ОВЛІСНЫ МАСТЕРЪЯС КОМИ СИКТ-ГРЕЗДЫН
Бӧръя воясӧ эг ӧтчыдысь волывлы уна сикас выставка вылӧ, кӧні петкӧдчӧны асланыс вӧчӧмторъясӧн йӧзкост ремеслӧясса мастеръяс. Мыйыс сӧмын сэні абу. Меным медводз син улӧ шыбитчӧны бадь пу ньӧрйысь кыӧм мичасьыс-мича кӧрзинаяс, кыдз пу кырсьысь вӧчӧм туисъяс, пестеръяс, кузовъяс. Сӧмын вывті мичаӧсь найӧ. Да и донаӧсь. Сэк жӧ вӧрӧ ветлӧм могысь татшӧм мича вӧчӧмторъясыд оз туйны. Найӧс бурджык сувтӧдны ен пельӧсӧ да корсюрӧ нимкодясигмоз казьтывны, мый и важся коми сиктъясын вӧліны эз этша мастеръяс, кодъяс кужлісны кыны бадь пу ньӧрйысь да вӧчны кырсьысь быдсяматорсӧ, но эз мичмӧдчӧм вылӧ, а гортса овмӧсын вӧдитчӧм могысь. Найӧ некор эз ошйысьлыны асланыс вӧчӧмторъясӧн, но вузавлісны корӧм серти татшӧм тӧварсӧ и мукӧдлы. Оз ӧд быдӧнлы тырмы та вылӧ кужанлуныс да сямыс.
Помнита, челядьдырйи пыравлывлім эновтӧм керкаясӧ, кӧні олысьясыс либӧ шойна вылынӧсь нин, либӧ кытчӧкӧ бокӧ мунӧмаӧсь. Мыйсӧ сӧмын сэтысь эгӧ аддзывлӧй. И ичӧт да ыджыд пу воръяс, и пудовняяс, и четверикъяс, и пельсаяс да бӧчкаяс, и плетукаяс, и наберушкаяс, и гыръяс, и гымгаяс. Быдтор сэки колӧ вӧлі важся олысьлы. А ньӧбны некытысь. Ставсӧ сійӧ вӧчліс аслас киясӧн либӧ корліс вузавны суседыслысь. Шензьывлі, кутшӧм ыджыд сямаӧсь вӧлӧмаӧсь миян пӧльясным. Быдтор кужлӧмаӧсь. Быдтор налы вӧлӧма вын серти.
Миян грездын татшӧмъяс лыдас вӧлі Дзӧля Васьӧ Митрей, кодӧс син саяс Митькаӧн шулісны. Но эз омӧльтӧм ради. А сідзи тай челядьдырсяньыс ӧтчыд нимтӧмаӧсь да и водзӧ тадзи кутӧма мунны. Шӧркодь тушаа. Косіник чужӧма. Серамбана чужӧма. Тшӧкыда шмоньпырысь и сёрнитлывліс. Торйӧн нин радейтліс шмонитны челядькӧд. Кажитчӧ, дзик быдтор кужліс вӧчны: и плетукатӧ, и туистӧ, и дадьтӧ, и кузовтӧ.
Помнита да, сійӧ сюмӧдысь вӧчӧм зэв мича туисӧн вайлывліс видз вылӧ юкмӧс ва. Татшӧм туисас ваыс дыр оз шонав. Но ог куж висьтавны, дыр кежлӧ-ӧ сылы тырмывліс сабри дорын лунтыр чӧвтігӧн кӧдзыд юкмӧс ваыс. Ӧд юр кыскалысьяс пиысь збойджык зонкаяс нарошнӧ кыйӧдлывлісны, кытчӧджык пуктас Митрей дядь ва туистӧ да гусьӧн джынъявлісны сійӧс. Олӧма мортыд колӧкӧ и казявліс жӧ грекӧвӧйтчӧмтӧ, но нинӧм эз шулы. Ӧд жар пӧраад быдӧнлӧн косьмӧ горшыд, быдӧнлы окота юыштны. А пусьысь Анна тьӧт дорӧ, коді вӧлі ноксьӧ муысь петысь ключ дорын, весиг верзьӧма вӧвнад ылын рӧдтывны. Да и кадыс дона. А Митрей дядь пыр миянӧс тэрмӧдлӧ, медым ӧдйӧджык турунсӧ ваялім. Кодкӧ сэсся мудзӧм бӧрын миян пиысь и шуас:
— Митрей дядь, абу на кад помавны? Ми мудзим нин. Да и вӧвъясным ӧдва ветлӧны.
