МЕД ЭЗ ВӦВ ГАЖТӦМ МАМЛЫ

А ставыс заводитчис сысянь, мый Павликъясӧ аслас мамыскӧд воис орчча сиктысь сылӧн ӧттшӧтшъяыс, Ӧндрей. Павликлӧн да Ӧндрейлӧн мамъясыс ӧти парта сайын пукавлӧмаӧсь. Ӧтлаын жӧ велӧдчӧмаӧсь институтын. Ӧні велӧдӧны челядьӧс. Кадысь кадӧ волывлӧны ӧта-мӧд орданыс гӧститны. Буретш тайӧ волысьӧмъяс дырйиыс и тӧдмасисны Павлик да Ӧндрей да сэсся кутісны ёртасьны.

Талун Ӧндрейлӧн чужан лун да сійӧ мамыскӧд нарошнӧ локтіс корны Павликӧс ас ордас гӧститны.

— Мед, колӧкӧ, ветлас. Но кыдзи гортӧ бӧрсӧ кутас локны пемыднас?— шуис Павликлӧн мамыс.— Кӧть ачым сыкӧд ветла, но ог вевъяв. Гортын тырыс уджыс.

— Ӧти войтӧ и ми ордын узяс. Нинӧм оз ло сыкӧд. Оз на, гашкӧ, сэтшӧма гажтӧмтчы гортсьыс, — пыр жӧ вочавидзис Ӧндрейлӧн мамыс.

— Но мед инӧ. Зэв ӧд дыр кык друг эз аддзысьлыны, — ышловзис медбӧрын Павликлӧн мамыс.

А Павликлы дыр эз ков тшӧктыны. Збыльысь ӧд ёна гажтӧмтчисны кык друг ӧта-мӧдсьыныс. Эм мый висьтавлыны ёрта-ёртныслы. Павлик гожся каникулъяс дырйи ветліс батьыскӧд ылі вӧрса ты дорӧ, кытчӧ важӧн нин ая-пиа кӧсйысьлісны волыны. Но и вердісны жӧ сэні номъяссӧ! Ӧнӧдз Павликлӧн яйыс зӧлитӧ. А сы пыдди казьтылӧмыс мыйта коли. Павлик аддзыліс мича лэбачьясӧс да пӧткаясӧс, кодъяс важысянь овмӧдчӧмаӧсь тайӧ ты бердас да быдтысьӧны сэні. А чериыс мында вӧлӧма вӧрса тыас! Пӧттӧдзыс вуграсисны ая-пиа да ӧдва вермисны вайны кыйӧмторсӧ гортаныс.

Вӧлі и Ӧндрейлы мый йылысь юксьыны мӧвпъясӧн Павликкӧд. Сійӧ ветліс шойччыны ылі море дорӧ. Аддзыліс дельфинъясӧс. Гожъяліс да дзик негр кодь ӧні лоӧма. А море берег дорсьыс ракпаньяс чукӧртіс. Зэв мичаӧсь. Окота ӧдйӧджык петкӧдлыны найӧс Павликлы.

И со Павлик Ӧндрейяс ордын. Тані сійӧ мамыскӧд вӧлі быттьӧ ас гортас. Но тайӧ пӧрйӧ сы мында тӧдтӧм гӧсьт локтӧма Ӧндрей ордӧ, мый Павлик быдсӧн шӧйӧвошис. Но регыд мысти нин челядь тӧдмасисны ӧта-мӧдныскӧд, и Павлик бара кутіс кывны асьсӧ ас гортын моз.

Нывкаяс да зонкаяс пиысь быдӧн чолӧмаліс Ӧндрейӧс чужан лунӧн да козьналіс мыйкӧ ассьыс. Эз коль бокӧ и Павлик. Сетіс другыслы гожӧмнас на чукӧртӧм да лӧсьӧдӧм гербарий. Ӧндрейлӧн весиг синъясыс ӧзйылісны косьтӧм быдмӧгъяс вылӧ видзӧдігӧн. А сэсся челядь чӧсмасисны гортса пирӧгӧн, варенньӧӧн, юисны чӧскыд ырӧш да кутісны ворсны ас костаныс.

