НЭМ КЕЖЛӦ КОЛИСНЫ ПАМЕТЬӦ
Быд вуграсьысьлӧн эм аслас радейтана пельӧс. Сідзжӧ и менам батьлӧн вӧлі. Медсясӧ ветлывліс шатинӧн Эжва мӧдлапӧвса вадъясӧ. Сылы пыр мыйкӧ сюрлывліс. Мыйта казьтылӧмъясыс вӧліны кузь тӧвся рытъясӧ тайӧ ветлӧмъяс йывсьыс. Аслас синъясыс ӧзйӧны. А ме быттьӧ аддза, кыдзи бать лэпталӧ гырысь сынъясӧс, кельчиясӧс, ёкышъясӧс. Сідзжӧ окота вӧлі сэки ветлыны батьлӧн вадорса туйясӧд.
Некор ог вунӧд, кыдзи ӧти мича гожся лунӧ бать нуӧдліс менӧ мӧдлапӧвса Кылӧгвадйӧ. Ты ыджда тысӧ эг на аддзыв. Тулыснас сійӧс ойдлывлӧ, Эжваысь пырӧ вадйӧ унакодь чери да сэсся сэні и овмӧдчӧ. Сёяныд небось тырмӧ. Проньӧ дядьлӧн веткиӧн петім ты шӧрас да кӧртасим ва пыдӧсас тшукӧдӧм ӧти майӧгӧ. Луныс вӧлі тӧлакодь. Рытыв тӧв улын кытчӧкӧ тэрмасьысь гыяс сідзи и швачкисны ветки бокъясӧ. Та вӧсна чериыс сёйис дышпырысь. Кӧть эськӧ миянсянь неылын вуграсьысь Дзоля Сюзь Петя дугдывтӧг лэпталіс гырысь кодь йӧршъясӧс. Сійӧ сӧмын ёнджыкасӧ и сёйӧ татшӧм тӧла поводдя дырйиыд. Но миянлы и тайӧ чериыс ӧдва-ӧдва шедіс.
Но век жӧ меным та вылӧ видзӧдтӧг паметьӧ колис Кылӧгвадкӧд медводдза аддзысьлӧмыс. Ачыс километр кымын кузьта да кыксё кымын метр пасьта. Лунвыв берегас пожӧма яг. А войвыв да асыввыв берегъясас паськӧдчӧмаӧсь пашкыр бадьяс да на коласӧ дзебсьӧмаӧсь сьӧд сэтӧр кустъяс. Кадъя берегъясыс тырӧмаӧсь кузь эжӧрӧн, кытчӧ радейтӧны поздысьны уткаяс. Берегсянь вуграсьны он вермы да быть лоӧ петны ва шӧрас пыжӧн. Ачыс вадйыс абу ёна джуджыд, но кыз нюйт пыдӧса. Кузь бедьтӧ сюян да некытчӧ оз подйы. Тӧв помъяснас ваас кислородыс этша да чериыс пӧдӧ. Тайӧс тӧдӧны Паль, Ивадор, Гаждор сиктъясса олысьяс да быдса мешӧкъясӧн кыйӧны пӧдӧм черисӧ. Кольӧм ловъя ловъяс уськӧдчӧны вадлӧн асыв берегӧ, кытысь петӧны ключьяс да оз сэтшӧма кынмыв. Сэтчӧс ляпкыд йӧрданъясысь и гумлалӧны йӧзыс сакъясӧн гырысь ёкышъясӧс, кельчиясӧс, сиръясӧс. Та бӧрын лун-мӧд мысти чериыс палялӧ. Ӧтарсянь кӧ, дерт, сиктсаясыд сэки бырӧдӧны черитӧ. Но мӧдарсянь кӧ, буретш тайӧ писькӧдӧм йӧрданъясыс и отсалӧны палявны кольӧм ловъя ловъясыслы.
Кымынысь на та бӧрын вуграсьлі Кылӧгвадйын. Пукалан пыжын. Неуна пӧльтыштӧ рытыв-лун тӧв. Гӧгӧр чӧв-лӧнь. Сӧмын гудрӧдлӧны ва веркӧссӧ посньыдик чери ловъяс, тэрмасьӧны кытчӧкӧ уйкнитны на бӧрся вӧтлысьысь сиръясысь и ёкышъясысь. Корсюрӧ берегдорса эжӧрысь утка-мамлӧн стрӧг синъяс улын петавлӧны паськыд ва вылӧ утка пиян. А мамыс герчнитлывлӧ на вылӧ, майшасьӧ, мед посни ловъяс эз веськавны сирлӧн вомӧ. И некод сэсся оз торк тайӧ чӧв-лӧнь да раминик олӧмсӧ. Пашкыр бадь кустъяс быттьӧ видзӧны тысӧ омӧль синъясысь. Сэтшӧм лӧсьыд лов вылад. Кадысь-кадӧ табйыд заводитӧ тюрны кытчӧкӧ бокӧ да вошӧ ва улӧ. И пыр жӧ лэптан пыжӧ пессьысь гӧрба ёкышӧс либӧ ыджыд кельчиӧс. А мукӧддырйи и сир на кӧласьлӧ нидзув вылад. Сійӧ и видзӧд, мед оз орӧд шатин кӧвтӧ. Кутшӧм долыд овлывлӧ вуграсьӧм бӧрад гортӧ мунан туйыс. Мудзӧмыд. Ньылӧмыд сідзи и лэччӧ чужӧм кузяыд. Но мыш нопйын тырыс чери. Гортсаяс, дерт, кутасны ошкыны тэнӧ та мында кыйдӧссьыд, юасьны, кыдзи уна черисӧ вугралін. А тэ ньӧжйӧник висьталан налы.
