ЛУНВЫВСА ГӦСЬТЪЯС
Ичӧтик ю бокын сулалӧ важиник ӧтка керка. Вевтыс киссьӧма, ӧшиньясыс жугласьӧмаӧсь, лун и вой сэті тӧв гуляйтӧ. Корсюрӧ керка пытшкас вугралӧны да дзебсясьӧны кӧдзыд тӧлысь вӧрса лэбачьяс. Важӧн нин тані некод оз ов. Сӧмын тулыс-арсӧ, кор заводитчас вӧралан кад, узьмӧдчылӧны пищаля войтыр. Дерт, оз киссьӧм керкаас, а орччӧн сулалысь ичӧтик жырйын, кодӧс лесникъяс лӧсьӧдісны. Сэні и пач эм, позьӧ косьтысьны, пусьыны. Весиг крӧватьяс сулалӧны. Вольпась пыддиыс чӧскыд кӧра турун, гортын моз узян.
Пӧчинок гӧгӧрын тыдалӧ паськыд эрд, муяс сэні коркӧ вӧвлӧмаӧсь, но ӧні ставыс эжмӧма. Важ керкасянь неылын тыдалӧ ыджыд кыдз. Тӧдӧмысь, садитлӧма сійӧс тайӧ керкаас овлысь кӧзяиныс. Ачыс, гашкӧ, комын во сайын кувсьӧма, а пуыс быдмӧ, гожӧм и ар гажӧдӧ татчӧ узьмӧдчысь йӧзӧс.
Радейтӧны эрд вылын сулалысь ӧтка кыдзсӧ и лэбачьяс. Сэтчӧ то пуксяс кузь бӧжа сырчик, то лӧсьыд гӧлӧснас дыр лывкйӧдлас-сьылас гӧрд морӧса жонь либӧ ичӧтик зіль пыста. И катша-ракалы муса тайӧ пуыс. Пуксясны медся йылас, чатрӧдлӧны юрнысӧ, весалӧны няйтчӧм кокъяссӧ да ныръяссӧ.
Ю бокын татшӧм жӧ мӧд кыдз. Сійӧ сӧмын первойя сертиыс неуна ичӧтджык. Кор вевттьысясны найӧ небыдик коръясӧн, кудритчӧм юрсиа нывъяс кодь лоӧны. Еджыд кокаӧсь, тыдалӧны ылӧдз. Кыпӧдчыштас кодарсянькӧ тӧв, и пуяс заводитасны варовитны ӧта-мӧд вежмӧн. Зэрыштас, и коръясыс кутасны лӧставны, кытчӧдз шонді югӧръяс оз нюлыштны на вылысь васӧ.
Оз кольлы ни ӧти тулыс да ар, медым ме аслам вӧралан другъяскӧд эг узьлӧй тайӧ пӧчинокас. И кыйсян местаясыс тані тӧдсаӧсь. Сьӧла-таръястӧ позьӧ аддзывны керкасянь зэв матысь. Муныштан кӧ важся тракторнӧй туй кузя лунвывлань, эм ыджыд тар койт. Унаӧс тайӧ койтыс тулыснас кыскӧ ас дінас. Волывлӧны сэтчӧ и карса вӧралысьяс, и Эжваса да Вылыс Човса кыйсьысь-выйсьысьяс.
Ю бокса гӧпъясын быд во быдтысьӧны гордаяс, жыдачьяс. Тувсов войясӧ дзик керка дорӧдз волывлӧны кӧчьяс. Татчӧс местаяс озырӧсь чӧдйӧн да пувйӧн, путникӧн да гӧрд гобӧн. Ӧбедӧдз кӧ вотчыны, медся ыджыд пестер позьӧ тыртны тшакӧн.
Юлӧн мӧдар бокӧдыс нюжӧдчӧма лежньӧвӧй туй, во кык-куим сайын на сэні журъявлісны вӧр кыскалысь машинаяс. Арся пемыд войяснас машинаяс повзьӧдлісны югыд бугыльяснас туй пӧлӧн узьмӧдчысь звер-пӧткаясӧс. Ӧні тайӧ туйсӧ эновтісны — тыдалӧ, вӧрыс быри, вуджисны мӧдлаӧ.
Кольӧм во тулыс ме бара волі татчӧ. Окота вӧлі пукыштны тар койтъяс вылын да кывзыны вӧрса петукъяслысь сьылӧм-гажӧдчӧмсӧ. Юыс ойдӧма, берег дорас он вермы матыстчыны. Ковмис вуджны керъяс вылын.
