МАКСЬӦ КАРЫН ВЕЛӦДЧИС

Таво тӧв Максьӧ карын велӧдчис. Конкурсын бура петкӧдліс асьсӧ да со и шуисны босьтны гимназияӧ мукӧд енбиа нывкаяскӧд да зонкаяскӧд тшӧтш. Мамыс эськӧ шуис жӧ да карӧ мунӧм водзвылын, гажтӧмтчыны пӧ кутас миян ичӧт быдтасным гортысь бокын. А батьыс пыр жӧ вочавидзис, абу пӧ нин сійӧ сэтшӧм ичӧт. Кор пӧ сэсся верстяммыны кутас. Мед пӧ велӧдчӧ и бокын овны. Оз жӧ пӧ ӧд нэм чӧж бать-мам борд улын ло. Коркӧ пӧ быть ковмас миянысь торйӧдчыны. И кымын водзджык, сымын бурджык.

А аслыс Максьӧлы сэтшӧм окота карад мунны, мый кӧть ӧні жӧ чукӧртчас да петас туйӧ. Ӧд сылӧн сэні конкурсас петкӧдчигӧн лоисны нин выль ёртъяс, кодъяскӧд удитіс дженьыд кадӧн тӧдмасьны да ӧні бара лоис окота аддзысьлыны накӧд.

И со батьыскӧд Максьӧ мӧдӧдчис автобусӧн карлань.

— Кут асьтӧ бура, — шуаліс детинкалы верстьӧ морт. — Кыдзи пондан велӧдчыны, сідзи тэнӧ и кутасны донъявны. А ёртъясыдкӧд гажтӧмыд оз босьт. Тӧд, мый ми, тэнад бать-мамыд, век кӧнкӧ эмӧсь, век майшасям тэ вӧсна. Миянлы сідзжӧ окота, мед тэ водзӧ быдмин-сӧвмин да коркӧ, гашкӧ, и нимӧдны кутін асьтӧ.

Максьӧ чӧла кывзіс батьсӧ. Кӧть сійӧ эз ёна ыджыд вӧв, но гӧгӧрвоис нин аслас нэриник вежӧрӧн, мый ӧнісянь ковмас нӧшта бурджыка велӧдчыны. Но Максьӧ эз вӧв ляб рӧдысь да ӧні сӧмын нюмъёвтлывліс батьсӧ кывзігӧн.

И со Максьӧ медбӧрын воис гимназияӧ, кӧні пыр жӧ паныдасис аслас выль ёртъясыскӧд. Накӧд сёрнитігӧн весиг вунӧдліс орччӧн сулалысь бать йывсьыс, коді неуна дузмунліс, но сэсся гӧгӧрвоис, мый сылӧн пиыс тані аддзис асьсӧ да шуис:

— Но бура велӧдчы, коркӧ тӧвланьыс вола видлыны.

Медводдза лунъяссӧ Максьӧ, дерт, гажтӧмтчыштіс гортсьыс. Урокъяс вылын мукӧддырйи мӧвпыштлывліс, а кыдзи нин сэні олӧны сылӧн ичӧтджык чой-вокыс, мый вӧчлывлӧны мамыс да батьыс, оз-ӧ бара висьӧдчы сылӧн муса бабыс. Но гимназияын олӧмыс сэсся шымыртіс сійӧс. Ӧд урокъясысь ӧтдор вӧліны нималана йӧзкӧд аддзысьлӧмъяс, театръясӧ, выставкаяс вылӧ ветлӧмъяс. Да и гимназияас вӧліны уна сикас кружокъяс да секцияяс. И бур сьӧлӧма велӧдысьяс вӧчисны ставсӧ, медым Максьӧ ёртъясыскӧд кылісны асьнысӧ гортаныс моз, велӧдчисны овны ӧти ыджыд семьяын. Помтӧм выльтор тӧдмаліс тайӧ вонас Максьӧ. Лоис збойджык, визувджык. Уна бур ёртӧс аддзис татысь. И весиг эз тӧдлы, кыдзи вочасӧн кузьдаммисны лунъясыс, яр тувсовъя шондіыс азыма сёйис лымсӧ. Ывла вылын лоис пыр шоныдджык и шоныдджык. Матыстчисны гожся каникулъяс.

И ӧні Максьӧ бара кутіс гажтӧмтчыны гортсаяссьыс. Окота вӧлі сылы кӧть нин тӧкӧтьӧ кежлӧ аддзысьлыны аслас матыссаяскӧд, сиктын олысь аскӧд тшӧтшъя нывкаяскӧд да зонкаяскӧд, лэччывны вадорӧ вуграсьны. И ӧні Максьӧ лыддис нин лунъяссӧ, кор сыла волас батьыс да бара сэсся автобусӧн мӧдӧдчасны кузь туйӧд гортланьыс.

