КУСЛЫТӦМ БИЛӦН ЛЫДПАС

И воис кад, кор му вылын кутісны бырны ломтаслӧн помтӧм-дортӧм озырлунъясыс. Йӧзлӧн оланінъясын лои пыр ыркыдджык и ыркыдджык. И асьныс мувывса олысьяс пондісны лоны кӧдзыд сьӧлӧмаӧн. Нинӧм абусьыс лӧгавлісны ӧта-мӧд выланыс. Либӧ мыйыськӧ завидьтылісны ёрта-ёртныслы. И эз нин бурсӧ, а быдсяма лёксӧ пондісны сины асланыс матыссаяслы. Дзикӧдз воши коркӧя ӧтувъялуныс. Ачыс олӧмыс лоис та вӧсна пыр шуштӧмджык и шуштӧмджык. Некод эз тӧд, мый сійӧс виччысьӧ аски.

Буретш тайӧ кадас ыджыд карпомса ӧти керкаын олісны Ӧсип пӧль да сылӧн Пиля внукыс. Ӧсип пӧль вӧлі ёна велӧдчӧм, уна тӧдысь мортӧн. Нэм чӧжыс сійӧ туяліс лыдпасъяслысь гусяторъяс, мед сэсся на отсӧгӧн кыдзкӧ бурмӧдны йӧзлысь олӧмсӧ. И уна буртор нин удайтчис вӧчны пӧрысь учёнӧйлы. Та вӧсна Ӧсип пӧльӧс карса олысьяс пыдди пуктісны. Кӧть эськӧ вӧліны нин и сы йылысь шуасьысьяс да сылы завидьтысьяс.

Но Ӧсип пӧль пыдди эз пуктывлы ас йывсьыс шуасьӧмъяссӧ. Йӧзыд йӧз и эм. Быдӧнлысь вомсӧ он тупкы. Ӧні сійӧ ас кежсьыс зілис корсьны да аддзыны сідз шусяна куслытӧм билысь лыдпас. Сы отсӧгӧн эськӧ нэмъяс кежлӧ позис шонтыны и мусӧ, и йӧзлысь кӧдзавны нин заводитӧм сьӧлӧмъяссӧ. Лун и вой Ӧсип пӧль пукаліс пызан сайын да ноксис лыдпасъясӧн. Пемдыштӧм бӧрын ӧзтывліс лампа. И карса олысьяс пыр жӧ казявлісны Ӧсип пӧльлӧн ӧшиньысь югыд бисӧ.

— Со ӧд йӧй нисьӧ прӧсужыдлы лунъюгыдыс нин оз тырмы, войнас нин мыйкӧ арталӧ, — шулывлісны сэки корсюрӧ ӧта-мӧдныслы ӧшинювті гежӧдіник ветлысь-мунысьяс да содтывлісны: — А миянлы сылӧн артасьӧмъясысь пӧсь ни кӧдзыд. Ӧдвакӧ нин бурджык лоас.

Эз ӧд кужны мӧвпыштлыны тайӧ войтырыс, мый пӧрысь учёнӧй на вӧсна пессьӧ, налысь олӧмсӧ кӧсйӧ кокньӧдны. Кор нинӧмӧ нин он эскы, сэки збыльысь ставыс лоӧ веськодь.

А Ӧсип пӧль дугдывтӧг нокис ассьыс уджсӧ. Корсюрӧ внукыскӧд петавліс лавкаӧ. Ньӧбліс нянь да йӧв и пыр жӧ бергӧдчывліс гортас. Ӧткымынӧн завидьтысьяс пиысь кывлӧмаӧсь нин вӧлі Ӧсип пӧльлӧн корсьысьӧмъяс йылысь да сыкӧд паныдасигъясӧн шмонитігмоз юасьлісны:

— Но мый нӧ, пӧльӧй, эн на аддзы ассьыд лыдпастӧ. Гашкӧ, и збыльысь миянлы кокниджык лоас?

Асьныс сэк кості гылыда серӧктывлісны.

