МЫЙЫСЬ ГАЖТӦМТЧӦНЫ ЗВЕРЬЯС
Ӧти рытӧ ичӧтик Илюшлӧн батьыс гортас пырӧм бӧрын пыр жӧ гажаа гӧлӧсӧн шыӧдчис пи дінас:
— Кӧсъян аски зверъяскӧд ветлыны тӧдмасьны? Найӧс ӧд тэ сӧмын телевизор пыр аддзывлін. А ӧні и асьнысӧ верман видзӧдлыны. И тигртӧ, и левтӧ, и оштӧ, и кӧинтӧ. Миян карӧ ылі лунвылысь зоопарк воӧма. Со и тӧдмасян матысяньджык быд сикас зверъясыдкӧд.
— Кӧсъя, кӧсъя, — пыр жӧ горӧдіс кекӧначасигмоз ичӧтик Илюш да уськӧдчис кутлыны батьсӧ. — Меным важӧн нин окота вӧлі найӧс ас синмӧн аддзывны.
Мӧд луннас буретш вӧлі субӧта. Ичӧтик Илюш батьыскӧд нуръясьыштӧм бӧрын мӧдӧдчисны карса парклань, кӧні и меститчис зоопаркыс. Тайӧ войнас зонка весиг эз бура узь. Пыр вӧтасис лунвывса зверъясӧс. Да зэв водз и садьмис. Сэтшӧма виччысис зверъяскӧд аддзысьлӧмсӧ. Телевизорыд ӧд телевизор и эм. А кутшӧмӧнӧсь нӧ найӧ, саваннаын да джунглиын олысьяс, асьныс збыльвылассӧ.
И со нин ичӧтик Илюш батьыскӧд билетъяс ньӧбӧм бӧрын мукӧдъяс моз жӧ матыстчисны клеткаяслань, кӧні и вӧліны сэтшӧм тӧдса зверъясыд.
— Батьӧ, батьӧ, видзӧдлы, мый ыджда слӧныд вӧлӧма, — пыр жӧ горӧдіс ичӧтик Илюш. — Ме весиг эг чайтлі, мый сійӧ татшӧм ыджыд.
А кыськӧ ылі Индияысь вайӧм слӧн чӧла сулаліс ыджыд кӧрт клеткаын да рама видзӧдіс сійӧс кытшалысь йӧз вылӧ. Быттьӧ сідзи и кӧсйис шуны, ме пӧ ӧд абу татчӧс олысь, эм и менам аслам чужан му, кодкӧд уна во сайын менӧ торйӧдісны да кодысь ӧні сэтшӧм ёна гажтӧмтча. Сэні ме медыджыдӧн вӧвлі. А ӧні ачым ог тӧд коді.
Но торйӧн нин шензьӧдіс ичӧтик Илюшӧс Африкаса лев, кодӧс эз сідз-тадз шуны зверъяслӧн сарӧн. Сійӧ збыльысь сар кодь и вӧлі. Ыджыд да стрӧг синъяснас дӧзмӧмпырысь моз дзоргис йӧз вылӧ да корсюрӧ негораа эрӧстлывліс. И сылӧн тайӧ эрӧстӧмас кыліс сэтшӧм ыджыд вын, кодысь кутліс тіпкыны сьӧлӧмыд. Эз радейт зверъяслӧн сарыд, кор сы вылӧ сэтшӧм унаӧн ньӧти повтӧг видзӧдісны.
— Со кутшӧм скӧр вӧлӧма левыд, — негораа шуис Илюш батьыслы, — ӧні ме гӧгӧрвоа, мыйла сыысь мукӧд зверъясыд полӧны.
Но медся ёна шензьӧдіс зонкаӧс визя-визя тигр, коді ньӧти сувтлытӧг кытшлаліс кӧрт клетка пытшкӧстіыс да быттьӧ корсис сэтысь вӧля вылӧ петан туй.
— Мыйла нӧ тигрыс дугдывтӧг ветлӧдлӧ? — юаліс ичӧтик Илюш батьыслысь.
— Сылы ӧд миян моз жӧ окота вӧля вылын олыштны, — пыр жӧ вочавидзис батьыс. — Тайӧ тигрсӧ мамыс коркӧ чужтылӧма Уссури юбердса пармаын. А сэсся, тыдалӧ, мамсӧ вӧралысьяс кыйӧмаӧсь, мед оз пакӧститчы. А писӧ сетӧмаӧсь видзны зоопаркӧ. Со и ӧні сійӧ верстяммӧм бӧрын казьтылӧ вӧля вылын коркӧя олӧмсӧ да оз вермы вунӧдны сы йылысь. Сійӧн и дугдывтӧг ветлӧдлӧ клетка пытштіыс.
