НЬӦВВУЖ
Ӧтчыд ичӧтик Ӧльӧксан видзӧдіс телевизор пыр Америкаса индеечьяс йылысь кино. Сылы зэв ёна воис сьӧлӧм вылас, кутшӧм бура индеечьясыд лыйсьӧны ньӧввужйысь. Весиг вӧтасьны кутіс та йылысь. Узьӧ да вӧталӧ, быттьӧ сійӧ индеечьяслӧн медыджыд вождьыс. А сылӧн ньӧввужйысь лэдзӧм ньӧвъясыс стӧча инмӧны вӧрӧгъяслы, кодъяс кӧсйӧны вӧтлыны индеечьясӧс налӧн му вылысь. Ӧтчыд дай мӧдысь лыяс Ӧльӧксан. И со нин вӧрӧгъясыд весьӧпӧрӧмаӧсь да котӧрӧн пышйӧны Ӧльӧксанлӧн ньӧвъясысь. И став индеечыс гораа ошкӧны Ӧльӧксанӧс.
Узьӧм ни олӧм эз ло детинкалӧн. Сэтшӧм окота ньӧввужйысь лыйсьыны. Но ачыс сійӧс вӧчны оз на куж. Со и матыстчис Опонь дед дорас:
— Дедӧ, вай отсав меным вӧчны ньӧввуж.
— Эк тэ, лыйсьысь, — малыштіс небыдик юрсиӧдыс Ӧльӧксанӧс Опонь дед. — Ньӧввужйыд ӧд абу чача. Верман кодӧскӧ и дойдны. Ёна важӧн миян пӧльясыд сійӧн звер-пӧтка кыйлӧмаӧсь. А тэ ворсны кӧсъян ньӧввужнад.
Сэсся ланьтыштліс да содтіс:
— Но инӧ вӧча тэныд ньӧввужтӧ. Но сет кыв, мый ни ӧти ловъя лолӧс сійӧн он дойд.
— Ог, ог, — пыр жӧ кӧсйысис Ӧльӧксан. А ачыс нимкодьысла весиг йӧктыны кутіс.
И со нин Опонь дед Ӧльӧксан внукыскӧд мӧдӧдчисны веретяӧ тусяпулысь кузь да мича вож бӧрйыны. Пыр и аддзисны сійӧс. Опонь дед зэвтіс тусяпулысь вожсӧ ён сутугаӧн. Сэсся кос пожӧм чуркаысь вӧлаліс дас кымын ньӧв. И со нин ньӧввужйыд дась. Ӧльӧксан инас оз ӧшйы. Сэтшӧм окота сылы видлыны ньӧввужтӧ.
Но медводз Опонь дед ачыс лыйис ньӧввужйысь енэжӧ. Вылӧ-вылӧ качис ньӧвйыс да весиг воши син водзысь. Сэсся здук-мӧд мысти уси неылӧ.
— На босьт ассьыд чачатӧ, — шуис Опонь дед да содтіс. — Эн вунӧд, мый тэ меным кӧсйысин.
Ӧльӧксан восьлалӧ грездса улича кузя дзик индеечьяслӧн вождь моз. А сы бӧрся вӧтчӧны ас кодьыс жӧ зырымбедьяс. Быдӧнлы окота лыйны ньӧввужйысь. Татшӧм чачаыд некодлӧн на пиысь эз на вӧвлы. Мунісны грезд сайӧ да бура и лыйсисны. То пу вылӧ лӧсьӧдӧм пасӧ, то кодлӧнкӧ кепкаӧ, то тыртӧм консерв банкаӧ. Ӧльӧксан ачыс медводз видліс ньӧввужтӧ. Сэсся и мукӧдлы сетіс лыйсьыны. Быдӧнлы ньӧввужйысь лыйсьӧмыд аслыссикас праздникӧн лоис. Горзӧны. Чеччалӧны. Вензьӧны, коді медстӧча лыйсьӧ.
