МАНАКЪЯСЛӦН ЗАРНИ
Дереваннӧй сикт сулалӧ джуджыд кыр йылын. Ылӧдз тасянь тыдалӧ. Кузнеч Васьяслӧн керка дорсянь кӧ уліас, Эжва ю вылӧ видзӧдлан, весиг юрыд бергӧдчӧ, сэтшӧм крут бужӧдыс. Но ме, кор талань волывла-кежавла, векджык зіля синмӧн корсьны енэжтас помсьыс Уллянаса манастыр. Поводдяыс кӧ абу кымӧра да букыш, ӧдйӧ и усьӧ сійӧ син улад. Дереваннӧйсянь манастырыс бура тыдалӧ, кӧть эськӧ сыӧдз абу ӧти верст. Да Эжва ю сайын на. Чача кодь кыр йывсянь манастырыс: еджыд, сӧстӧм, мойдын кодь дзик. Пӧч висьтавлывліс меным — жыннян шыыс пӧ вӧлі Дереваннӧйӧдз кылӧ, медся ыджыдыс вӧлӧма 300 пудъя. Сылы ме дерт эскывлі. Пӧч ӧд ачыс талявліс сэкся олӧмсӧ, чужлӧма нэм пуксигас да. Абу ӧти во батрачитлӧма-уджавлӧма Уллянаса манастырас. Сэні оліс и пӧчлӧн чойыс, Катя тьӧтка, сэтчӧ поздысисны сылӧн ныв-пияныс. Катя тьӧтка радейтіс волывлыны миянӧ, чой ордас. Пӧчӧ вонас гоз-мӧдысь кайлывліс жӧ Уллянаӧ. Медсясӧ дерт ва туй воссьӧм бӧрын, теплоходӧн. И тшӧкыда менӧ аскӧдыс босьтлывліс.
Теплоходыд ӧдйӧ шлывгӧ-катӧ, мед кӧть и ва паныд да сук моль пӧвстті. Озъяг посёлок бӧрын регыдӧн и Уллянаса манастыр тыдовтчас. Да сэтшӧм мича, зумыд, кыпыд, вомӧс восьтӧмӧн видзӧда сы вылӧ. И нимкодяся, и шемӧс босьтӧ: вермылӧмаӧсь тай, сяммылӧмаӧсь миян пӧч-пӧль сьӧд вӧр шӧрын татшӧм ыджыд вичкояс лэптывны-кыпӧдны.
Ок и мича гӧгӧр! Сьӧлӧмыд сьылӧмӧн сьылӧ. Манастыр ӧтар-мӧдар бокас муяс вежӧдӧны, паськыдӧсь найӧ да шыльыдӧсь, быттьӧ кодкӧ сыналӧма посни сынанӧн. А на костын, дзик шӧрас, джуджыд кӧлӧкӧльня сулалӧ. Эжва дорсянь видзӧдлан да, быттьӧ лӧз енэжас пыксьӧма. Тасянь абу нин чача кодь манастырыс. Мӧдарӧ, ыджыдсьыс-ыджыд, паськыд, зумыд тэчаса, му бердас нэм кежлӧ вужъясьӧма. Турунвиж рӧма вӧр-ва пӧвстас лым кодь еджыд. Кӧть эськӧ сэки нин манастырсӧ вӧлі джынвыйӧ кисьтӧма-пузувтӧма, чорыдджыка кӧ шуны, урӧстӧма.
Пӧчӧ да Катя тьӧт, коді оліс кӧлӧкӧльня уліас, манакъяслӧн ичӧтик жырйын, дыр варовитлісны ӧта-мӧдныскӧд. Тшай юлісны, петавлісны манастыр йӧрӧ, кытшовтлісны гӧгӧр. Ме на дорын жӧ гартчи. Кыр йылын сулалігӧн пӧчӧ индывлывліс меным Эжва юлань, висьтавлывліс-велӧдліс:
— Дереваннӧйӧдзыд, пиук, тасянь абу ылын. Эжвасӧ вуджан да, веськыда кӧ мунны, Улляна нюрӧ люкасян. Нюрсӧ вуджан да Сьӧд ты бокӧ воан. Мича пожӧма яг сэні сулалӧ. Кузя нюжӧдчӧма. Дозмӧръяс койтны радейтӧны. Ошъяс ветлӧны и. Водзӧ кӧ мунны, петан Кулӧмдінӧ кайысь мир туй вылӧ, ӧкмысӧд верстӧ. Манастырсӧ кыпӧдысь-лэптысьяс пӧ тайӧ туйӧдыс ёна ветлывлӧмаӧсь.
Коркӧ меным Уллянаса зонпосни, гусьӧнпырысь дерт, висьтавлісны: уна озырлун пӧ вӧлӧма татчӧс манакъяслӧн. Зарни чунькытшъяс, мича дозмук, важ ӧбразъяс да небӧгъяс... Кор шуӧмаӧсь тупкыны манастырсӧ, выль власьт лӧсьӧдысьяс пӧ уна озырлун татысь петкӧдӧмаӧсь. Но абу ставсӧ. Мыйсюрӧ пӧ, медся донаторъяссӧ, манакъяс кытчӧкӧ нуӧмаӧсь-дзебӧмаӧсь. Гашкӧ, орчча пожӧма ягас гуалӧмаӧсь, гашкӧ, матысса сиктъясӧ саймовтӧмаӧсь, тӧдса йӧз ордӧ. Челядьыд челядь и эм. Менам синмӧй ӧзйис жӧ манакъяслӧн озырлун йылысь кывлӧм бӧрад. Сэки Уллянаса вель уна зонпосни корсисны манастырлысь зарнисӧ, кодйысисны киссьӧм стрӧйбаяс подулын, кытшлалісны матысса пожӧма ягын. И висьталӧны: то ӧтитор, то мӧдтор пӧ сюрлӧма. Гашкӧ, и сюрліс. Но ме аслам синмӧн нинӧм эг аддзыв. А сёрниыд сёрниӧн и кольӧ. Кывнад изӧмысь пӧ, пӧч на шуліс, пызьыд оз артмы...