А сійӧ воча сӧмын серӧктас:
— Шондіыс эз на пуксьы да.
Дзӧля Васьӧ Митрей уналы, тшӧтш и миянлы, вӧчавліс гортын вӧдитчан кӧлуйтӧ. И ставыс сылӧн артмывліс зэв зумыда. Ме сылӧн киясӧн бадь пу ньӧрйысь кыӧм плетукаӧн гожӧмъяснас гортӧ турун ваявлі. Гашкӧ и, сылӧн киясӧн жӧ вӧчӧм кузолӧн да наберушкаӧн ветлывлі вӧрӧ вотчыны. Вотан наберушкаад тшак либӧ ягӧд, кисьтан кузолӧ да бара водзӧ. Дерт, гортад бӧрсӧ мыш сайын тыра кузовнад абу кокни восьлавны. Но нимкодь, мый он тыртӧм киясӧн бергӧдчы.
А нӧшта Дзӧля Васьӧ Митрей вӧлі и бур вӧралысьӧн. Сёр аръясын унакодь гӧрд ур кыйлывліс. Сійӧ кадас тайӧ зверыс миян вӧръясын тырыс на вӧлі. И чериыд сылы сідзжӧ сюрлывліс. Тӧдӧ вӧлі, кытчӧджык тулыснад сійӧ кутас пырны, да гымгаяс пуктывліс.
Но эз сӧмын ӧтнасӧн Дзӧля Васьӧ Митрейыд татшӧм киподтуяӧн вӧв. Пипуысь бур ветки пыжъяс сяммылісны вӧчны Укол Вась да Укол Педьӧ Миша. Помнита на Укол Вась керка дорысь челядьдырся ӧти серпас. Со сійӧ пуктӧма бур подув вылӧ вожӧдӧм ыджыд пипу, кисьтӧма пыдӧсас ва да пыкӧма пытшкӧссяньыс тасъясӧн. Вочасӧн пипуыс небзьӧ. А тасъяссӧ Укол Вась тувъялӧ пыр пыдӧджык, кытчӧдз пипуыс оз паськав. Дерт, видзчысьӧмӧн да кужӧмӧн ставсӧ вӧчӧ. Сэсся нин вочасӧн пондӧ шыльӧдны-мольӧдны пытшкӧссяньыс да ортсысяньыс. Бӧрынджык нин ме кыкнанныслысь ньӧблі ветки пыжъяссӧ. Медводз ӧтиыслысь, а кымынкӧ во мысти мӧдыслысь. Найӧ арлыдаӧсь сійӧ кадас вӧліны да эз нин лэччывлыны вадорӧ. А ме некымын гожӧм налӧн ветки пыжъясӧн вӧдитчи, кытчӧдз сэсся кузь киа йӧз эз гусявны. Бурӧсь вӧліны веткиясыс. Кокниӧсь. Тювкӧсӧсь. Абу нин сэтшӧм дзибрӧсӧсь. Тӧдчӧ вӧлі ыджыд сяма мастеръяслӧн киподтуйыс.
Нӧшта ӧтитор помнита Укол Вась йылысь. Сійӧ водзвыв нин вӧлӧм лӧсьӧдчӧ аслас кулігкежлӧ. Вӧчӧма аслыс крест да сувтӧдӧма важ пывсянас. Но сэккості сьӧлӧм висьӧмысь друг куліс миян бать. Гортсӧ эськӧ сиктса мужичӧйяс ӧдйӧ вӧчисны. А кытысь крестсӧ судзӧдны? Тӧкӧтьӧӧн сійӧс он вӧч. Колӧ бур кос плака. И сэки Укол Вась сетіс аслыс вӧчӧм крестсӧ миянлы. Сійӧ сэсся уна во сулаліс батьлӧн гу вылын. А ачыс Укол Вась дыр на оліс.