Павлик эз и тӧдлы, кыдзи луныс коли да кутіс рӧмдыны. Сӧмын сэки сійӧ мӧвпыштіс, мый мамыс гортас ӧтнасӧн коли. Батьыс ылі командировкаын. Код тӧдас на кор воас. А кыдзи нӧ мамыс сэні ӧтнасӧн? Дерт жӧ, гажтӧмтчӧ да шогсьӧ то бать вӧснаыс, то Павлик вӧсна. Эз-ӧ мыйкӧ ло? Ставыс-ӧ лючки-ладнӧ накӧд? Со нӧ тӧрыт, водӧм водзвылас, мамыс бара казьтыштіс бать йывсьыс, мед пӧ кӧть нинӧм эз ло сыкӧд да ӧдйӧджык нин бӧр воис. А аслас чужӧмыс сэтшӧм шог вӧлі, мый сы вылӧ видзӧдігӧн и Павликлӧн муртса синваыс эз пет.

И ӧні тӧрытъяыс быттьӧ выльысь ловзис сылӧн синъяс водзын. И шогӧдіс Павликӧс. Кутшӧм нӧ сійӧ пи? Тані со гажӧдчӧ-ворсӧ. А мамыс сэк кості ӧтнас ноксьӧ гортын да шогсьӧ-майшасьӧ на вӧсна. Тайӧ мӧвпъяс бӧрас Павликлы окота лои ӧдйӧджык бӧр мунны гортас. Кыдзи нӧ сылы позьӧ тані узьмӧдчыны, кор мамыс ӧтнасӧн гортас?

Ӧндрей казяліс Павликлысь шог чужӧмсӧ да матыстчис сы дінӧ:

— Тэ нӧ мый дузін, он ворс? Али лӧгасин мыйыськӧ миян вылӧ?

— Эг эськӧ да, — вочавидзис Павлик.— Мамӧ ӧд ӧтнас гортӧ коли. Гажтӧм сылы. Шогсьӧ миян вӧсна.— А сэсся недыр чӧв олыштӧм бӧрын содтіс:

— Кывзы, Ӧндрей. Ме гусьӧн пасьтася да муна гортӧ. Сӧмын мамыдлы эн висьтав, а то оз лэдз. Ог кӧсйы, мед гортын мамӧ ӧтнас коли.

Ӧндрей весиг повзис:

— Кыдзи нӧ тэ ӧтнад мунан? Татшӧм пемыднас? Он ӧмӧй пов? Вай, колӧкӧ, колльӧда тэнӧ.

— Эн, эн. Ме ӧтнам, — вочавидзис Павлик.— А тэ гӧсьтъястӧ гажӧд. Мед менсьым мунӧмӧс оз казявны да мед кыкнаннымӧс оз пинявны бӧрас.

— Жаль эськӧ, но мый вӧчан, — ышловзис Ӧндрей.— Сэтшӧм окота на вӧлі тэкӧд ворсыштны. Но мед нинӧм оз жӧ ло тэкӧд. Бур туй...

— Оз-оз, — шуис Павлик ӧдзӧссӧ восьтігӧн нин.

Детинкалысь мунӧмсӧ некод эз казяв. Ставӧн гажаа ворсісны.

А Павлик сэк кості прӧйдитіс нин сиктсӧ да восьлаліс пемыд туй кузя гортлань. Абу эськӧ и ылын налӧн сиктыс. Но ӧд рытъя пемыдас восьлалігӧн быдторйыс каститчӧ. Кӧть Павлик эз лыддьы асьсӧ полысьяс лыдысь, но и сылӧн дрӧгмуніс сьӧлӧмыс, кор туйбокса бадь пӧвстын друг чипӧстіс унзіль гӧлӧса лэбач.

Но нӧшта нин детина повзис, кор аддзис, кыдзи сылы воча локтӧ кутшӧмкӧ нёль кока звер. Павлик сувтовкерліс быдсӧн. Кынмыліс сьӧлӧмыс. А кӧин кӧ нӧ? Кӧть эськӧ сійӧ тӧдіс, мый тайӧ ӧдвакӧ вӧрса звер. Найӧ тайӧ кадас ёнджыкасӧ парматі келалӧны да зэв на рамӧсь. Сы вӧсна, мый пӧтӧсь. Но ӧд код тӧдас? Друг кодкӧ на пиысь сиктлань сетчис, сэтысь мыйкӧ аслыс номсасьыштны корсьӧ. Уськӧдчас кӧ сійӧ Павлик вылӧ? И мыйла нӧ вӧлі вӧрзьӧдчыны друг ордсьыс войся пемыдас? Но ӧд мамыс зэв жаль...

