КЫК ПЕЛЫСЬ

Ӧтчыд водз тулысын Пекла тьӧт челядьыскӧд лэччыліс шор дорӧ да вайис сэтысь горт дорас кык ичӧтик, нэриник пелысь пу. Садитіс найӧс керка лунвыв бокас. Шуис, мед пӧ быдмӧны да розъялӧны меным да челядьлы шуд вылӧ. Мед пӧ арся юмов пелысьыс мӧдысьджык и аслыным тырмас чӧсмасьны, и пелысь кайяслы кокавны.

Сэсянь и кутісны быдмыны Пекла тьӧтлӧн керка лун бокын кык пелысь пу. Быдмисны-сӧвмисны медводдза воясӧ ӧткодя. Но сэсся ӧтиыс и кузьтанас, и кызтанас кутіс ордйӧдны мӧдсӧ. Ӧдйӧджык нюжӧдчис вывлань, ёнджыка паськаліс. А мӧдыс быттьӧ эз и тэрмась быдмынысӧ. Виччысис-ӧ мыйӧ?

Тайӧс аддзӧм бӧрын ӧтчыд кузьджык да пашкырджык пелысь пуыд кутіс ышнясьны ёрт водзас:

— Со ӧд кыдзи овлӧ свет вылад. Ӧтилаысь быттьӧ петім. Ӧти арлыдаӧсь. А ме, видзӧдлы, кутшӧм нин кузь да ён. Тэ жӧ дзикӧдз кутін кольччыны меысь. Висян, тыдалӧ. Абу кузь тэнад нэмыд.

Сэки ляпкыдджык пелысь пуыд раминика вочавидзис:

— Виччысьлы, ёртӧй! Пелысь путӧ ӧд донъялӧны оз кузьта да кызта сертиыс, а уна-ӧ вотӧс сійӧ сетас.

Но кузьджык пелысь пуыд тайӧс кылӧм бӧрын ышнясьӧмпырысь серӧктіс:

— Но и йӧй тэ вӧлӧмыд! Кутшӧм вотӧс йылысь сӧран? Колӧ ӧд ас йывсьыд медводз мӧвпыштлыны. Ов, нимкодясь олӧмнас да нинӧм вӧсна эн майшась.

И кузьджык да пашкырджык пелысь пу та бӧрын кутіс нимкодьпырысь шенасьны аслас кыз вожъяснас да нӧшта на ошйысьны:

— Со ӧд ме кутшӧм ён да мича. И йӧзлы, дерт жӧ, воа сьӧлӧм вылӧ.

А мӧдыс, ляпкыдджыкыс, негораа вочавидзис:

— Видзӧдлам, мый арыс петкӧдлас.

И со гожӧмыс кутіс кольны. Кузьджык пелысь пу сідзи эз и дзоридзавлы да ӧти пелысь тусь сы вылын эз и кисьмы. Кӧть кыдзи эз бергав сійӧ шонді водзын, кӧть кыдзи эз ышнясь ёрт водзас, но тыртӧм пуӧн и колис. Чайтіс на медбӧрын, мый керкаын олысь Пекла тьӧт да сылӧн челядьыс век жӧ ошкыштасны сійӧс. Но ӧні найӧ ёнджыка видзӧдлывлісны ляпкыдджык пелысь вылӧ. Тшӧкыдджыка матыстчывлісны сы дінӧ. Сы вӧсна, мый ляпкыдджык пелысь пулӧн вожъясыс дзик чегисны гӧрдӧдны заводитӧм пелысь розъясысь.

Ляпкыдик пелысь пу эз ёна видзӧд аслас мичлун бӧрся. Сійӧ ассьыс тӧжд-майшасьӧмсӧ веськӧдіс сы вылӧ, медым унджык пелысь тусь чужтыны. И тайӧ сылы удайтчис. Кӧть и ачыс эз нин вӧв сэтшӧм ёна синмӧ шыбитчана. Но пелысьсӧ сы мында чужтіс, мый весиг орчча керкаясысь олысьяс волывлісны видзӧдлыны. Сулалісны орччӧн да нимкодясисны лыдтӧм-тшӧттӧм пелысь розъясӧн. И быттьӧ эз аддзыны орччӧн сулалысь тшап пелысь пуӧс, код вылын ни ӧти тусь эз тыдав.

