НИА ДА СУС
Шӧр Печӧралӧн веськыд берегвывса козъяс да пожӧмъяс пӧвстын видзӧдчӧны ӧта-мӧд выланыс кык джуджыд из. Ӧтисӧ татчӧс олысьяс нимтӧмаӧсь радейтчан изйӧн. Мӧдсӧ шуӧмаӧсь торйӧдчан изйӧн.
Сідзи нин артмӧма: ныла-зонма ӧтлаасьӧм водзвылас кежавлӧны радейтчан из дорӧ да сетӧны кыв, мый нэм помӧдзыс кутасны видзны налӧн сьӧлӧмъясын чужӧм шудлунлысь бисӧ. А кодлыкӧ кӧ ёрта-ёрт пиысь суас мог ветлыны кытчӧкӧ ылӧ-ылӧ, бара жӧ локтӧны ӧні нин мӧд, торйӧдчан из дорӧ, да висьтасьӧны, мый терпитны позьтӧма пондасны виччысьны медся матысса мортӧс да кутшӧмкӧ кад мысти тайӧ жӧ из дорас бӧр и ӧтлаасясны.
Нӧшта петӧ кык джуджыд изкостса муысь ключ ваа шор. Коді юас сэтысь васӧ, сылӧн сьӧлӧмысь вошас став омӧльыс, лёкыс да коляс сӧмын бурыс. Тайӧ мортыс сэксянь кутас овны оз сӧмын ас вӧсна, но и йӧз вӧсна майшасьӧмъясӧн да лоас свет вылас медся коланаӧн. Со и волывлӧны кык из коластті визувтысь ключ ваа шор дінӧ матысь и ылысь йӧз, юӧны сэтысь васӧ, мед лоны сьӧлӧмнаныс сӧстӧмджыкӧн, мед сэсся нимӧдны асьнысӧ мукӧдлы бур вӧчан уджӧн.
Тадзи заводитіс ассьыс висьтсӧ зэв пӧрысь да дзор тошка пӧль, коді кывлӧма сійӧс гачтӧг котралысь детинкаӧн на аслас пӧльсяньыс. А бӧръяыслы бара жӧ сылӧн пӧльыс висьтавлӧма та йылысь.
Овлӧмаӧсь коркӧ ёна важӧн ыджыд войвывса ю бокын ныла-зонма, Ниа да Сус. Кыкнанныслӧн бать-мамыс водз эновтлӧмаӧсь тайӧ олӧмсӧ. Ниа да Сус ичӧтдырсяньыс ёртасьлӧмаӧсь ас костаныс, а сэсся кутӧмаӧсь радейтны ӧта-мӧднысӧ да ӧтлаасьӧмаӧсь. Да и кыдзи но эз вермы чужны на костын радейтчӧмыс. Ниаыс зарни рӧма юрсиа, сьӧд синъяса, тэрыб восьласа. Дзик жӧ арын зарниӧн пӧртмасьысь ниа пу кодь. А зонмӧс абу сідз-тадз Сускӧн бать-мамыс шулӧмаӧсь. Кузь тушаа, паськыд пельпомъяса, варышлӧн кодь ёсь синъяса.
Сьылісны-олісны Ниа да Сус юлӧн джуджыд нӧрыс вылын кыпӧдӧм неыджыд керкаын. Сус вӧраліс да чери кыйис. Ниа пусис-пӧжасис, чышкис-мыськис да сэсся порог вылас пуксьӧмӧн верӧссӧ виччысьліс. Ужнайтӧм бӧрын том гозъя панлісны ас костаныс помтӧм сёрни. Тувсов гажа шорлӧн дзольгӧм моз жӧ кыссис сійӧ. Мӧвпалісны Ниа да Сус, мый налӧн лоас уна челядь, кодъяс быдмасны зіль йӧзӧн бать-мамныслы да йӧзыслы бур вылӧ. Татшӧм сёрнияс бӧрас найӧ нӧшта шудаӧсь вӧліны.
Гашкӧ, эськӧ ставыс тадзи и лоис том гозъялӧн кӧсйӧм серти, но ӧти рытӧ друг жугыльтчис Ниа:
— Кыла, кыла аслам сьӧлӧмӧн, менам дона Сускӧй, мый оз ло кузь миян шуда олӧмным. Мыйкӧ ыджыд омӧльтор виччысьӧ миянӧс. Сідзи и личкӧ та йылысь шог юӧрыс менсьым морӧсӧс.
— Эн сор нинӧм абусӧ, — пыр жӧ торкис гӧтырыслысь нора висьтасьӧмсӧ Сус. — Мый вермас лоны миянкӧд. Ставыс тырмӧ. Меысь бур вӧралысьыс да чери кыйысьыс матігӧгӧрын абу. А локтас кӧ кутшӧмкӧ пеж вӧрӧг, кужам и сылы паныд сувтны. Кыйсьысь-вӧралысь ёртъясӧй ӧд ме кодь жӧ повтӧмӧсь да збойӧсь.
Тадзи Сус такӧдіс Ниаӧс пельпомӧдыс малалігмоз да сылысь пӧсь вомдоръяссӧ окалігмоз. Но нывбабалӧн сьӧлӧмыс збыльысь ылісянь вӧлӧм кылӧ шогтӧ. Ӧтчыд кыптісны паськыд ю вылын веж гыяс, пуяслӧн туганъяс весьтӧдз лэччисны сьӧд кымӧръяс, дугдывтӧг кутіс гымавны-чардавны. И тыдовтчис скӧрысь ызгысь ю вылын ӧтка пыжа. Тайӧ вӧлӧма ю катыдысь кыйсьысь-вӧралысьяссянь морт. Сувтіс сійӧ Сус да сылӧн ёртъяс водзӧ пидзӧсчаньӧн да бӧрдӧмсорӧн кутіс висьтавлыны, мый Из сайсянь на вылӧ уськӧдчисны кутшӧмкӧ гундыръяс. Сотӧны оланінъяс, виалӧны челядьӧс да нывбабаясӧс, грабитӧны нэмъясӧн чӧжӧм эмбурсӧ. Водзсасьны сьӧкыд. Кортӧм гӧсьтъясыд зэв унаӧнӧсь.