Матыстчи важиник керка дорӧ, синъясӧй паныдасисны кыдзкӧд. Сулалӧ менам важ тӧдса, дзоньвидза, некодлӧн абу лыбӧма киыс пӧрӧдны сійӧс. Но мый тайӧ? Коръястӧм пу вылын тыдалӧ кык сквореч поз. Видзӧдлі ю дорын сулалысь мӧд кыдз вылӧ — и сэні татшӧм жӧ скворечникъяс ӧшалӧны. Нюмӧй весиг петіс. Бур делӧ кодкӧ вӧчӧма: гашкӧ, экспедицияын уджалысьяс, а колӧкӧ, и вӧралысьяс. Кӧть коді эз вӧв, а мортлӧн тайӧ уджыс ошкана. Оз мешайт аттьӧ сылы таысь висьтавны.
Эг на удит помӧдз ошкыны тӧдтӧм мортӧс, кыдзи юр весьтӧд лэбисны сквореч гозъя да пуксисны кыдз вылӧ. Воманыс налӧн тыдаліс кос турун чиръяс. Сьӧд лэбачьяс пиысь ӧтиыс тюркнитіс-пырис пу йылын ӧшалысь позйӧ, сэсся ӧти здук мысти бӧр нин петіс. И мӧд скворечыс регыд вошлі сэтчӧ. Поздысьӧны. Сідзкӧ, быдтысьны-рӧдмыны кутасны.
Лунвывса гӧсьтъяс поздысьӧны и мӧд кыдз вылын ӧшалысь скворечникъясӧ.
Шондіыс саймовтчис нин лӧзӧдысь вӧр сайӧ, а ылі муясысь воӧм скворечьяс пыр на уджалісны — кыскалісны выль патераясас гӧнторъяс, косьмӧм коръяс, кольӧм вося турун чиръяс. Сэсся, тыдалӧ, мудзисны. Пуксялісны кыдз вожъяс вылӧ, заводитісны сьывны, кыпыда, сьӧлӧмсяньыс.
Регыд мем удайтчис овны сэки тані. Шойччан лун помасис, уджавны колӧ вӧлі лэччыны. Но вӧрӧ овмӧдчысь скворечьяс унаысь на усьлісны дум вылӧ карын.
Гожӧмнас, мыйӧн кисьмис-воис чӧд, ме пукті рюкзакӧ неыджыд кӧрзина да выльысь мӧдӧдчи тӧдса пӧчинокӧ. Юыс жар шонді водзын пакталӧма-чинӧма, пыдӧссьыс весиг изъясыс тыдалӧны.
Керка дорын сулалысь кыдз дзебӧма скворечьяслысь позъяссӧ аслас помтӧм-лыдтӧм коръяс пытшкӧ, ылысяньыс он и аддзы.
Лунвылысь воӧм гӧсьтъяс быдтысьӧны. Дугдывтӧг лэбалӧны видзьяс вылӧ. Ваясны воманыс гагйӧс либӧ лёльӧӧс и пыр жӧ юрсӧ сюясны скворечник розьӧ, кӧні мам-батьыслысь виччысьӧны сёян небыдик гӧнъяса скворечпиян. Паськӧдасны найӧ вижоват вомсӧ, ӧта-мӧд вежмӧн горзӧны, корӧны мыйкӧ чӧскыдджыктор. Сквореч гозъялы некор шойччыныс, жбыръялӧны бӧра-водза, гашкӧ, асьныс оз убӧлитны немтор сёйны, ставсӧ кыскалӧны пияныслы. Лоин кӧ мамӧн либӧ батьӧн — пияныд медся донаӧсь. Ас йывсьыд позьӧ и вунӧдлыны.
Арнас ме ещӧ на аддзысьлі вӧрын овмӧдчысь скворечьяскӧд. Вӧр керкаын узьӧм бӧрын петі ывлаӧ. Вӧлі дзик нин югыд. Войвывсянь пӧльтіс кӧдзыд тӧв. Он и тӧдлы, регыд лым чиръяс петасны. Медся джуджыд кыддзын пукалісны матӧ кызь сквореч. Гашкӧ, найӧ шойччисны кузь туйӧ петӧм водзвылын. Недыр мысти ставныс кыпӧдчисны тӧдса пу вылысь, сэсся пӧчинок гӧгӧр вӧчисны кымынкӧ кытш и чукӧрӧн лэбзисны лунвывлань.
Та бӧрын ме найӧс эг нин аддзыв. Жаль, мый туйӧ петӧм лэбачьяслы весиг эг путьмы шуны гоз-мӧд мелі кыв.
* * *
Ӧні ме бара виччыся тулыс. Вӧралысьыдлы тулыс-арыд медся ыджыд праздник. Тӧдӧмысь, сэки выльысь ветла ылі пӧчинокӧ. Сьӧлӧмӧн кыла: лунвылысь воасны сэтчӧ и менам бордъя другъяс. Налӧн ӧд тані мӧд горт.
Локта вӧрӧ ог тыртӧм киӧн. Лӧсьӧді нин лунвывса гӧсьтъяслы выль скворечник. Мед овмӧдчасны унджыкӧн. Гажаджык лоӧ вӧр-ваын.
