӧ ускӧттьӧыс.
Сӧмын пашкыр пожӧм ӧтнасӧн бӧрдіс бушкола да шера адас, кор казяліс, мый сылы не нимкодясьны нин тайӧ свет вылас, мый воис пом сылӧн шуда да гажа олӧмлы. Вӧлисти гӧгӧрвоис сэки пашкыр пожӧм, мый тайӧ му вылас нинӧм абу помтӧмыс, мый ставыс коркӧ помассьӧ, тшӧтш и кодлӧнкӧ олӧмыс. И жаль лоис сылы бӧръя здукъясас, мый эз коль ас йывсьыс казьтылысьясӧс, мый найӧ пышйисны сы дорысь и мый кулас да некод весиг оз кут помнитны сійӧс. Но и тайӧ здукас эз куж мӧвпыштлыны пашкыр пожӧм, мый Медыджыдыс накажитіс сійӧс сыысь, мый оліс сӧмын ас йывсьыс мӧвпъясӧн, мый ас кындзиыс ӧтдор некодӧс эз пыдди пуктывлы, мый вывті нин ошйысис аслас ыджданас да вын-эбӧснас.
Некымын во на сійӧ сулаліс та бӧрын тайӧ мыльк вылас. Сылӧн чегӧм йылыс дзикӧдз косьмис. Коркӧ-некоркӧ ыджыд тӧв пӧрӧдіс тайӧ пожӧмсӧ. А тувсов ваыс нуис сійӧс кытчӧкӧ бокӧ. Со тадзи и воис багатыр кодь пожӧмлӧн нэм помыс.
