МАМ КИЛЬЧӦ

И со бара туй чукыль сайсянь тыдовтчис батьӧн на кыпӧдӧм важ короминаыс. Тэрмасьӧмӧн мӧдӧдчи водзлань, мед ӧдйӧджык тувччыны сідз жӧ нин важмӧм кильчӧ пос вылӧ. Ас кежысь чайті, мися, гашкӧ, мам коркӧя моз петӧма кильчӧ вылас да синсӧ читкыралігмоз виччысьӧ менӧ, туй выв мортӧс. Ӧд кыдзи ачымӧс тӧда, векджык мыйлакӧ кильчӧ вылын вӧвлісны тайӧ шуда паныдасьлӧмъясыс. Быд пӧрйӧ, гортысь петӧм бӧрын, мам кильчӧ вывсянь жӧ сиӧ меным бур туй да дыр ӧвтчӧ кинас, чышъян дорнас синъяссӧ чышкалігмоз.

Со тадзи жӧ армияӧ мунігӧн мам колльӧдіс менӧ кильчӧ вывсяньыс ылі туйӧ да сиис бӧр локны ловъяӧн да дзоньвидзаӧн. Быдсямасӧ ковмис тӧдлыны салдаталігад. Но, буракӧ, мамлӧн сьӧлӧмсянь петысь кывъясыс и видзисны менӧ став сикас омӧльторъяссьыс. Дыр мысти, водз асылын, сьӧлӧм тіпкигмоз кайи кильчӧ вылӧ да гусьӧник гольӧдчи ӧдзӧсӧ. Ачым мӧвпалі сэки, коді нӧ восьтас меным кильчӧсӧ, али кодкӧ чой-вок пиысь, али мамным? Виччыси, дерт, мамӧс. Збыльысь, сійӧ и восьтіс кильчӧ игансӧ. А ме пӧ сідзи и тӧді, мый тэ талун локтан, шуис сійӧ, да тайӧ войсӧ пӧ прамӧя эг нин узьлы. И ми бара топыда кутчысьлім, и бара мамлӧн синваыс кутіс петны нимкодьысла, мый сылӧн быдтасыс бӧр воис гортас. Ловъяӧн да дзоньвидзаӧн.

Быдысь мам кильчӧ вылӧ кайӧм бӧрын, сюся видзӧдла гӧгӧрбок. Кӧнкӧ пуӧ ыджыд олӧм, а тані, меным кажитчӧ да, уна воӧн нинӧм абу вежсьӧма. Сӧмын тай керкалӧн увтас керъясыс заводитӧмаӧсь пырны муас, град йӧр потшӧсыс нёровтчыны кутӧма да ылын-ылын лӧзалысь пармаыс плешкассьӧма. А меным тайӧ кадас нимкодьсьыс-нимкодь овлывлӧ мам кильчӧ вылын, кытысянь коркӧ петавлі ылі туйӧ да кодкӧд паныдасьлӧмъяссӧ сэтшӧм ёна виччыся татчӧ гежӧда волігъясӧ.

Гожся рытъясӧ, кор став матігӧгӧрса уджсӧ нин бергӧдӧма, кор лунтыр пессьӧм бӧрын мудз ывлаыс дасьтысьӧ недыр кежлӧ ойбыртлыны, кор рытъя чӧв-лӧньсӧ торкӧ сӧмын лэбачьяслӧн шуда дзользьӧмыс, мам радейтлывлӧ пукавлыны кильчӧ вылын, дерт жӧ, мӧвпалӧ-казьтылӧ аслас кузь олӧм йылысь. А кежавлӧны кӧ тайӧ кадас суседъяс, накӧд сёрнитігмоз бара жӧ важ йывсьыс радейтӧ висьтавлыны да велӧдыштны ӧнія войтырӧс, медым эськӧ найӧ тӧлка-лададжыка олісны. Ми, сылӧн быдтасъясыс, слӧймылам кӧ тайӧ кад кежлас, сідз жӧ радейтам кывзыштны мамлысь висьталӧмсӧ.

Кӧть эськӧ помтӧг пукалам кильчӧ вылын мамкӧд орччӧн, но мешайтӧны дзизгысь номъяс, кодъяс рытъявылыс лоӧны нӧшта ярджыкӧсь.

— Тырмас нин, мамук. Пырам гортӧ, — медбӧрын шуам ми сылы.

— Часлы, неуна пукалышта на. А ті, колӧкӧ, пырӧй, — вочавидзӧ сійӧ миянлы.

Оз повзьӧдны сійӧс и горш номъясыд. Нимкодь мамлы татшӧм шоныд да лӧнь рытъясас. Сыысь, мый со бара тӧв бӧрын воис гожӧм, бара Ен сыкӧд, удайтчас во гӧгӧр кежлӧ запас лӧсьӧдны, бара небзьывлӧ сьӧлӧмыс чӧскыд дука гожся сынӧдсӧ апалігӧн. Кымынысь нин со тадзи Муыс бергӧдчыліс шонді гӧгӧр, кымын тӧв да гожӧм нин воліс, кымынысь пукавліс миян мам тайӧ важмӧм кильчӧ вылас. И ми, сылӧн быдтасъяс, гортӧ пыригмоз сиам мамлы, медым унаысь на удайтчывліс сылы петавлыны аслас кильчӧ вылӧ. Пукалыштны, казьтывлыны важсӧ, велӧдыштны миянӧс, томджыкъясӧс, нимкодясьыштны шондіувса олӧмнас.

...И бара кузь вӧлӧк вуджӧм бӧрын матыстча тӧдса кильчӧлань. И бара коркӧя моз тіпкӧ сьӧлӧмӧй. Важ моз-ӧ виччысьӧ менӧ дона мамӧй? Петалас оз сійӧ кильчӧ вылас? Мед жӧ эськӧ петалас на!..