Коркӧ арнас, пужъялӧм бӧрын нин, Пекла тьӧт челядьыскӧд вотісны пелысьсӧ, мед пуны сыысь чӧскыд варенньӧ да быд ногыс ошкисны пусӧ.

Кывзіс-кывзіс тайӧ сёрнисӧ орччӧн сулалысь кузь, пашкыр да тшап пелысь пу да муртса эз пот завидьысла. Эз ӧд сійӧс ошкыны. Кӧть и мичасьыс-мича. А сыкӧд орччӧн сулалысьсӧ, код вылӧ сійӧ эськӧ эз и видзӧдлы. «Аддзӧмаӧсь мыйысь ошкыны, — ас кежсьыс броткӧдчис сійӧ.— Сӧмын сыысь, мый уна пелысь сетӧма, но сы пыдди ӧд ме мичасьыс-мича».

Но друг керкаӧ пырӧм водзвылын Пекла тьӧт бергӧдчис кузь да тшап пелысь пулань:

— Ог тӧд весиг, мый тэкӧд и вӧчны. Тыдалӧ, керавны ковмас. Кӧть и мича тэ, а пӧльзаыс тэысь некутшӧм абу.

Сэки челядьыс шыӧдчисны мам дорас:

— Виччысьлы неуна, мамук. Гашкӧ, коркӧ и тайӧ пуыс уна пелысь кутас сетны. Эн на керав.

Чӧв олыштіс Пекла тьӧт да вочавидзис:

— Но мед инӧ лоӧ тіян ног. Виччысьлам на неуна. А керавнытӧ некор абу сёр.

Татшӧм сёрнисӧ кылӧм бӧрын кузь да тшап пелысь пу муртса эз весьӧпӧр. Воши кытчӧкӧ сылӧн став тшаплуныс. Сэтшӧма повзис аслас олӧм вӧснаыс. Шыӧдчис сэки сійӧ ёрт дінас:

— Дона другӧй, прӧстит менӧ коркӧя ышнясьӧмсьыд. Ачым ог куж висьтавны, кыдзи тадзисӧ артмис. Збыльысь, тыдалӧ, ме мыжа, мый оз мичмӧдны менсьым вожъясӧс пелысь розъяс. Велӧд менӧ, мед ме тэ кодь жӧ муса да радейтана вӧлі керкаса олысьяслы. Мед эз жӧ керавны менӧ.

Чӧв олыштіс сэки ляпкыдджык пелысь пу да ньӧжйӧникӧн шуис:

— Ас йывсьыд этшаджык колӧ мӧвпавны да омӧльджыка тшапитчыны. Тэнад ӧд став вын-эбӧсыд мунӧ ассьыд мичлунтӧ видзӧм вылӧ. А колӧ кольыштны сійӧс и дзоридзьяслы, и тусьяслы. Мед унджык пелысь тусь быдмис тэнад вожъяс вылын, мед эськӧ унджык нимкодьлун вайин и йӧзлы, и лэбачьяслы. А мый ӧні тэысь? Сӧмын омӧлиник пес вылӧ туян.

Чӧв ланьтіс тайӧс кылӧм бӧрын коркӧя тшап пелысь пу. Гӧгӧрвоис, мый ӧнӧдз сійӧ оліс эз сідзи, кыдзи колӧ. Таысь и пиняліс сійӧс керкаса кӧзяйкаыс.

Та бӧрын сэсся тайӧ пелысь пуыс некор нин эз тшапитчывлы да ошйысьлы. А орчча ёртыс моз жӧ кутіс дзоридзавны гожӧм заводитчигӧн да кисьмыны помтӧм пелысь розъясӧн арланьыс. И пыдди кутісны пуктыны сійӧс керкаса олысьяс.