Бать торйӧн нин тшӧкыда радейтіс ветлывлыны вуграсьны Кылӧгвадсянь неылын паськӧдчӧм Дзӧлявадйӧ. Сійӧ абу ыджыд, но джуджыд. Ваыс сьӧдоват. Берег дорас быдмӧны ыджыд лапкоръяс, кытчӧ кадысь-кадӧ пуксьывлӧны ва весьтын гартчысь юрсигусьяс. Берегсяньыс и позьӧ вуграсьны.
Бать висьтавлывліс, мый миян Ивадор грездысь кутшӧмкӧ чери кыйысь петӧма ӧти водз асылӧ веткиӧн Дзӧлявад шӧрас да сылы син улас усьӧма ветки кузьтаыс кымын жӧ ыджыд сир. Буретш пӧ вӧлі кыпӧдчӧма ва вылас. А аддзӧма пыжатӧ, вартӧма бӧжнас да дзебсьӧма ва улӧ. Сійӧ гожӧмнас тайӧ чери кыйысьыд сэсся абу нин лысьтлӧма петавны аслас веткинас вад шӧрад. Со мый ыджда чери ловъяс паныдасьлісны коркӧ миян вадъясын.
Некор оз вун батьлӧн ӧти казьтылӧм. Коркӧ сійӧ со тадзи жӧ вуджӧма Дзӧлявадйӧ вуграсьны. Друг кыськӧ воӧма сьӧд кымӧр да бура гымаліг-чардалігсорӧн зэрӧма. Ваыс пӧ веськыда пуӧ зэр войтъяссьыс. Табйыс оз тыдав. А ме пӧ шыбита самалӧм нидзулӧс ваӧ да пыр жӧ лэпта либӧ ёкыш, либӧ кельчи, либӧ сын. Сэки сійӧ таз тыр чери вайліс. Зэв на дыр висьтавліс, кыдзи сулалӧ берег дорын брӧд ва, весиг кос сунис абу, да дугдывтӧг лэпталӧ васа ловъясӧс. Збыльысь, кор чериыд сюрӧ, сэки ставыс веськодь. А мында ном-гебсӧ вердлӧма. Сэк жӧ помтӧм казьтылӧм кольӧ сьӧлӧмад тайӧ здукъяс йывсьыс.
Ог вунӧд и сійӧ, кыдзи бать нуӧдліс менӧ Пычим посёлоксайса Сьӧдты дорӧ. Ваыс сэні дзик сьӧд. Берегъясыс топыдӧсь. Дзебсьӧма ыджыд кодь тыыс нюрын быдмысь гежӧдіник пожӧмъяс коласӧ. Некод оз вермы висьтавны, джуджыд-ӧ тайӧ тыыс. Рочьяслы сійӧ тӧдса «Чёрное озеро» ним улын. Сэки миянлы эз ёна уна сюр. Ме лэпталі весьт кузя са кодь сьӧд ёкышъясӧс. А бать кыйис кыснанӧн ыджыд сирӧс. Век жӧ сьӧлӧм вылӧ воис тайӧ мича да раминик тыыс. Со и мӧдысь аслам ёрткӧд шуи ветлыны тайӧ ты дорас. Но сійӧ быттьӧ нерис миянӧс да нарошнӧ дзебсис кытчӧкӧ. Корсим, корсим да сідзи эз и сюр.
Век жӧ чайта да, коркӧ удайтчас на ветлыны сы дінӧ. А чуйдӧдіс менӧ та вылӧ Пычим посёлокса ӧти олысьлӧн некымын во сайся висьтыс. Воим сёрниӧ да сійӧ пыр жӧ казьтыштіс Сьӧдтытӧ. Сэні пӧ олӧны зэв гырысь сиръяс, кодъяс орлалӧны став ботанъястӧ. Менам сьӧлӧмӧй весиг ӧзйыліс. Ӧтиӧс кӧ эськӧ на пиысь кыйны, сэки медся шуда мортӧн вӧлі.
Важӧн нин абу ловъя менам батьӧй. Да и ачым арлыдӧн сыысь ыджыдджык лои. Пыр гежӧдджыка удайтчывлӧ ветлывлыны ва дорӧ. Но батькӧд мӧдлапӧвса вадъясын вуграсьӧмъясыс пыр кежлӧ йиджтысьӧмаӧсь менам сьӧлӧмӧ. Казьтывла мукӧддырйи на йылысь да весиг лов вылын шоныдджык овлывлӧ. А мукӧддырйи и вӧтасьлывла та йылысь. Быттьӧ тэрмасьӧмӧн восьлала бать бӧрся. И со нин миян водзын тыдовтчӧ пашкыр бадьяс пӧвстӧ дзебсьӧм раминик Дзӧлявад, коді важӧн нин виччысьӧ вуграсьысьясӧс да дась юксьыны сыкӧд аслас козинъясӧн. Збыльысь, коркӧ, гашкӧ и, удайтчылас на волыны челядьдыр кадся вадъяс дорӧ.