Друг Ӧльӧксанлӧн Пиля ёртыс, пыр шмонитны радейтысь да наян детинка, и шуӧ:
— Мый нӧ ми сӧмын паскӧ лыйлам. Вай вӧралысьясысь ворсыштам. Со эстӧні, важ ферма дорас, гулюяс кокасьӧны. Коді инмас налы, сійӧ и лоас вӧралысьӧн.
Зонкаяслӧн синъясыс ӧзйисны Пилялӧн тайӧ кывъяс бӧрас. Весиг Ӧльӧксан вунӧдіс Опонь дедыслы кӧсйысьӧм йылысь. «Вӧралысьясыд» гусьӧн матыстчисны гулюяслань да дзебсисны ферма сайӧ. Медводз, дерт, метитчис Ӧльӧксан, но эз веськав. Гулюяс повзьӧмпырысь вӧчисны кытш да пуксисны кокасьны важинас. Сэсся Пиля босьтіс ньӧввужтӧ. Зэв дыр метитчис да кыдзи тай лэдзис ньӧвтӧ. Пыр жӧ ӧти гулю тіркмуніс да гатшасис. А мукӧдъясыс зэв ӧдйӧ кытчӧкӧ лэбисны. Зонкаяс гораа горзӧны да вачкылӧны Пиляӧс мышкуӧдыс. Медбур вӧралысьӧн сійӧс шуӧны. Ӧтнаслы Ӧльӧксанлы жугыль лои. Сійӧ век жӧ чайтіс, мый некод на пиысь оз веськав гулюясыдлы. Сӧмын повзьӧдасны найӧс. А со кутшӧм ускӧттьӧ артмис. Сэсся и жальӧсь сылы тайӧ лэбачьясыд. Кӧть эськӧ грездысь каньяс век жӧ корсюрӧ кыйлывлӧны гулюястӧ. И некод найӧс таысь оз дивит. Но ӧд пемӧсыд пемӧс и эм. А мортыдлы век жӧ колӧ тӧдны, кодӧс позьӧ лыйны, а кодӧс оз. Мӧвпалӧ та йылысь Ӧльӧксан да оз тӧд, мый шуны нимкодясьысь ёртъясыслы.
Медбӧрын босьтіс Пиля киысь ньӧввужсӧ, чӧв олыштіс да чирӧм гӧлӧсӧн нурбыльтіс:
— Оз эськӧ ков вӧлі лыйны гулютӧ да. Сійӧ ӧд нинӧмӧн абу мыжа миян водзын.
Сэсся чӧла мӧдӧдчис гортланьыс. Пыр на нимкодясьысь ёртъясыс сӧмын шай-паймунӧмӧн видзӧдісны ньӧжйӧ восьлалысь Ӧльӧксан вылӧ. Некод нинӧм эз слӧймы шуны. Налы, тыдалӧ, кутісны жӧ воны юр вежӧрӧдзныс Ӧльӧксанлӧн кывъясыс.
Опонь дед, дерт, пыр жӧ кывліс «том вӧралысьяслӧн» ворсӧм йылысь.
— Тадзи и кутан ассьыд кывтӧ, — дивитӧмпырысь шуис сійӧ Ӧльӧксанлы. — Став ловъя ловсӧ кӧсъян матігӧгӧрысь бырӧдны. Ок тэ, вӧралысь. Збыль вӧралысьыд ӧд ылі пармаын кыйсьӧ-вийсьӧ. Тӧдӧ, кодӧс позьӧ лыйны, а кодӧс оз. Мед звер-пӧткаыс водзӧ кежлӧ эз чин. И ньӧввужйыд абу жӧ чача, тадзи кӧ водзӧ кутан ворсны.
Ӧльӧксан нырсӧ тілигмоз кывзіс дедсӧ да чӧла пуктіс ньӧввужсӧ дед водзас:
— Ог. Сэсся некор ог кут ворсны тайӧ чачанас.