Ӧсип пӧль нинӧм эз вочавидзлы та вылӧ. Тӧдіс: весьшӧрӧ татшӧмъястӧ гӧгӧрвоӧдны. А мыйкӧ кӧ шуан, нӧшта нин серам вылӧ лэптасны. Ачыс сэк кості ас кежсьыс дивитӧмпырысь мӧвпаліс: «Эк ті, олӧм сёйысьяс, сӧмын ас вӧснаныд оланныд. Онӧ кужӧй мӧвпыштлыны, мый сюрас кӧ меным куслытӧм билӧн лыдпасыс, тіянлы жӧ бӧрынджык сё пӧв бурджык лоӧ». И сэтшӧм жальӧсь вӧліны тайӧ здукъясас сылы йӧзыс, кодъяс кодзувкотъяс моз жуисны ыджыд карын, но бурланьӧ олӧмсӧ сідзи и эз вермыны вежны.

...Колис во бӧрся во. Пыр пыдӧджык пырӧдчис Ӧсип пӧль лыдпасъясас. Пыр ёнджыка эскис сійӧ аслас арталӧмъяслы. Гӧгӧрвоис: абу ылын кадыс, кор аддзас куслытӧм билысь лыдпассӧ. Но ӧтнас эз нин вермы ставсӧ помӧдз вежӧртны да ӧні пӧльыслы отсасис внукыс. Сійӧ вӧлі пӧльыс кодь жӧ вежӧра. Со и велӧдчис вӧдитчыны сюсь лыдпасъяснас.

Сэк жӧ казяліс Ӧсип пӧль, мый кӧть и матын нин куслытӧм билӧн лыдпасыс, но пыр этшаджык кутіс лоны сылӧн вын-эбӧсыс. Лун и вой помасьлытӧм артасьӧмыс дзикӧдз кисьтіс пӧрысь учёнӧйлысь юр вежӧрсӧ, сёйис вир-яйсӧ.

Ӧтчыд сійӧ корис ас дінас Пиля внуксӧ да шуис:

— Кывзы, дона внукӧй, бӧръя лун-вой ме ола. Аслым, тыдалӧ, оз нин удайтчы аддзыны куслытӧм билысь лыдпассӧ. Тайӧ уджсӧ тэныд ас вылад ковмас босьтны. Чайта, вын сертиыд лоас. А ме регыд муна тайӧ шонді увсьыс. Но тӧд, аддзан кӧ куслытӧм билысь лыдпассӧ, эн вунӧд, мый сы отсӧгӧн колӧ шонтыны кӧдзавны нин заводитӧм мусӧ да, дерт жӧ, йӧзлысь сьӧлӧмъяссӧ.

— Ставсӧ вӧча тэ ног, дона пӧльӧй, кыдзи тшӧктан, — шуаліс Пиля синвасӧ чышкалігмоз. Регыд мысти Ӧсип пӧль куліс. Карса олысьяс весиг эз тӧдлыны та йылысь. Сэк кежлӧ найӧ дзикӧдз кӧдзыд сьӧлӧмаӧн лоисны. Та вӧсна унджыкыслы юрас эз волы, мый пӧрысь учёнӧй нэмсӧ ас войтыр йылысь мӧвпъясӧн оліс. Пӧльсӧ дзебӧм бӧрын Пиля нӧшта зільджыка босьтчис артасьны-корсьысьны. И пӧшти аддзыны нин пондіс куслытӧм билысь лыдпассӧ. Но эз на тӧд, сідзи-ӧ ставсӧ вӧчӧ. Та вӧсна ёна майшасис-шогсис. Да весиг омӧльтчыны кутіс. Сылӧн патера ӧшиньын, кыдзи и пӧльыслӧн ловъя дырйи, вой-вой ӧзйис югыд би.