Зумыштчис Сус, видзӧдліс аслас ёртъяс вылӧ, неуна чӧв олыштіс да шуис:
— Но мый нӧ, ковмас петавны чорыд кось вылӧ. Оз позь эновтны ассьыным войтырнымӧс, кодъясӧс татшӧм неминуча суис. Ӧтвылысь венам вӧрӧгӧс.
Сэсся сійӧ бергӧдчис Ниа дінӧ да негораа шуис:
— Кывзы менӧ, донаӧй. Чорыд кось вылӧ ми мӧдӧдчам. Но тэ эн шогсьы. Чайта, ставыс лоас бур. Сизим лун да вой мысти воам бор.
Сус топыда кутліс-окаліс Ниаӧс да пуксис аслас ёртъясыскӧд ыджыд пыжӧ. А Ниа синвасӧ чышкалігмоз пыр сулаліс джуджыд нӧрыс вылын, кытчӧдз пыжыс эз вош чукыль сайӧ.
Тайӧ лунсяньыс Ниа лун и вой кутіс виччысьны верӧссӧ. Весиг эз узьлы. Пыр сулаліс джуджыд нӧрыс вылын да син доймытӧдзыс видзӧдіс катыдлань. Сьӧлӧмнас кыліс сійӧ, мый оз ло кокни косьыс. Унаӧнӧсь вӧрӧгъясыд. Но ӧд и сылӧн Сускыс аслас ёртъясыскӧд абу полысь рӧдысьӧсь. Ӧтчыд аддзис Ниа, мый паськыд юын ваыс лоис гӧрд рӧма. Гӧгӧрвоис сійӧ, мый тайӧ киссьӧ вирыс Суслӧн да сылӧн ёртъясыслӧн, кодъяс вын-эбӧснысӧ жалиттӧг тышкасьӧны вӧрӧгкӧд.
Эз вермы терпитны сэки том ань да гораа шыӧдчис шонді дінӧ да парма дінӧ:
— Шондіӧй дай муса шондіӧй, миянӧс шонтысьӧй, олӧм сетысьӧй. Пармаӧй дай муса пармаӧй, миянӧс вердысьӧй, отсалӧй вай кыкнанныд венны мустӧм вӧрӧгӧс менам верӧслы да сылӧн ёртъяслы.
И шондіыс сэки ярджыка кутіс ыпъявны енэжас, шуис сотны гундыр чукӧрӧс, кыліс аньлысь кевмӧмсӧ да. Лёкысь пондіс шувгыны парма да кӧсйис пӧдтыны вӧрӧгӧс ас пытшкас.
Но Ниалӧн шогсьӧмысла дзикӧдз бырис вын-эбӧсыс. Ӧд колис нин сизим лун да вой, а верӧсыс эз и бергӧдчы. Гораа бӧрддзис Ниа да пондіс чуксавны верӧссӧ. Сэсся друг шогысла измис да пӧрис джуджыд изйӧ. Сылӧн синваысь артмис ключ ваа шор, коді ӧнӧдз визувтӧ.
А Сускыд да ёртъясыс медбӧръя вынъяссьыс вӧрӧгкӧд тышкасигӧн век жӧ кутісны вермыны. Медбӧрын Сус кыпӧдіс кияс вылас налысь медся ыджыд, медся ён гундырсӧ да шыбитіс зэв джуджыд нӧрыс вывсянь ю шӧрӧ. Сідзи и вӧйи мӧдыс. Повзисны сэки кортӧм гӧсьтъяс да пышйисны. Сӧмын сэки Сус пондіс видлавны ассьыс да ёртъясыслысь дойяссӧ. Медбӧрын найӧ бор бергӧдчисны гортлань.
Кутшӧм ёна Сус виччысис Ниакӧд аддзысьӧмсӧ. Тэрмӧдліс ёртъяссӧ, мед тэрыбджыка сынасны. Кӧть эськӧ ва кывтчӧс налӧн пыжыс сідзи нин зэв ӧдйӧ тювгис. Со и тӧдса нӧрыс воис. Но эз тыдав сэні радейтана Ниалӧн мыгӧрыс. Сӧмын джуджыд из кытыськӧ лоӧма да сӧдз ваа шор визувтӧ сыкӧд орччӧн. Гӧгӧрвоис Сус, мый лои. Ыджыд шогысла Ниа пӧрӧма изйӧ. Сувтіс сэки Сус джуджыд из водзас да шуис, мый Ниатӧг сылӧн олӧмыс оз жӧ ло. И сійӧ жӧ здукас пӧрис изйӧ.
* * *
Тайӧ кадсяньыс уна нэм нин сулалӧны Печӧралӧн джуджыд нӧрыс вылын радейтчан да торйӧдчан изъяс. Но кывсьӧ йӧз пӧвстын, мый коркӧ-некоркӧ тайӧ кык изйыс бара лоасны йӧзӧн. Кымын унджык войтыр воласны татчӧ да юасны ключ ваа шорысь, мед лоны бурджыкӧн да унджык бур вӧчны мукӧдлы, сымын ӧдйӧджык ловзясны Ниа да Сус.