Уна зверӧс на аддзылісны тайӧ лунас ичӧтик Илюш батьыскӧд. И еджыд да руд ошъясӧс, и скӧр руд кӧинӧс, и наян гӧрд ручӧс, и тшап верблюдӧс, и мелі синъяса ламаӧс, и тешкодь ӧбезьянаясӧс. Бӧръяясыс торйӧн нин вӧліны визулӧсь. Налы сідзи и окота вӧлі ворсӧдчыштны ас костаныс видзӧдысьяслӧн синъяс водзын. А асланыс петкӧдчӧмысь тайӧ визув зверъясыс дзайгисны йӧзлысь кампет да печенньӧ. А сэсся гӧснечсӧ босьтӧм бӧрын ӧдйӧ котӧртлісны клетка мӧдар бокас, либӧ котӧрӧн кайлісны пӧтӧлӧкӧдзыс, медым ёртъясыс эз удитны мырддьыны чӧскыд гӧснечсӧ. Бура и сераліс Илюш кимӧститчысь ӧбезьянаяс вылӧ видзӧдігмоз. Со ӧд налы кутшӧм гажа йӧзлӧн синъяс водзын. Гажӧдчӧм вылӧ быттьӧ и чужлӧмаӧсь. Оз небось гажтӧмтчыны мукӧд зверъяс моз.
Гортланьыс восьлалігмоз нин зонка юаліс батьыслысь:
— А мыйла нӧ, батьӧй, клеткаын пукалысь уна зверлӧн сэтшӧм гажтӧмӧсь синъясыс?
— Ме ӧд тэныд висьтавлі нин, мый кызвыныс на пиысь коркӧ чужлісны да овлісны вӧля вылын, — вочавидзис верстьӧ морт. — Со и гажтӧмтчӧны сійӧ кадся олӧмсьыс. А ӧткымынӧн некутшӧма оз вермыны терпитны невӧляын олӧмсӧ да весиг кулӧны. Кӧть эськӧ ӧні зэв унаӧн и невӧляын велалісны рӧдмыны.
— Сідзкӧ нӧ ставнысӧ найӧс вӧля вылӧ бӧр и колӧ лэдзны, мед олӧны сэні, коді кыдзи сяммас, — рама шуис ичӧтик Илюш.
Батьыс сӧмын серӧктыштіс пиыслӧн кывъяс вылӧ.
— Дерт, бур найӧс бӧр нуны сэтчӧ, кӧні коркӧ чужлісны-быдмылісны. Но ӧдвакӧ нин тайӧ зверъясыд велаласны бура овмӧдчыны вӧлявывса асланыс ёртъясныс моз. Ӧд уна вонад невӧляын олігӧн найӧ велалісны нин дась сёян-юан дінӧ да ӧдвакӧ нин сяммасны асьнысӧ вердны. Нэмыс налӧн чужанінас бӧр овмӧдчӧм бӧрын ёна дженьдаммас. Сэсся и кытысь эськӧ ми тэкӧд аддзывлім тайӧ гежӧда паныдасьлысь зверъяссӧ, эз кӧ вӧвны зоопаркъясыс. А ӧні и вӧля вылад уна зверъяслы абу кокни овнысӧ. Мортыд быдлаын кутіс дзескӧдны найӧс.
Ичӧтик Илюш сюся кывзіс батьсӧ сылӧн синъяс вылӧ корсюрӧ видзӧдлывлігмоз. И эскис, и эз эскы верстьӧ мортлы. И некыдзи эз вермы гӧгӧрвоны, мыйла сійӧ жӧ слӧнъяссӧ, левъяссӧ, тигръяссӧ, ошъяссӧ колӧ видзны клеткаын. Мед олісны вӧля вылын, кыдзи водзті вӧлі.
Гортас воӧм бӧрын сійӧ дыр на мӧвпаліс невӧляын олысь зверъяс йылысь, кытчӧдз эз унмовсь. И вӧтасьӧ ичӧтик Илюш тешкодь вӧт. Быттьӧ сійӧ лоис му вылас медыджыдыс да шуис лэдзны вӧля вылӧ клеткаясын олысь зверъясӧс. И со ветлӧдлӧ сійӧ зоопаркъясӧд, циркъясӧд. Восьталӧ сэні олысь клеткаясын зверъяслы ӧдзӧсъяссӧ да лэдзалӧ найӧс вӧля вылӧ. А найӧ морт гӧлӧсӧн аттьӧалӧны Илюшӧс. И пыр жӧ вошӧ зверъяслӧн синъясысь шог гажтӧмлуныс. Сэтшӧм долыд налы вӧля вылын. Долыд таысь и Илюшлы. Асывводзӧдз сійӧ вӧталӧ тайӧ кыпыд вӧтсӧ.