Ӧтчыд со тадзи жӧ майшасигмоз Пиля недыр кежлӧ унмовсьліс да вӧтасис пӧльсӧ. Сійӧ шуис внукыслы:

— Эн пов, Пиля. Тэ веськыд туй вылын. Аддзин сійӧс, мый сэтшӧм дыр кыкӧн на корсим. Нӧшта ӧтчыдысь шуа: эн вунӧд, мый куслытӧм биыслӧн лыдпасыс абу тэнад ӧтнадлӧн, а став йӧзыслӧн. Налысь олӧмсӧ да сьӧлӧмъяссӧ сійӧ шонтас.

И тайӧ кывъяссӧ шуӧм бӧрын пӧльыс кытчӧкӧ воши. Пиля садьмис. Пыр жӧ кокниджык лоис сылӧн лов вылас. Эз весьшӧрӧ пӧльыс уськӧдчыв вӧтнас. Сідзкӧ, Пиля збыльысь веськыд туй вылын. Но уна пӧсь на ковмас кисьтны, кытчӧдз дзикӧдз оз аддзы куслытӧм билысь лыдпассӧ.

Код тӧдас, кымын лун-вой колис сійӧ вӧтсяньыс. И со сэтшӧм колана лыдпасыс медбӧрын сувтіс сылӧн син водзӧ. Сійӧ уна ногӧн дзирдаліс-пӧртмасис аслыссикас югӧръясӧн. Висьталіс нэмъяс кежлӧ помтӧм-дортӧм шоныд да бур олӧм йылысь. Оз ӧтнаслӧн тайӧ куслытӧм биыслӧн лыдпасыс ло, а став йӧзыслӧн.

Мӧд лунас нин Пилялӧн аддзӧмтор йылысь кывлісны ыджыд карса олысьяс. Бӧръя кадас найӧ эз ёна эскывлыны пӧльлӧн да внуклӧн корсьысьӧмъяслы. Но тайӧ пӧрйӧ быттьӧ мыйкӧ бергӧдчис йӧзлӧн эскытӧм сьӧлӧмъясын. А гашкӧ, и збыльысь ставыс сэсся мӧдӧдчас бурлань. Куслытӧм билӧн лыдпасыс пондас шонтыны войтырлысь олӧмнысӧ да ловъяснысӧ! И ставӧн локтісны Пиля керка дорӧ да кутісны гораа чолӧмавны сійӧс.

Пиля чӧла кывзіс йӧзлысь аттьӧалана кывъяссӧ. Вӧлі-ӧ нимкодь сылы таысь? Сьӧкыд шуны. Но ӧд эз ӧтнасӧн сійӧ вӧч тайӧ уджсӧ. Кызвын корсьысьӧмъясас пайыс век жӧ вӧлі Ӧсип пӧльыслӧн, кодӧс тайӧ войтырыс удитісны нин вунӧдны.

— А ті помнитанныд, коді медводз босьтчис корсьны куслытӧм билысь лыдпассӧ, — йӧзӧс кывзӧм бӧрын друг горӧдіс Пиля. — Ӧтияс, дерт, вунӧдісны нин тайӧ морт йывсьыс. А мӧдъяс эз эскыны да весиг сералісны сы вылын. Но тайӧ лыдпасыс тіян синъяс водзын. Эскӧй кӧть энӧй, но сы отсӧгӧн ӧнісянь ті кутанныд овны бурджыка да вунӧданныд кӧдзыд лунъяс йылысь.

И карса войтырлы лои яндзим тайӧ кывъяс бӧрас. Найӧ ӧд и збыльысь коркӧ серавлісны Ӧсип пӧль вылас. Эз эскыны да. А пӧль да внук правӧсь вӧлӧмаӧсь. Вӧчисны, мый кӧсйысьлісны. И ставӧн копыртлісны юръяснысӧ, мед казьтыштны Ӧсип пӧльӧс.

И Пиля ньӧжйӧник мӧдӧдчис шойналань. Сулыштас пӧльыслӧн гу дорын. Висьталас сылы, мый пӧртіс олӧмӧ сетӧм кывсӧ. Ӧнісянь шоныд лоӧ Му вылын да шоналасны и йӧзлӧн сьӧлӧмъясыс.