Бур казьтылӧмъяс колисны Гаждор грездса олысь Ӧньӧ Кольӧ йылысь, коді нэмсӧ вӧлі механизаторӧн, а прӧст кадӧ вӧчавліс йӧзлӧн корӧм серти пызан-улӧс. Ме школаын велӧдчигӧн на кымынкӧ лун уджавлі сы дорын прицепщикӧн. Сійӧ пукалӧ «ДТ»-лӧн кабинаын да вӧчӧ ыджыд му вывті кытш бӧрся кытш, а ме гӧрлӧн штурвал сайын видзӧда, мед гӧрӧмыс эз вӧв ёна джуджыд и эз вӧв вывті ляпкыд да бергӧдлывла корсюрӧ штурвалсӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ. А сійӧ сӧмын юрнас довкнитлывлӧ, бур пӧ. Вӧлі небыд сьӧлӧма мортӧн. Коркӧ миян выль керка эштӧдӧм бӧрын бать корис сійӧс вӧчны кык диван. Мортыд эз дыр кыскы. Регыдӧн и вӧчис. Да ӧд сэтшӧм топыдӧсь да мичаӧсь артмӧмаӧсь. Мам сэсся мавтіс найӧс югыдлӧз краскаӧн. И уна во тайӧ диванъясыс сулалісны енув пельӧсса пызан сайын. Ӧньӧ Кольӧыд нӧшта и бура гудӧкасис да праздникъяс дырйи гажӧдлывліс йӧзӧс.
Нӧшта уна на бур киподтуя йӧз вӧліны миян грездын. Якӧ Степан, суседным, вӧвлӧм фронтӧвик, сідзжӧ вӧчавліс дадьяс, плетукаяс да уна мукӧдтор. Вӧлі бур плӧтникӧн. Грездлӧн кыр йылын сулаліс важ кузнеча, кӧні кӧзяитіс Паш Вась. Гожся лунъясӧ ми, челядь чукӧр, радейтлім кежавлыны кузнечалӧн восьса ӧдзӧс дорӧ. Мойдын моз пушканъяс пӧльтлывлісны югыд би, кытчӧ жарысла гӧрд чужӧма Паш Вась дзумгыліс клещиӧн кутшӧмкӧ кӧрт тор. А кор сійӧ гӧрдӧдз донавліс, пондыліс мыйкӧ дорны. И збыльысь вӧлі мойдын моз. Тайӧ кӧрт торсьыс артмывліс пурт либӧ кокан, багыр либӧ гортса овмӧсын нӧшта мыйкӧ зэв коланатор. А со матыстчасны механизаторъяс да корасны дорны сійӧс налы лӧсялана деталь. И мӧдыс пыр жӧ босьтчас уджӧ. Меным тайӧ кадас Паш Вась вӧлі мойдса багатыр кодьӧн. А збыль ӧд багатыр, кужӧ кӧ кӧрттӧ дорны.
И миян гортын, кыдзи казьтыштлі нин, сідзжӧ эз этша вӧвны тайӧ мастеръясыслӧн вӧчӧмторъясыс. Помнита, кыдзи кузь тӧвся рытъясӧ миян вой керкаын ломтылісны кӧрт листъясысь вӧчӧм неыджыд пач. Вой улас керкаыс шонавліс да эз нин вӧв сэтшӧм кӧдзыд узьны. Кӧдзыдъяс дырйи ыджыд пачлӧн шоныдыс сутки кежлӧ эз тырмывлы. Но коді вӧчлывліс сэки миянлы тайӧ пачьяссӧ, ог нин помнит.
Колисны паметьӧ сідзжӧ зэв мичаа вӧчӧм чепняяс, гортса мукӧд кӧлуй. И быд татшӧм вӧчӧмторйын тӧдчис мастерлӧн аслыссикас киподтуйыс. Сійӧ быттьӧ кӧсйис кольны вӧчӧмторъяс ас йывсьыс паметьсӧ.
А кыдзи нӧ он казьтышт, кыдзи грездын помечӧн кыпӧдлісны выль керкаяс. Гажаа сэки клёнгисны черъяс. Пыр и позис казявны, мый чера уджыд уналы вӧлӧма зэв матысса. Тӧкӧтьӧӧн кыптыліс сэки выль керкаыд, коді сэсся уна во мичмӧдліс грезднымӧс. А сійӧ кадас быд татшӧм выль стрӧйба кыпӧдӧм вӧлі грездса челядьлы аслыссикас праздникӧн. Гӧгӧрволім, мый грезд вежӧ, выльмӧдӧ ассьыс чужӧмбансӧ. И выльмӧдӧны сійӧс тані олысьяс, ыджыд сяма йӧз.
Со и йӧзкост ремеслӧясса мастеръяслӧн выставкаяс вылӧ волігӧн меным медводз уськӧдчӧны паметьӧ ас грездса войтыр, кодъяс сідзжӧ вӧліны ыджыд сямаӧсь. Сӧмын тай вунӧдны кутім на йылысь. И век жӧ эска, мый тайӧ войтырыслӧн сямыс да киподтуйыс коркӧ, дерт жӧ, кутас петкӧдчыны налӧн внукъяслӧн да правнукъяслӧн вӧчӧмторъясын.