Тӧдлытӧг и воис тайӧ луныс. Батьыс, тыдалӧ, звӧнитлӧма гимназияас да ӧти асылӧ Максьӧ и паныдаліс сійӧс гимназиялӧн ӧдзӧс дорын.

— Со ӧд кутшӧма тэ быдмӧмыд ӧти вонад, — нюмъялӧмпырысь писӧ юрӧдыс малыштігмоз шуис батьыс. — Пӧшти верстьӧ мортӧн нин лоӧмыд.

А Максьӧ воча кутіс юасьны гортсаяс йылысь.

— Ставӧн ловъяӧсь, дзоньвидзаӧсь, — вочавидзис батьыс. — Чоя-вокаыд пыр юасьӧны, кор пӧ нин Максьӧным воас. Зэв ёна гажтӧмтчӧмаӧсь тэысь. Сідзжӧ и бабыд шуӧ, окота пӧ кӧть кувтӧдз аддзӧдчывны на Максьӧкӧд да бласлӧвитны сійӧс водзӧ велӧдчӧм вылӧ. Мамыд сідзжӧ майшасьӧмпырысь виччысьӧ. Пыр шуалӧ, татшӧм водзсянь пӧ бокын овны кагаӧс велӧдам. Кӧть эськӧ ачыс гӧгӧрвоӧ жӧ, мый тэныд коркӧ-некоркӧ век жӧ бокын овны ковмас.

А сэсся серӧктіс да содтіс:

— Со и Толян другыд кыкысь кымын нин воліс миянӧ. Юасьӧ, кор пӧ нин Максьӧыс воас. Окота пӧ сыкӧд баддя ді вылӧ вуграсьны ветлыны. Ме пӧ сійӧс велӧда выль ногӧн черитӧ кыйны.

А Максьӧ кывзӧ батьсӧ нюмъялӧмпырысь да сэтшӧм долыд сылӧн сьӧлӧм вылын. Сідзкӧ виччысьӧны сійӧс гортас. Эз вунӧдны сы йылысь.

Автобусын пукалігӧн нин Максьӧ водзӧ кывзӧ батьыслысь гортса олӧм йылысь висьтасьӧмсӧ. И мый налӧн Серук мӧскыс зэв мичаник кукань вайӧма. Визувсьыс визув. Пыр котравны кыйӧдӧ. И мый сиктас выль школа лӧсьӧдчӧны стрӧитны. Важыс ӧд некытчӧ нин шогмытӧм. И мый сиктса челядь ӧтувтчисны лагерӧ да кутасны гожӧмнас мичмӧдны-пелькӧдны уличаяс. И мый налӧн сикт дорын пондісны корсьысьны археологъяс. Шуӧны, мый тані коркӧ овлӧма зэв важся морт.

Унатор йылысь на висьталіс батьыс Максьӧлы. А зонка кывзіс да шензис. Со ӧд мыйта выльторйыс лоӧма и налӧн сиктын, пока сійӧ велӧдчис карса гимназияын. Сідзкӧ сиктыс оз жӧ кольччы олӧмсьыс бокӧ. И таысь Максьӧлы вӧлі нимкодь.

А сэсся Максьӧ кутіс мӧвпавны, кыдзи дыр мысти аддзысяс матыссаяскӧд. Медводз, дерт, кутлас да окалас мамсӧ. Сы бӧрын кутчысьлас и аслас чоя-вокакӧд. Сетас налы карысь вайӧм козинъяс: фломастеръяс, альбомъяс, мича серпаса небӧгъяс. Кутас висьтавлыны налы карса олӧм-вылӧм йылысь. Медбӧрын петалас орчча керкаын олысь бабыс дорӧ. Сійӧ, дерт жӧ, синвасӧ чышкалігмоз кутчысьлас внукыскӧд да кутас лыддьӧдлыны, со пӧ и бара удайтчис аддзысьлыны муса Максьӧкӧд. Сідзкӧ дыр на кута овны. Дерт жӧ, бабыс удитӧма нин пӧжавны кӧвдумъяс да гӧститӧдас Максьӧӧс чӧскыд пӧжасӧн мырпомысь пуӧм варенньӧа тшай сорӧн. А дзиръя дорын Максьӧӧс важӧн нин виччысьӧ Толян другыс. Сылы некор. Дась кӧть ӧні жӧ кыскыны Максьӧӧс вадорӧ вугравны гырысь сынъясӧс да ляпаясӧс. И Максьӧ нюмъялӧ тайӧ гажа мӧвпъяс бӧрас.

Сӧмын жаль, мый он и тӧдлы, прӧйдитас гожӧмыс. Уна шензьӧданаторкӧд удайтчас паныдасьлыны Максьӧлы тайӧ гажа да кыпыд каднас. А арнас сійӧ бара мӧдӧдчас карса гимназияӧ. И лоӧ мый висьтавны карса ёртъясыслы гортын олӧм-вылӧм йылысь.