А сэк кості нёль кока зверыд сувтовкерис да сэсся тай кыдзи уськӧдчис Павликлы морӧсас. Сэки сӧмын Павлик казяліс, мый тайӧ налӧн горт видзысьыс, Катшыс понйыс. Детина нимкодьпырысь горӧдіс да кутіс малавны Катшысӧс. Кытчӧкӧ друг воши став полӧмыс. Ӧні найӧ кыкӧнӧсь да нинӧмысь нин повнысӧ. Да и гортыс абу нин ылын.

— Катшысӧй, менам донаӧй! Тэ кытысь усин? Али нӧ тӧдан вӧлі, мый ме локта да мынтӧдчин домӧд йывсьыд?— шуаліс сэк кості Павлик да малаліс ассьыс понсӧ. А Катшыс меліа никсіс да нюліс Павликлысь чужӧмсӧ. И кыкӧн найӧ мӧдӧдчисны гортланьыс. Павлик нимкодьысла, мый весьшӧрӧ вӧлӧма сылӧн полӧмыс да ӧні нинӧм нин сыкӧд оз ло, кутіс весиг сьывны. А Катшыс кывзіс Павликлысь сьылӧмсӧ да тшӧтш то никӧстлывліс, то увтыштлывліс. Ас ногыс отсаліс сьылысьлы. Сылы ӧд тшӧтш вӧлі нимкодь, мый аддзис да паныдасис кӧзяинкӧд...

Кор Павлик игӧдчис кильчӧ ӧдзӧсас, мамыс восьтіс игансӧ да кутіс лыддьӧдлӧмӧн шуасьны:

— Сідзи и тӧді, мый тэ бӧр локтан. Эз ӧд прӧста Катшысыд нетшкысь да увт. Ковмис лэдзны домӧд йывсьыс. Сюсь пемӧсыд, тыдалӧ, кыліс жӧ сьӧлӧмнас.

А сэсся ланьтыштліс да бара на ӧддзис:

— Коді тэнӧ лэдзис татшӧм пемыднас? А мыйкӧ нӧ кӧ лои тэкӧд?..

Павлик видзӧдліс мамыслӧн майшасяна синъясӧ да негораа шуис:

— А ме пышйи сэтысь. Гортӧ тэрмаси, мед тэнӧ гажтӧмыд эз босьт тӧрытъя моз...

И сэки ичӧтик синва моль гӧгыльтчис Павликлӧн чужӧм кузя. Сэтшӧм жаль да муса вӧлі ӧні сылы мамыс. И сэтшӧм нимкодь сьӧлӧм вылас, мый найӧ бара ӧтлаынӧсь.

— Ок тэ, менам дзолюкӧй, — меліа шуис мамыс да малыштіс Павликӧс юрӧдыс.— Но вай пырам ӧдйӧджык да звӧнитлам Ӧндрейясыдлы, мед эз воштыны тэнӧ. Ӧттшӧтш ковмас прӧща корны, мый пышйин медбур другыдлӧн праздник вылысь.

— Ме ӧд, мамӧ, тэ дорӧ тэрмаси, — шуис сэки Павлик.

— Гӧгӧрвоа, гӧгӧрвоа, пиукӧй, — меліа вочавидзис мамыс. А Катшыс сідзи и гартчис мама-пиа кокъяс костын. Уськӧдчыліс то ӧтиыслы, то мӧдыслы морӧс вылас.

— Со ӧд кутшӧм нимкодь Катшысыдлы, — серӧктыштіс мамыс.— Збыльысь кылӧ, вӧлӧмкӧ, сылӧн сьӧлӧмыс.

И мам-пиа кутчысьӧмӧн пырисны гортаныс. Тайӧ войнас Павлик вӧтасис гажа вӧт сы йылысь, мый ставӧн гортынӧсь. Батьыс меліа варовитӧ мамыскӧд телевизор видзӧдігмоз. А Павлик ворсӧ Катшыскӧд диван вылын. И ставӧн зэв шудаӧсь, сы вӧсна мый ӧтлаынӧсь.