Но манакъяслӧн зарни йылысь кывлӧмторйыд дэльӧдіс менӧ. Юала, мися, пӧчлысь. Гашкӧ, сійӧ мыйкӧ тӧдӧ. Коркӧ и пані сёрнисӧ. Пӧчӧ мудера нюммуніс, быттьӧ тӧдіс, кӧні куйлӧ озырлуныс, да со мый висьталіс меным:
— Вӧлӧма зарниыд манакъясыдлӧн, вӧлӧма. Ме та йылысь кывлі жӧ, Уллянаас на уджалігӧн. Манастырсӧ тупкиг водзын, сӧвтӧмаӧсь-чукӧртӧмаӧсь став зарни кӧлуйсӧ ыджыд сундукӧ да томналӧмаӧсь. Та бӧрын, сьӧд пемыд войӧ, медым некод оз казяв, вуджӧдӧмаӧсь сундуксӧ Эжва ю вомӧн да нуӧмаӧсь вӧла доддьӧн Сьӧд ты бокӧ. Пожӧма ягас и гуалӧмаӧсь. А томаныслысь ключсӧ ӧшӧдӧмаӧсь медся кыз да джуджыд пожӧм пулӧн вож йылӧ.
— Збыль али мый?— юавсис менам. — Сідзкӧ, манакъяслӧн зарниыс Улляна нюр дорын, Дереваннӧйсянь матын?
— Тадзи тай меным висьтавлісны тӧдысь йӧз-а, — вочавидзис пӧчӧ, сэсся сёрнисӧ водзӧ эз кут пестыны.
А ме сылӧн кывъясысь ӧзйи, лудны быдлаті кутіс. Чепӧсйи да тойла бокас:
— Вай, пӧчӧ, кайлам Сьӧд ты дорӧдзыс, мича ягас. Абу ӧд сэтчӧдз ёна ылын. Гашкӧ, ключыс сюрас миянлы да?
— Мун сэтысь, — ӧвтыштіс кинас пӧчӧ, — кысь нӧ ӧні корсян ключсӧ? Кымын во сійӧ кадсяньыс кольӧма? Гашкӧ, кыз пожӧмыд пӧрис да сісьмис нин, а ключыс сімис муас зэр-лымсьыс. Быдман да, майбыр, кӧть мыйта корсь. А менам вын ни эбӧс абу ягӧдзыд кайлыны.
...Пӧчӧ менам важӧн нин куйлӧ кыз му улын. Оліс таладор югыдас дыр, кӧкъямысдас куим арӧсӧдз. Дзебим Кулӧмдінӧ каян туйбокса шойнаӧ. Улляна нюрӧ буретш таті ветлӧны дереваннӧйса войтыр мырпом да турипув вотны. Ачым ме, верстьӧӧн нин, кайлі жӧ Улляна нюрӧдзыс. Гулыд пожӧма ягӧ веськалан мир туйысь кежӧм бӧрын. Сынӧдыс сӧстӧм, кокниа лолавсьӧ. Пожӧм пуясыс сись кодьӧсь, сярвидзӧны — пом ни дор налы абу. Веськыда кӧ пыр мунны, Эжва дорӧ петан, Уллянаса манастырлы воча.
...Восьлала пуяс пӧвстті, муртса тӧдчысь ордым кузя. Юрын бергалӧ пӧчлӧн коркӧя висьтыс — Уллянаса манакъяслӧн зарни йылысь. Сувтыштла да корся синмӧн медся кыз да джуджыд пожӧмсӧ. Ӧти дорӧ матыстчыла, мӧд дорӧ, со коймӧд сулалӧ, нёльӧд...
Мукӧдсӧ сывйыштны он вермы, сэтшӧм кызӧсь. Но сундук ключыс некӧн оз тыдав. Гашкӧ, сійӧ эз и вӧв да? Коді та йылысь ӧні стӧча мыйкӧ висьталас...
Пӧчӧ, пӧчӧ... Бур да шань сьӧлӧма мортӧн тэ нэмтӧ вӧлін. Сэтшӧмӧн и колин менам сьӧлӧмын. Кымын во колис, а тэнсьыд висьттӧ манакъясӧн дзебӧм зарни йылысь некодлы эг весиг казьтыштлы. Мися, серам выв лэптасны тӧдысь йӧз. А мед и сералӧны, ёна кӧ колӧ налы. Ас вылын ӧд сералам, ог кодкӧ вылын. Чужан мулӧн тӧрытъя кад вылын позьӧ шуны...
...Пӧчлӧн висьтыс нэм кежлӧ йиджтысис вежӧрӧ. Кор казьтышта сы йылысь, пӧчӧй сувтӧ син водзӧ, Уллянаса манастыр, Эжва ю, еджыд ялаа мича яг. А яг шӧрас кузь пожӧм сулалӧ, кык сыв кызта. Пу вож йылас, юр весьтын кымын, кӧрт ключ ӧшалӧ. Манакъяслӧн зарни тыра сундуксьыс. Быттьӧ ставыс мойдын кодь, но сьӧлӧмӧй ӧні на эскӧ — ӧшалӧ ключыс, ӧшалӧ. Гашкӧ, кодлыкӧ, шудаджык мортлы, сійӧ сюрас да?
